Aug - de Genesi
DE GENESI CONTRA MANICHAEOS LIBRI DUO DE GENESI AD LITTERAM IMPERFECTUS LIBER DE GENESI AD LITTERAM LIBRI DUODECIM

Tisch

100
DE GENESI CONTRA MANICHAEOS LIBRI DUO


LIBER PRIMUS
101Contra Manichaeos scripturus Aug. utetur stilo ad imperitiorum captum demisso.
Defendendi libri V. T. a manichaeorum censuris imperitorum fidei insidiantibus.
102Versus (@Gn 1,1@) vendicatur contra obtrectantes quid faceret Deus ante mundi creationem.
Contra manichaeos vindicatur unde subito placuerit Deo mundum creare.
103Defenditur (@Gn 1,2@): Terra invisibilis, etc.
Dei lucem longe aliud esse quam huius solis lumen.
104In defensionem v. 3 ostenditur tenebras nihil esse.
Quomodo intellegendum: Spiritus superferebatur, etc., iuxta (@Gn 1,2.
105Quid nomine aquae significetur in (@Gn 1,2@).
106Materies informis ex nihilo atque ex ea cetera.
107Cur materies informis terra invisibilis, aqua etc. vocata sit.
108Reprimitur manichaeorum calumnia de (@Gn. 1,4@).
Quid admiratione aliisque effectibus docere nos voluerit Christus.
109Quomodo accipiendum quod est in (@Gn 1,4-5 de luce ac tenebris.
110Ut recte intellegitur coepisse ac transisse dies unus iuxta (@Gn 1,5.
111Aquae quomodo a firmamento divisae iuxta (@Gn 1,6-8@).
112Aquarum congregationem, de qua (@Gn 1,9-10@) ipsam, aquarum formationem esse.
113Exploditur conquaestio circa (@Gn 1,11@): Infrugifera noxiaquae cur gignit tellus?
114Solvuntur difficultates ex (@Gn 1,14-19@).
Quid sibi velit: et sint in signa et in tempora.
Quid sibi velit: in inchoationem diei, etc.
Explicantur verba: et dividant inter diem et noctem.
115Aquae nomine designari in (@Gn 1,20-23@) aerem nebulosum.
116Perniciosa animantia cur creata (@Gn 1,24@s.@).
Omnia in suo genere pulchra esse: animantia autem vel utilia vel perniciosa vel superflua.
117Quomodo intellegatur ad imaginem Dei factus homo iuxta (@Gn 1,26@).
Homo ad imaginem Dei factus propter animam, qua omnia pecora superat.
118Hominis potestas in bestias etiam post peccatum.
119Quomodo spiritaliter accipiendum versus (@Gn 1,28@).
120Quid sit, allegorice, bestiis dominari (@Gn 1,28@).
121Cur in (@Gn 1,31@) dicitur: bona valde.
122Requies dici septimi (@Gn 2,2@) per allegoriam.
Quid significet quod dicitur Deus requievisse.
123Sex creationis diebus sex mundi aetatibus similes, quarum prima est infantia: ab Adam ad Noe.
Secunda aetas, similis pueritiae: a Noe ad Abraham.
Quarta aetas, similis iuventuti: a Davidis regno ad Babylonicam transmigrationem.
Quinta aetas, similis aetati mediae: a babylonica captivitate ad Christum.
Sexta aetas, similis senectuti: in ea nascitur homo novus, spiritalis.
Vespera sextae aetatis reditus est Filii hominis super terram.
124Mondi aetates quare inaequales.
125Septem dierum altior allegoria.

200LIBER SECUNDUS
201Recitatio secundi Geneseos capitis.
Recitatio tertii Geneeos capitis.
202Genesis ad litteram ubique nequit exponi.
203Quid viride agri (@Gn 2,5@) designet.
204Quid sibi velit illud (@Gn 2,5@): nondum pluerat super terram.
205Fons irrigans terram (@Gn 2,6@) allegorice.
206Invisibilia quibus vocabulis signentur.
207Quid mysterii habeat limus terrae.
Finxitne limo Deus totum hominem an corpus tantum?
208Quid sit spiritus insufflatio.
Quid in Scripturis vocetur spiritus hominis.
209Paradisi deliciae quid significent.
210Flumina paradisi quid notent.
Quattuor flumina allegorice quattuor cardinales virtutes esse.
211Opera hominis in paradiso; mulier in hominis adiutorium facta.
212Adae sopito Eva iuncta quid sibi velit.
Mulier ex Adae costa mystice.
213Spiritale coniugium in homine.
Verba (@Gn 2,24@) prophetiam significant.
214Diabolus in serpente notatus.
Peccatum et culpa.
215Peccatum ad nuditatem deicit.
216Absconsio, ambulatio, percontatio quid signent (@Gn 3,8ss.@).
217Culpae reiectio (@Gn 3,12@).
Serpentis poena.
218Quomodo intellegi possit: manducabis terram (@Gn 3,14@).
Serpentis cum Eva inimicitia.
219De poenis mulieri irrogatis.
220De viri poena.
221Cur post transgressionem Adam vocaverit Vitam ipsam Evam.
De pelliceis tunicis allegorice.
222Quid significet (@Gn 3,22@): Adam factus tamquam unus ex nobis.
Expulsio Adam de paradiso allegorice.
223Cherubim et framea versatilis (@Gn 3,24@) quid notent.
Ad arborem vitae accedi potest per caritatem.
224Adam Christus, Eva Ecclesiae.
225Haeretici ac manichaei maxime per serpentem designati.
226Manichaei de Christo mentiuntur ipsumque mentitum esse praedicant.
Quibus erroribus Ecclesiam fallat serpens, scl. haereticus quisque.
227Adae lapsus et poena allegorice.
228Per epilogum singulae refelluntur manichacorum calumniae.
229Ecclesiae dogmata de natura Dei hominisque cum manichaeortun erroribus conferuntur.

300
DE GENESI AD LITTERAM IMPERFECTUS LIBER


LIBER PRIMUS
301Praemittitur regula fidei in Scripturis tractandis.
Fidei catholicae breviarium.
Quid sit malum, quid peccatum.
Incarnatio nativitas, passio Christi: Ecclesiae constitutio.
302Rationes legis exponendae: historia, allegoria, analogia, aetiologia.
303Explicatur Gn 1,1.
Quid note: In principio.
Tempus creaturam esse ideoque initium habuisse.
Quid caelum et terra significent in Gn 1,1.
De materia informi.
304Terra invisibilis.
Tenebrae super abyssum.
Spiritus super aquam.
Cur nomine aqua significaverit Scriptura materiam informem.
Eadem materies informis diversimode appellatur.
Quomodo Spiritus superferretur super aquas: prima opinio.
Quomodo Spiritus superferretur super aquas: prima opinio.
305Ineffabile esse Verbum Dei.
De creata atque increata luce.
Luce a Deo facta fortasse Angelos significari.
Explicantur verba (@Gn 1,4@): vidit lucem quia bona est.
Lucem faciendo divisit Deus inter lucem et tenebras.
Lucis tria genera: aethera, sensualis, rationalis ut infra vocantur.
Deus rerum species creavit non privationes, quas ordinavit.
306Lux dies, tenebrae nox appellatae.
De qua die ac nocte hic agatur.
307Gn 1,5 diem a mane ad mane sequens notat.
308De firmamento deque aquis supra infraque illud.
Firmamenti species ac forma.
309Prius et postea in operibus, a Deo sine morarum intervallo factis.
310Aquarum terraeque formatio et species.
Exponitur Gn 1,10: Vocavit Deus aridam, etc.
311Cur dicatur: ferentem semen secundum genus suum.
Arborum stirpimque creatio.
312Expenditur prior pars versiculi Gn 1,14.
Quae sint luminaria in firmamento facta.
313Tempora, dies, anni, menses de quibus Gn 1,14.
Explicatur Gn 1,15.
Luna eiusque luminum varietas Gn 1,16.
Apud Deum facere et ponere idem esse.
Sol in die lunaque in nocte principatum habent.
Explanantur verba Gn 1,19.
314Quae sint reptilia aquae, scl. huius aeris terrae vicinioris Gn 1,20.
Quid aquarum et firmamenti nomine teneatur.
Quid sibi velit: Congregetur aqua et appareat arida.
Cur liber Genesi taceat quomodo fontes et flumina facta sint.
315De iisdem verbis versiculi 20.
Cur verbo volatile pennatum additum sit.
De benedictione Dei ad fecunditatem secundum (@Gn 1,22.
Verbis mane et vespera significari materiam formatam atque informem.
Explanatur versiculus 23.
Bestiae, quadrupedia serpentesque quo differant.
316Tractatus versiculus 25.
Cur (@Gn 1,26@) de homine loquatur seorsum a ceteris animalibus.
Cur homo ad imaginem Dei factus esse dicatur.
Cur verbis ad imaginem adiectum sit ad similitudinem.
Quomodo Verbum, Dei similitudo, speciem imponat rebus.
In quo homo similis Deo dici possit.
Homo imago Dei, non absolute sed analogice.
Refellitur opinio Origenis quoad verba: ad imaginem et similitudinem Dei.


400
DE GENESI AD LITTERAM LIBRI DUODECIM

LIBER I
401Quid sibi velit "caelum et terra".
402Lucis creatio.
Dei vox lucem creantis.
Dei vox lucem creantis et Verbum.
403Quid est ipsa lux a Deo facta?
Utrum Deus creaverit "dicendo" in suo Verbo.
404Materies informis quomodo formetur.
405Creatura informis formatur convertens se ad lumen sapientiae.
406Quomodo Trinitas insinuetur in ipso exordio creaturae.
407Quid sibi velit Spiritus Dei superferebatur super aquam.
408Deus amat creaturam suam ut sit et maneat.
409Quando Deus dixit: Fiat lux.
Cuius generis fuit Dei "vox" cum lucem fecit.
Utrum Dei Verbum prolatum est in tempore vel extra tempus?
410Ex (@Gn 1,5@) videtur lux facta esse per spatium diei.
Lux eiusque discretio a tenebris nonne simul facta est?
Vocavit Deus lucem diem etc. in suae Sapientiae rationibus aeternis.
Quomodo sol alibi peragat diem, alibi noctem.
Fuitne prima lux spiritalis an corporalis?
411Lux primum facta dierumque vicissitudo.
412Lux et umbra: dies ac nox ante solis creationem.
Qua luce dies et noctes sibi succedebant?
Congregatio aquarum quomodo facta.
413Aquae et terra quando factae.
414Mundum creatum esse ex materia informi a Deo facta.
415Rerum materia ac forma concreatae sunt.
Quomodo Scriptura materiae informitatem insinuet.
416Alia ratio quomodo dies et nox facta fuerit, lucis forsitan emissione et contractione?
417Lux spiritalis, lux increata, quae spiritales et rationales creaturas illuminat.
Allegorice explicatur lucis a tenebris divisio.
Quid insinuare possit lucis a tenebris divisio.
De spirituali luce difficultas, quomodo in ea sit vespera et mane.
418Deum operari sui Verbi rationibus aeternis suique Spiritus amore.
Prudentia utendum est in Scripturis Sacris interpretandis.
419In obscuris Scripturae locis nihil temere asserendum.
420In Gen. interpretanda sententias varias profert Aug., nullam confidenter confirmat.
421Qui intellectus eligendus in sententiis apertis vel oscuris.

500LIBER SECUNDUS
501Firmamentum in medio aquarum quid sibi velit.
Aquas supra sidereum caelum esse quidam negant.
Argumenta ab illis allata.
Scriptura Sacra et doctrina de rerum natura.
502Aer terra superior.
503Ignis aere superior.
504Cur, secundum quemdam, aer quodam modo possit caelum et firmamentum dici.
Aquae caelo aereo superiores.
505Aquae caelo sidereo superiores.
506Quid sibi velint voces: fiat, et sic est factum, fecit.
Vocibus fiat et sic factum est persona solius Patris an etiam Filii insinuatur?
Alia coniectura: est ne creatio opus totius Trinitatis?
Omnis creatura suam rationem habet in Verbo.
Res in Verbo creatas permanere bonitate Spiritus Dei.
507Quid sibi velit: Fecit.
508De luce, cur non additum: et fecit Deus, sicut de aliis creaturis.
Angeli cognoscunt rerum rationes antequam res ipsae condantur.
A Deo angelis revelatas esse creaturas quas condere voluerit.
Conclusio de formulis in narratione Geneseos adhibitis.
509Figuram caeli aliaque nulli saluti profutura Scriptura Sacra noluit homines docere.
Scriptura Sacra nequit sibi ipsi contradicere nec disciplinis quae in veri investigatione versantur.
Quomodo intellegi possit imago camerae et pellis qua caelum insinuatur.
510Caeli motus et "firmamenti" nomen.
511De divisione aquarum a terra huiusque informitate.
512Rerum viventium creatio.
513Cur luminaria die quarto condita.
Quo consilio et ordine mundus iste creatus sit.
514Quomodo luminaria se habeant ad tempora, dies et noctes.
Quomodo intellegendum sidera esse "signa".
515Cuius quantitatis luna sit facta.
Explicantur luminum varietates in luna.
@Ps 85,8-9@ explicantur.
516Stella a stella differt.
517De fatis, quare notationibus siderum mentiuntur.
Astrologi de geminis convincuntur, qui natis sub iisdem costellationibus diverse vivunt.
Cur divinatio aliquando contingat.
518Quaeri solet utrum sidera animata sint corpora.

600LIBER TERTIUS
601Animalium ex aqua terraque eductio; quae sit ratio aquae ad aerem, aeris ad caelum.
602Quomodo intellegendum caelos diluvio periisse.
Aquae aerisque naturam proximam esse.
Nubes excedit Olympus, et: Pacem magna tenent 7;
603Opinio quorumdam elementa alternis vicibus posse mutari inter se.
De quattuor elementis.
604Quinque sensus hominum per quattuor elementa mundi secundum quosdam distingui.
605Ut ad quattuor elementa varie se habet sentiendi vis in quinque sensibus.
606Aer quomodo se habeat ad caelum et aquas.
607Cur liber Geneseos dicat aves ex aqua natos.
Cur Scriptura Sancta aves appellet caeli volatilia.
608Reptilia animarum vivarum cur pisces appellati. Sententia prior.
Sententia altera.
609A quibusdam philosophis sua cuique elemento animalia tributa esse.
610Quis sit daemonum "locus".
De aereo daemoniorum corpore.
611De variis animantium generibus creatis de terra.
De quadrupedibus.
612Repetita verba secundum genus et rationes aeternae.
Quae aliae explicationes dari possint.
Cur Scriptura Sancta illis verbis minime utatur in creatione hominis.
613Benedictio cur solis aquatilibus sicut homini impertita.
614Quaestio de insectorum creatione.
Quando insecta creata sint et quid dicendum de ceteris quae de animalium gignuntur corporibus.
615Animalia venenosa et perniciosa cur creata.
616Bestiae quae sibi invicem nocent cur creatae?
617Scrupulus de corporibus mortuorum devoratis.
618Quaestio de spinis et tribulis.
Diligentior responsio ad superiorem quaestionem.
619Cur in solius hominis creatione dictum: Faciamus.
620Qua in parte sit homo factus ad imaginem Dei.
In hominis creatione cur non dictum: Et sic est factum.
Quid sibi velit: Et sic est factum.
621De hominis immortalitate difficultas ex cibo ipsi praestito.
622Quorumdam opinio: animae creationem signari verbis Et fecit, corporis vero his Et finxit.
623Quo spectet illud vers. 30: Et sic est factum.
624Cur de homine non singulatim, ut de ceteris, dictum est: Vidit Deus quia bonum est.
Etsi quae naturae fiant delinquendo deformes, universitas tamen pulchra manet cum eis.

700LIBER QUARTUS
701Dies sex quomodo accipiendi.
702De senarii numeri perfectione.
Senarius numerus primus est perfectorum numerorum.
Alios numeros perscrutatur Aug.
Diversa ratio numerorum perfectorum, imperfectorum, plus quam perfectorum.
Creationis ordo ad numerorum rationem.
703De @Sg 11,21@: Omnia in mensura et numero et pondere disposuisti.
704Mensura, numerus et pondus non in rebus visibilibus tantum sed in affectionibus animi et negotiis mentis; numerus sine numero.
Quomodo verba mensura etc. accipienda sint.
Explicatur @Sg 11,21@.
705In Deo ipso esse rationem mensurae, numeri ponderisque ad quam disposita sint omnia.
Opinabilis explicatio vers. @Sg 11,21@.
707Senarii numeri perfectionem quomodo cernamus.
Deum sex diebus perfecisse opera sua quia senarius numerus perfectus sit.
708Quies Dei die septimo quomodo intellegenda.
Figurata interpretatio.
709Aliae Scripturae Sanctae sententiae eiusdem generis locutionis verbis expressae.
Explicatur idem genus locutionis Apostoli.
710Quaeritur utrum ipse Deus proprie requiescere potuerit.
711Quaeritur quomodo utrumque constet et Deum die septimo requievisse et adhuc operari.
712Alia ratio conciliandi Scripturam de requie et de continua Dei operatione.
Sequitur eadem res.
713De sabbati observatione et de sabbato christiano.
714Cur Deus solum diem quietis sanctificaverit.
715Solvitur quaestio superius posita.
716Deum non egere operibus a se factis.
Ideo Deum requievisse post VI diem.
717Requies nostra in Deo.
Conclusio: Deum requiescere semper in se ipso quia in se uno beatus.
718Cur Dei requies mane et vespere careat.
Quo differant dies creationis ab illis nostrae hebdomadae.
Quomodo Dei et creaturae requies intellegenda.
Cur mane diei septimi vespera non consequatur.
719Cur dies septimus sine vespere fuerit: explicatio altera.
720Quaeritur utrum dies septimus creatus sit.
721De luce quae ante luminaria fuit ad vicissitudinem diei ac noctis.
722Mane et vespera insinuant variam cognitionem creaturae spiritalis.
723Multum interesse inter cognitionem rerum in Verbo Dei et cognitionem earum in seipsis.
724De angelorum agnitione.
725Cur sex diebus nox non addatur.
726Numerus dierum creationis quomodo accipiendus.
727Usitati dies hebdomadae longe dispares septem diebus Geneseos.
728Superior interpretatio de luce dieque spiritali minime impropria ac figurata existimanda.
729In angelica cognitione simul esse diem, vesperam et mane.
730Quomodo in caelesti patria semper sit dies, vespera et mane in cognitione Dei et creaturae.
731Quomodo creationis initio non simul fuerint dies, vespera et mane in angelica cognitione.
732Si illa omnia in angelorum scientia, non fuerunt saltem sine ordine quodam.
De luce creatrice et creata.
733Quaeritur utrum simul omnia, an per intervalla dierum condita fuerint.
Quae absurda sequantur, nisi teneatur omnia simul condita esse.
734Omnia simul, sed per sex dies facta.
In rebus creatis et "prius" et "posterius" esse et propter usitatum temporum cursum non posse integre dici.
Omnia simul facta esse per ordinem praestitutum.
735Conclusio de sex diebus: prius et posterius in connexione creaturarum esse, non in efficacia Creatoris.

800LIBER QUINTUS
801Geneseos dies numerari potuisse unius diei repetitione.
Caelum et terra "ante" et "post" diem creatum.
Amplius contextio (@Gn 2,4@) explicatur.
802Viride agri cur additum.
803Ex narratione ordine intellegitur omnia simul creata esse.
Ex fruticum creatione septenaria repetitio unius diei probatur.
804Cur viride foenum antequam exoreretur factum fuisse dicitur.
Nequaquam creata, quae in Verbo sunt ante omnem creaturam.
Viridia, ut in suis seminibus, creata sunt in causis rationalibus.
Quomodo ab angelo et homine creaturae cognoscantur.
Quo differat creatio causaliter et creatio visibiliter.
805Tempus a creatura coepisse.
Ordinem temporalem alium esse ab ordine causali.
Quo ordine quoque consilio condita sint universa.
De die primo ceterisque septem diebus.
Superiorum interpretationum conclusio.
806Cur foenum agri creatum antequam plueret.
Pluvia hominisque opera quod ad e terra gignentia.
Fons irrigans terram, pluvia et creatio virentium.
807Omnia primordia seminum umida esse et ex umore concrescere.
Qui fons erat fons ille de quo (@Gn 2,6@)?
Coniectura altera de fonte illo uno.
808Quae Scriptura Sancta reticeat quatenus coniectando proferre iuvet.
809Difficultas de fonte terram irrigante.
810Quomodo fons ille intellegendus.
Conclusio coniecturarum ad fontem illum intellegendum.
811Rerum creationem primam sine temporis mora factam esse, administrationem non ita.
812Opera Dei sub triplici consideratione.
813Omnia per Verbum, animarum lucem, creata esse.
814Quomodo illud Io 1,4 distinguendum.
Vita rationabilium animarum lucem esse Verbi Dei.
815Quomodo omnia priusquam fierent fuerint in natura facientis.
816Deum facilius mente percipimus quam creaturas.
817Alia ratio universae creaturae consideranda.
818b) In creatione qua omnia simul facta sunt.
819Angelorum duplex cognitio.
Angelos Dei esse nuntios, praeceptorum eius ministros.
Angelis a saeculis innotuisse regni caelorum mysterium.
820c) In iis quae Deus adhuc operatur.
A Deo nova genera rerum institui minime credendum.
821Omnia Dei providentia gubernari.
822Argumenta ad probandam Dei providentiam.
823Quomodo Deus omnia simul creaverit etsi usque nunc operetur.
Quae caelum terraque potentialiter et causaliter produxerint.
Conclusio.

900LIBER SEXTUS
901Illud @Gn 2,7@ utrum intellegendum de prima hominis formatione an de altera per tempus facta.
Prima coniectura: homo factus sexto die sicut ipse dies primitus factus est.
902Ex contextu Scripturae res explorantur.
903Eadem quaestio ex aliis Scripturae locis discutitur.
Deus omnia simul creavit sed usque nunc operatur.
904Idem expenditur ad @Gn 2,8@. Quaestio de lignis paradisi.
905Inter omnia quae potentialiter vel causaliter Deus fecit, etiam homo generaliter factus est.
Coniectura altera: hominis duplex creatio.
906Creatio prima vel causalis recte intellegenda.
Hominem in prima rerum conditione causaliter creatum esse.
Ante omnia visibilia semina esse illas causas hominis.
907Dici nequit animas prius creatas quam corpora.
908Difficultas ex Dei voce ad hominem sexto die.
909Creaturas a Deo cognosci antequam illae sint.
Difficultas ex hereditate peccati.
910Res variis modis existentes.
911Quomodo opera diei sexti et iam consummata et adhuc inchoata.
912Hominis corpus an humano modo Deus formaverit.
Quomodo sit homo praecipuum Dei opus.
Per Verbum a Deo creatum esse hominem ut cetera animalia.
913Qua aetate vel statura conditus sit Adam.
Deum non egere tempore ad opera sua complenda.
914Rationes causales mundi primum cuius generis fuerint.
915Primum hominem secundum causales rationes conditum esse.
916In rerum natura esse ut quid esse possit; ut futurum sit, tantum in Dei voluntate.
917Quae Deus velit et praesciat necessario futura esse.
918Adam formatum esse secundum quod in primordialibus causis constitutum fuerit.
919Quaeri solet, utrum animale corpus hoc nostrum formatum sit e limo an spiritale.
920Difficultas: quomodo renovemur in corpore.
921Superior difficultas solvitur.
922Adamum peccato mortem meruisse.
923Adami corpus simul animale et sub conditione immortale.
924Quomodo renovabimur in hac vita et in corporum resurrectione.
925Mortalem fuisse Adam conditione corporis animalis, immortalem autem beneficio Conditoris.
926Adae corpus aliud ac nostrum.
927Quomodo mente et corpore ad id renovemur quod perdidit Adam.
928Adam, spiritalis mente, corpore fuit animalis etiam in paradiso.
929Quaestio de anima in sequenti libro tractanda.

1000LIBER SEPTIMUS
1001De anima tractatio suscipitur.
Quid sibi velit illud (@Gn 2,7@): Deus flavit, vel sufflavit, etc.
1002Animam non esse eiusdem naturae cum Deo.
1003Animam nec Dei substantiae partem nec nostrum esse flatum.
Qua condicione dici possit animam flatum Dei esse.
1004Anima non de substantia Dei, nec de corpore mundi.
1005Anima quaeritur utrum ex nihilo an ex aliqua re.
Quaeritur num Dei flatus, ex nihilo factus, sit hominis anima.
1006Quaeritur num ut corporis ita et animae praecesserit materies quaedam.
1007Dici non posse qualis fuisset illa materies.
1008Vitam beatam illam materiem esse non potuisse.
Illam materiem esse non posse irrationalem quamdam animam.
1009Animarum translatio exploditur.
1010Ex morum similitudine non effici ut hominis anima in pecus transeat.
Exploditur philosophorum ratiocinatio pro animarum translatione.
1011Ficticiae quarumdam animarum transmigrationes.
Manichaeorum deterior quam philosophorum opinio.
1012Animam non esse ex corporeo elemento.
Nec ex aere esse animam.
1013Medicorum sententiae quaedam de hominis corpore.
1014Animam nequaquam ex corporeis elementis esse.
1015Animam haudquaquam corpus esse.
1016Cur dictum sit: Factus est homo in animam vivam.
1017Cur Deus dicitur in faciem hominis insufflasse.
1018De tribus cerebri ventriculis.
1019Animae praestantia supra omnia corporea.
1020Aliud esse animam aliud organa corporis.
1021Non esse putandum quintum mundi elementum, ex quo facta sit anima.
Anima tota se totam novit.
De animae vi, qua similitudines corporum memoriter detinet.
Cur anima dicatur "spiritus vitae".
Conclusio de animae natura.
1022Quaeritur num ratio causalis animae condita fuerit diebus Geneseos.
An in spiritali natura ratio causalis animae.
1023Animae rationem causalem minime in angelica natura insertam esse.
1024Prior coniectura: anima est priusquam in corpus veniat.
1025Anima, si extra corpus erat, an suopte nutu in corpus venit?
1026Anima, si suo nutu corpori inserta, non fuit praescia futuri.
1027Naturali appetitu ferri animam in corpus.
Animam de materia spiritali factam congruentius creditur.
1028Coniectura altera: animam creatam esse simul cum corpore.
Difficultates ex Scriptura de animae origine et creatione.
Quomodo praesentia futuraque Deus fecerit.
Conclusio: quae firmiter tenenda quaeque opinabilia melius exquirenda de anima.

1100LIBER OCTAVUS
1101Paradisus in Eden, et proprie et figurate accipiendus.
Historia et figura in libris Scripturae.
Difficultas ex narratione rerum mirabilium et rerum creatarum.
Quae corporaliter nominata sunt, corporaliter etiam accipienda in primis.
1102Cur Aug. alias contra Manichaeos allegorice Genesim exposuerit.
1103De arborum plantatione in paradiso.
Quomodo Deus locutus sit cum crearet rerum rationes causales.
1104De ligno vitae.
1105Lignum vitae et rem veram et figuram fuisse.
Lignum vitae vere lignum fuisse sed et sapientiam figurasse.
Cuius modi fuerit cibus quem arbor illa praestaret.
1106Lignum scientiae boni et mali arbor vera et innoxia.
1107Paradisi flumina vera fuisse.
De fonte et decursu fluminum illorum.
1108Credi posse hominem, in paradiso positum, primo agriculturam sine labore exercuisse.
Terram ab homine excultam fructus ferre ope Dei, qui omnia creata regit.
1109De duplici providentiae actione erga creaturas.
De agriculturae opera allegorice: arboris et hominis comparatio.
1110Quid sit ut operaretur et custodiret.
Coniectura prior qua figurate accipi possit.
Coniectura altera figurati intellectus.
Intellectus ante oculos positus.
Melius intellegi potest ipsum hominem a Deo coli ac servari.
1111Cur hic addita vox Dominus.
1112Hominem nihil boni posse sine Deo.
Quomodo hominem operetur Deus.
Hominem bonum fieri per Deum, immutabiliter bonum.
1113Cur homo prohibitus a ligno scientiae boni et mali.
Quantum bonum oboedientia, quantum malum inoboedientia.
Peccatum esse Dei voluntati hominis voluntatem praeponere.
1114Hominem Dei praeceptum spernendo expertum esse malum inoboedientiae.
Per prudentiam boni malum sciri itemque bonum sciri per experientiam mali.
1115Lignum scientiae boni et mali cur sic appellatum.
1116Hominem ante mali experimentum potuisse quid esset malum intellegere.
Difficultas: quomodo progenitores loquentem Deum intellegere potuerint.
1117Quaeritur num etiam Evae datum sit praeceptum de ligno illo.
1118Quomodo homini locutus sit Deus.
1119De duplici Dei operatione in creaturis.
1120Corporalis creatura loco et tempore, spiritalis tempore tantum, Deus nullo modo mutabilis.
1121Quomodo Deus immotus moveat creaturas, exemplo animae deprehendi.
In movendis corporis membris animam minime moveri per spatia.
Idem melius explicatur.
1122Quomodo Deus moveat creaturas, quomodo animas.
1123Qua sapientia Deus omnia administret.
1124Quaenam angelis sanctis subditae creaturae.
1125Quomodo a Deo corporeae creaturae administrentur.
Quomodo a Deo spiritales creaturae administrentur.
1126Omnia a Deo immutabili gubernari.
1127Quomodo Deus loquatur.
Quomodo Deus locutus sit Adae.

1200LIBER NONUS
1201Textus (@Gn 2,18-24@) qui hoc libro tractatur.
Cur dictum sit: Et finxit Deus, etc.
1202Rursus quaeritur quibus modis locutus sit Deus, utrum temporalibus vocibus ac syllabis.
Quomodo Deus visiones praebeat homini.
1203Mulier in adiutorium propter sobolem facta.
Quid coniugium in paradiso fuisset, si progenitores non peccassent.
Status naturae ante peccatum.
1204Quare primi parentes in paradiso non coierint.
1205Ad quid sit facta mulier.
1206Filiorum successio qualis futura, si Adam non peccasset.
Progenitores potuissent extra terram transferri ut Elias.
1207Unde laudabiles virginitas nuptiaeque: matrimonii triplex bonum.
1208Difficile esse ut quis vitia perverse declinans non in eorum contraria perniciter currat.
1209Progenitores potuisse procreare ante peccatum.
Mulier ad gignendos filios creata, etsi homini moriendum non fuisset.
1210Libidinis morbus ex peccato.
Protoparentum corpora, nisi peccavissent, angelicam formam acceptura.
Ante peccatum sine ardore seminaretur, sine dolore pareretur.
1211Res de femineo sexu, de coniugali commercio concluditur.
1212Quid praefigurarit Adam nomina imponens animalibus.
Cur animalium appellatio profeticam significationem habuerit.
Eadem res tractatur.
1213Quid praefiguraverit modus quo mulier facta esse narratur.
1214Quomodo animalia adducta sint ad Adam.
Ratio imaginum quibus ad appetitum cum bestiis passione communi urguemur, ab illis autem iudicio discernimur.
1215Quemadmodum mulier creata vel aedificata sit et angeli agant in creandis vel reformandis rebus.
Quid sit causa prima, quid causae secundae.
De bipertito opere Dei quo creaturas et in naturalibus et in voluntariis motis administrat.
1216Tarditas humani ingenii opera Dei non assequitur.
Difficile esse discernere naturae factum a miraculo.
1217Mulieris formandae ratio causalis.
De naturarum definitiva vi deque Dei omnipotentia.
1218Deus causa rerum trascendens.
Mysterium quo mulier facta est.
Angelorum ministerium quoad adventum Christi.
1219De Adami extasi.

1300LIBER DECIMUS
1301Fuitne mulieris anima facta ex viri anima?
Superiori suspicioni occurritur.
1302De mulieris animae origine iuxta superiores inquisitiones.
1303Tres opiniones de animarum origine.
Quomodo tertia opinio convenire possit cum creatione omnium rerum simul facta.
Diligentius quaestionem pertractandam esse.
1305Negatur animas ex angelis aut elementis aut Dei substantia fieri.
1306Locus alius e Scriptura sancta: Ps 32,15.
Explicatur locus Zach 12,1.
1307Perpenditur locus @Sg 8,9-10@.
1308Quid sibi velit @Ps 103,29-30@.
@Ps 103,29-30@ allegorice explanatur.
1309Testimonium de libro Ecclesiaste (12,7@) in disceptatione vocatur.
1310Quaestionem de animae origine difficile solvi ex Scripturis.
1311An utrique sententiae accomodari possit illud @Rm 5,12.18-19@.
Argumentum ex infantium baptismo.
1312Concupiscentiae causam et in corpore et in anima esse.
Anima concupiscit quamdiu peccatum inest in corpore mortis.
1313Haec opinio quam sit expedita ad duos errores vitandos.
Iterum de infantium baptismo disputatur.
1314Paedobaptismum favere traducianismo.
Hic respondetur ex persona eorum, qui singulas singulis dari opinantur.
Baptisma opus est infantibus ad solvendam poenam peccati originalis et concupiscentiam domandam.
Idem argumentum penitius perpenditur.
1315Quid respondeant fautores "creationismi".
1316De baptismo et de infantium interitu immaturo.
Omnes homines peccato originali obnoxios esse.
1317Testimonium ex Sapientiae libro in utramque partem tractatur.
Explicatio @Sg 8,19-20@ continuatur.
1318Potestne in Christum illud testimonium convenire?
Unde Christi anima.
1319Animam Christi non fuisse in Abrahae lumbis ideoque non ex traduce.
1320Ad argumentum nunc allatum quid respondendum defendentibus animarum traducem?
Argumentum pro prima opinione.
1321Aug. inter utramque opinionem ambigens.
1322Explanatur testimonium @Jn 3,6@.
1323Concluditur: testimonia allata neutri opinioni suffragari.
1324Quid cavendum his qui animas defendunt esse ex traduce.
1325Tertulliani error de anima.
Quam inepta ac pugnantia dicat Tertullianus de anima.
Deum non esse similem imaginibus quibus apparuerit suis sanctis.
1326Quid de animae incrementis Tertulliano visum.
Multa absurda a Tertulliano dicta de anima.

1400LIBER UNDECIMUS
1401Hominis tentatio ac lapsus secundum (@Gn 2,25 ; 3,1-24@).
Ad proprietatem litterae defendendum est quod gestum narrat Scriptura.
Cur protoplastos nuditatis suae non puduerit.
1402Serpentis calliditas qualis et unde fuerit.
1403Diabolus solum per serpentem tentare permissus.
1404Tentatio hominis quare permissa.
1405Homo a tentatore deiectus quia superbus.
1406Quid boni afferat tentatio.
1407Cur homo non talis creatus sit qui nollet umquam peccare.
1408Quare creati qui praesciebantur futuri mali.
De eadem re.
1409Dei praescientia et hominis libertas.
1410Malorum voluntatem in bonum convertere potest Deus.
1411Malorum poenis Deum bonorum saluti consulere.
Dei praescientia ac providentia.
1412Cur tentatio per serpentem fieri permissa.
1413Diaboli naturam bonam esse quam a Deo creata sit.
1414Superbiam causam angelicae ruinae fuisse.
1415Superbiam amoremque sui perversum fontes esse omnium malorum.
Amores duo, civitates duae.
1416Diabolus quandonam lapsus sit.
1417Quaeritur fueritne beatus diabolus antequam peccaret.
1418Fuitne vere beatus Adam in paradiso?
Quomodo beatus esse potuerit homo in paradiso.
1419Angelorum condicio antequam peccarent.
Putari posse diabolum caecidisse ab initio creationis.
1420Fuitne diabolus creatus in malitia?
1421Superior opinio refutatur.
1422Cur Deus diabolum creaverit et malos.
1423Diabolum ab eo, quod accepturus esset, sua voluntate cecidisse.
1424Impios desertoresque Christi corpus esse diaboli.
1425Haereticos quoque diaboli corpori pertinere.
1426Disputatio concluditur complexione quattuor opiniones praebente.
1427Quomodo diabolus per serpentem et mulierem tentaverit hominem.
1428Quomodo serpens mulierem alloqui potuerit.
1429Quomodo serpens dictum sit "prudens", id est "astutus".
Serpentem locutum esse cum muliere diaboli opera.
1430Serpentis cum muliere colloquium.
Serpens mendacio in appetitum propriae potestatis male credulis suadet.
1431Quid sibi velint oculi protoparentum aperti.
"Aperire oculos" hic "cognoscere" sonat.
1432Mortem concupiscentiamque exortas esse post peccatum.
1433Quomodo Deus protoplastis locutus sit.
Quid protoparentes verecundia motos fecerint.
1434Vocavit Deus Adam increpantis, non ignorantis voce.
Adami responsio perpenditur.
1435Adami excusatio quam insolens fuerit.
Mulier increpatur a Deo sed nec ipsa confitetur peccatum.
1436Serpens non interrogatur nec increpatur sed ei maledicitur.
1437Mulieris culpam, non naturam, meruisse dominum habere maritum.
1438Qua poena plexus sit Adam et cur uxorem appellaverit "Vitam".
1439Quid tunicae pelliceae significent.
Verba (@Gn. 3,22@) dicta in damnatione superbiae.
1440Adam e paradiso eiectus.
Paradisus terrestris figura paradisi spiritalis.
1441Sententiae de natura primi peccati: a@) Immatura festinatio percipiendae scientiae.
1442Eva mediatrix Adami peccati.
Salomon quoque in peccata lapsus mulierum amore.
Adam deceptus alio modo quo uxor seducta.

1500LIBER DUODECIMUS
1501Libri huius propositum: paradisus de quo ait Paulus.
Tertium caelum estne idem ac paradisus?
1502De visis in somniis.
De visionibus in extasi.
De visionibus quas Scriptura sancta refert.
1503Cuius generis Apostoli visio fuerit.
Cur Paulus non dicat quomodo videre potuerit quae viderit?
Minime dubitandum quin reapse in tertium caelum Paulus raptus sit.
1504Tertium caelum non esse signum aliquod corporale.
Tertium caelum non esse imaginem spiritalem.
Nec corpus nec tertium caelum visa a Paulo tamquam imagines.
Cuius generis erat caelum quo raptus est Paulus?
1505Disputatur utrum caelum illud fuerit corpus an spiritus.
Multiplices rationes alienationum a corpore.
1506De tribus visionum generibus quae in uno praecepto demonstrantur.
1507Trium visionum nomina: corporale, spiritale, intellectuale.
"Corporale" aliquid proprie vel traslate dici posse.
"Spiritale" insinuat multis modis dici posse.
1508Visionis genus quod spiritale appellatur.
1509Quid intersit inter "spiritum" et "mentem".
1510Intellectuale genus visionis.
1511Ordo gradusque trium visorum generum.
Balthasaris regis visio.
Petri visio.
1512Corporalis et spiritualis visio.
1513Refellitur in anima inesse vim quamdam divinationis.
Vis et actio quae sit bonorum malorumque spirituum.
1514Intellectualem visionem non falli.
Non semper errorem in spiritalibus visis noxium esse.
1515Quomodo iudicandae somniantium consensiones.
1516Quomodo corporis sensus ad visa se habeant.
Quomodo efficiatur in spiritu imago.
1517Quemadmodum spiritales similitudines etiam daemonibus innotescant.
Obsessi cuiusdam, forsitan tantum phrenetici, visiones ac praeditiones...
Cuiusdam pueri gravi morbo affecti visiones.
Visiones beatorum impiorumque quas habuit idem puer sensibus orbatus.
1518Quare quaque ratione fiant spiritales visiones.
Quaecumque est natura visionum, scire sufficiat non esse corpus.
1519Unde spiritales visiones oriantur.
1520Quomodo corpus se habeat ad spiritalia visa.
Arcte coherere coniungique animam corpusque.
1521Visiones in quibus vis quaedam aliena operatur.
1522Spiritum hominis non adsumi a bono spiritu nisi ut aliquid significet.
Quosdam iuvenes iocabundos inventos esse divinasse.
Alterum iuvenem ludium nescientem divinasse.
Per difficile scire quomodo in spiritum veniant vel formentur visiones.
1523Recapitulatio: Esse in nobis spiritalem naturam ubi corporale similitudines formentur.
1524Quid intersit inter spiritales et intellectuales visiones.
De ordine quo trium visionum genera alio aliud est praestantius.
1525Quibus in visionibus anima includi possit.
1526Spirituales visiones a Deo effici.
Intellectualis visio quam perfecta sit et beata.
1527Quo visionis genere Moyses Deum viderit.
1528Intellectualem fuisse Apostoli visionem.
1529Augustinus ignorat sintne alii coeli praeter tertium aliaque visionum genera.
1530De spiritualibus visis in quibus angeli demostrant imagines et de aliis visis usitatis et humanis.
1531Varia visorum intellectualium genera.
1532Quonam se conferat anima corpore exuta et quomodo gaudere vel pati possit.
Veram esse laetitiam veramque molestiam quas patitur anima corpore exuta.
1533Minime dubitandum de re atque veritate inferorum, qui excipiunt animas mortuorum.
Sedes iustorum: sinus Abrahae.
Non parvum animae malum esse tristitiam.
1534Quaeritur ubi sit paradisus et utrum possit esse sinus Abrahae.
Inferos "locum" spiritale esse.
Tres coeli explicantur secundum illa tria genera visorum.
1535Cur opus sit spiritibus mortuorum sua corpora in resurrectione recipere.
1536Tria visionum genera quomodo futura sint in beatis.
37Quosdam tertium coelum sic exposuisse ut corporalis et animalis et spiritalis hominis differentias accipi vellent.