Aquinatis - IN THRENOS HIEREMIAE 26
26
Hic prosequitur in speciali ea quae circa destructionem acciderunt: et primo plangit destructioni adjuncta; secundo destructionem consequentia, ibi, cui comparabo te? circa primum duo facit.
Primo plangit destructionem aedificiorum communium; secundo eminentium, ibi, et dissipavit quasi hortum etc.. Circa primum duo facit. Primo plangit destructionem aedificiorum, quae pertinent ad robur regis; secundo eorum, quae pertinent ad usum populi, ibi, tetendit arcum suum etc.. Circa primum duo facit. Primo plangit destructionem; secundo resistentium impotentiam, ibi, confregit in ira furoris sui. Circa primum tria facit. Primo plangit eorum destructionem quae sunt ad decorem: omnis speciosa. Joel 1: ignis comedit speciosa deserti. Secundo eorum quae pertinent ad fortitudinem: destruxit munitiones. Isa. 25: munimenta sublimium murorum tuorum concident et humiliabuntur, et detrahentur in terram usque ad pulverem. Jer. 33: haec dicit dominus ad domos urbis hujus, et ad domos regis Juda, quae destructae sunt. Tertio concludit regni deturpationem: polluit regnum. Ezech. 28: polluerunt decorem tuum: interficient et detrahent te, et morieris in interitu occisorum in corde maris.
27
Hic ostendit resistendi impotentiam: et primo excludit robur humanum, cornu, idest potestatem.
Psalm. 74: omnia cornua peccatorum confringam.
Secundo auxilium divinum, avertit, quasi a defensione, qua prius eos defendebat. Psal. 73: ut quid avertis manum tuam et dexteram tuam? tertio concludit terrae incendium: et succendit.
Isa. 42: succendit eum, et non intellexit.
28
Hic plangit destructionem eorum quae pertinent ad usum populi: et primo eorum quae pertinent ad decorem; secundo eorum quae pertinent ad defensionem, ibi, factus est dominus velut inimicus.
Circa primum tria facit. Primo ostendit divinam indignationem: tetendit arcum, idest judicium, vel exercitum chaldaeorum, ut quasi a longinquis feriret, firmavit, ad percutiendum, dexteram, ut feriat de prope. Psal. 7: nisi conversi fueritis, gladium suum vibrabit; arcum suum tetendit, et paravit illum. Secundo ponit poenae inflictionem: occidit, destruxit, omne quod pulchrum erat, homines, aedificia et alia hujusmodi. Num. 24: quam pulchra tabernacula tua Jacob. Tertio ostendit poenae magnitudinem: et quantum ad copiam sine numerum, effudit: et quantum ad acerbitatem, quasi ignem; vel quantum ad speciem, quia civitas combusta fuit Deut. 32: ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima. Ps. 68. Effunde super eos iram tuam.
29
Hic plangit destructionem aedificiorum pertinentium ad defensionem: et circa hoc tria facit.
Primo tangit dei indignationem, velut inimicus, quasi in pugna suum adjuvans inimicum. Isa. 63: conversus est eis in inimicum, et ipse debellavit eos. Secundo aedificiorum destructionem: praecipitavit omnia moenia. Ps. 88: destruxisti omnes sepes ejus. Tertio concludit populi humiliationem, et replevit, idest multiplicavit. Ps. 43: humiliata est in pulvere anima nostra, conglutinatus est in terra venter noster.
30
Hic plangit destructionem aedificiorum principalium: et primo templi; secundo domus regiae, ibi, cogitavit dominus dissipare murum filiae sion.
Prima in duas. In prima tangit destructionem ipsius templi; secundo eorum quae erant in templo, ibi, replevit dominus altare suum. Circa primum tria facit. Primo tangit templi destructionem: tentorium, quod in deserto factum, in sylo positum fuerat, tabernaculum, quod Salomon aedificaverat, quasi hortum, qui facile destruitur. Psal. 77: repulit tabernaculum silo, tabernaculum suum ubi habitavit in hominibus. Jer. 26: dabo domum istam sicut silo, et urbem hanc dabo in maledictionem. Secundo festorum templi cessationem: oblivioni tradidit dominus in sion festivitatem et sabbatum; quasi, non placent sicut ante. Isa. 1: calendas vestras et solemnitates vestras odivit anima mea. Tertio ministrorum reprobationem: et in opprobrium, scilicet dedit, regem, ad quem pertinebat templi defensio, et sacerdotem ad quem pertinebat administratio. Job 12: ducit sacerdotes eorum ingloriosos, et optimates supplantat.
31
Hic tangit destructionem aedificiorum quae in templo erant: et primo altaris pertinentis ad religionem: altare, holocaustorum, repulit, tradens illud hostibus ad profanandum, sanctificationi, sacrificiis placationis, quae offerebantur. 1 Mach. 4: viderunt sanctificationem desertam, altare profanatum.
Tradidit in manus. 1 Mach. 2: sancta facta sunt in manu extraneorum. Tertio templi ab hominibus combustionem: vocem dederunt, blasphemiae, vel tumultus bellici, sicut in die solemni, consueverant sacerdotes laudantes deum.
Isa. Ult.: vox populi de civitate, vox de templo, vox domini reddentes retributionem inimicis suis.
32
Hic tangit destructionem arcis sion: et primo ponit divinam deliberationem: cogitavit; quasi, cogitans statuit, non statim implens, filiae sion, arcis vel ipsam jerusalem. Isa. 14: hoc consilium quod cogitavi super omnem terram etc.. Secundo justum judicium: tetendit funiculum, quasi ad metiendum justitiam suam, ut poena culpae aequaretur, non avertit, quia nihil dimisit de poena justa.
Isa. 34: extendetur super ipsam mensura, ut redigatur in nihilum. Tertio ostendit justitiae effectum: luxitque antemurale, idest destructum ad luctum provocavit, sicut supra 1: viae sion lugent. Isa. 21: luxit et defluxit terra, et infirmata est; defluxit orbis.
33
Hic plangit destructionem hominum: et primo eorum quorum miseria est valde miserabilis secundum gradum dignitatis; secundo quorum est miserabilis propter reverentiam conditionis, ibi, sederunt in terra, conticuerunt senes; tertio illorum quorum est miserabilis propter defectum aetatis, ibi, defecerunt prae lacrymis oculis mei. Circa primum duo. Primo quantum ad principes saeculares praemittit parabolam vel metaphoram: defixae sunt in terra, idest tribulationibus implicati, ut facile evelli non possint. Psal. 68: infixus sum in limo profundi, et non est substantia. Porta, reges, quorum erat potestas judicii, quod in portis exercebatur, perdidit, captivando, et contrivit, in captivitatem redigendo, vectes, principes, quibus confirmatur regnum, sicut vectibus portae. Et exponit: regem ejus, et principes ejus in gentibus, inter gentes. Psal. 106: contrivit portas aereas, et vectes ferreos confregit. Isa. 3: maerebunt atque lugebunt portae ejus, et desolatae erunt.
Secundo quantum ad principes spirituales, scilicet sacerdotes: non est lex, per sacerdotes edocenda.
Malach. 2: labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt de ore ejus. Et prophetas: et prophetae ejus non invenerunt visionem a domino.
Psal. 75: jam non est propheta, et nos non cognoscet amplius.
34
Hic plangit destructionem eorum qui sunt miserabiles propter reverentiam conditionis: primo senum: sederunt in terra, conticuerunt, quae sunt signa magnae tristitiae. Job 2: sederunt cum eo in terra sex diebus; et nemo loquebatur ei verbum: videbant enim dolorem esse vehementem.
Secundo quantum ad virgines: filiae sion, quae erant in arce; vel juxta templum, filiae sacerdotum, consperserunt, in signum tristitiae; virgines jerusalem, quantum ad illas quae habitabant in civitate, accinctae sunt ciliciis; abjecerunt in terram, prae confusione et timore, virgines Juda, quantum ad illas quae per regnum undique habitabant. Isa. 3: erit pro suavi odor foetor, et pro zona funiculus, et pro crispanti crine calvitium.
35
Hic plangit illos qui sunt miserabiles propter defectum aetatis: et primo tangit eorum mortem; secundo mortis ordinem, ibi, matribus suis dixerunt. Circa primum duo facit. Primo ostendit suam compassionem ex lacrymarum effusione, defecerunt, quasi ultra non valentes flere. Jerem. 9: quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum? ex viscerum commotione, conturbata sunt; quasi, tantum doleo, sicut est dolor conturbationis viscerum, vel quia pervenit usque ad intima cordis. Jerem. 31: conturbata sunt viscera mea super eum. Quantum ad jecoris effusionem: effusum est in terra jecur meum: idest, ita doleo ac si effusum esset vel quia amor meus cujus sedes in epate est, ad terram projectus est, illis quos amabam prostratis. Oseae 13: rumpam interiora jecoris, et consumam eos.
Secundo compassionis misericordiam: super contritione oppidi, idest jerusalem, quia vilis facta est, vel cujuscumque alterius. Jerem. 51: collidam in te senem et puerum, juvenem et virginem.
36
Hic exponit ordinem mortis, ut magis misericordiam excitet: et primo illorum petitionem a matribus: ubi est triticum et vinum? quasi, defecit: date nobis ad comedendum: infra 4: parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Secundo petendi necessitatem: cum deficerent, prae fame morerentur, in plateis, quasi omnibus videntibus, et non valentibus proferre remedium.
Jer. 21: omnis qui habitaverit in urbe hac, morietur gladio, peste et fame. Tertio amarissimam mortem: exhalaverunt animas suas in sinu matrum suarum. 2 Reg. 4: posuit eum illa super genua sua usque ad meridiem, et mortuus Est.
37
Hic ponuntur consequentia destructionem, quae scilicet solent provenire post peractum negotium: et primo excludit plagae curationem; secundo ponit videntium admirationem, ibi, plauserunt super te manibus omnes transeuntes per viam; tertio judicis commendationem, qui talem vindictam intulit, ibi, fecit dominus quae cogitavit.
Circa primum duo facit. Primo ostendit plagam incurabilem; secundo assignat causam, ibi, prophetae tui viderunt tibi falsa. Circa primum duo facit.
Primo ostendit quod non potest leniri consolationibus ex comparatione aliorum, quod solet esse afflictis aliqualis consolatio: cui comparabo? similitudo plus est quam comparatio: quaelibet enim distantia ejusdem rationis comparabilia sunt, dummodo in infinitum non distent: nec tamen similia, si eamdem qualitatem participent, nec omnia habeant aequalia; sed tantum illa quorum unum in participatione qualitatis alterum non excedit. Excedit autem in hoc plagas aliorum, quod et temporalem, et spiritualem gloriam amisit, qua aliae gentes caruerunt.
Consolabor; quasi dicat: nihil alii pejus vel simile tibi passi sunt. Supra 1: adduxisti diem consolationis, et fient similes mei. Secundo ostendit quod non potest sanari medicinis, propter suam magnitudinem: magna velut mare, quod latissimum est et inquietum. Jerem. 30: insanabilis plaga tua.
38
Hic assignat causam incurabilitatis, quia scilicet medici suo tempore curare neglexerunt, scilicet prophetae. Et primo ostendit falsitatem prophetarum quantum ad falsa quae praedicabant: viderunt, videre se dicebant, falsa et stulta: quia stultum erat credere quia deus peccatores non puniret.
Ezech. 22: prophetae ejus liniebant eos absque temperamento. 2 Pet. 2: fuerunt enim pseudoprophetae, sicut et in vobis erunt magistri mendaces. Et quantum ad ea quae reticebant: nec aperiebant iniquitatem tuam. Isa. 58: clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam: annuntia populo meo scelera eorum.
Secundo exponit cujusmodi falsa videbant: viderunt autem tibi assumptiones, scilicet onera deprimentia, sicut onus assumptum in altum magis comprimit.
Mich. 3: haec dicit dominus super prophetas qui seducunt populum meum. Ejectiones, liberationes. Jer. 28: confringam jugum Nabuchodonosor regis Babylonis post duos annos dierum.
Vel assumptiones, quod deus vos ad se sumet, ejectiones, quod adversarii eorum ejicientur.
39
Hic ponit admirationem videntium: et primo amicorum; secundo inimicorum, ibi, aperuerunt super te os suum omnes. Circa primum ponit compassionis amicorum admirationem expressam quatuor signis. Plausu manuum, plauserunt omnes transeuntes per viam, terrae tuae, videntes terrae vastitatem: sibilo, sibilaverunt: motu capitis, et moverunt capita sua: verbo, haeccine est urbs perfecti decoris, quia in spiritualibus et temporalibus (erat enim civitas regalis et sacerdotalis) gaudium universae terrae? quia conveniebant undique in solemnitatibus. Psalm. 47: fundatur exultatione universae terrae, mons sion, latera Aquilonis, civitas regis magni. Isa. 22: urbs frequens, civitas exultans. Jerem. 22: pertransibunt gentes multae per civitatem hanc; et dicet unusquisque proximo suo: quare fecit dominus sic civitati huic grandi?
40
Hic ponit insultationem hostium: aperuerunt, accusando, inimici, idumaei, Moabitae et alii, sibilaverunt, detrahendo, fremuerunt, comminando: devorabimus, insultando. Psalm. 21: aperuerunt super me os suum, sicut leo rapiens et rugiens.
Jer. 51: comedit me, devoravit me Nabuchodonosor rex Babylonis. Ps. 34. Dixerunt: euge euge animae nostrae: viderunt oculi nostri.
41
Hic ponit judicis commendationem. Et primo ponitur constantia in proposito: fecit dominus quae cogitavit. Isa. 14: hoc est consilium quod cogitavi. Secundo ostenditur verax in verbo, complevit: praeceperat enim destructionem populi a diebus antiquis, Deut. 28. Vel etiam per priores prophetas. Num. 23: dixit, et non faciet; locutus est, et non implebit? tertio ostenditur justus in facto: destruxit, Judaeam, et non pepercit, quasi deserens rigorem justitiae, cornu, potestatem. Psal. 88: exaltasti dexteram deprimentium eum.
42
Hic convertit se ad petendam judicis misericordiam per orationem. Et primo invitat ad orandum; secundo ponit orationem, ibi, vide, domine, et considera. Circa primum duo. Primo docet praeparare locum orationi per lacrymas; secundo docet orandi modum, ibi, consurge lauda. Circa primum tria facit. Primo ponit planctus rationem; cor eorum, scilicet hostium, clamavit, blasphemans, ad dominum, idest contra eum, super muros, quasi destructio civitatis esset occasio blasphemiae, quasi deus non fuerit potens defendere. Exod. 16: non contra nos, sed contra dominum est murmur vestrum. Vel cor eorum, scilicet Judaeorum: ut dolorem cordis in lacrymosam orationem prodire doceat. Psalm. 118: clamavi in toto corde: exaudi me, domine. Secundo invitat ad lacrymarum multitudinem: deduc quasi torrentem lacrymas.
Jerem. 9: deducant oculi nostri lacrymas, et palpebrae nostrae defluant aquis.
Tertio invitat ad luctus continuitatem: per diem ac noctem, idest in prosperis et in adversis: vel, ad litteram, omni tempore, actu, vel habitu. Jerem. 15: deducant oculi mei lacrymam per diem ac noctem.
43
Hic docet orandi modum: et circa hoc duo facit. Primo docet modum orandi quantum ad tempus: consurge, de somno, lauda deum, per orationem, in nocte, quando magis vacat tempus, et propter temporis quietem, in principio vigiliarum.
Vigiliae noctis distinguebantur secundum custodias illorum qui civitatem custodiebant, sicut dicitur Cant. 3: invenerunt me vigiles qui custodiebant civitatem. Et erant quatuor. Prima vocatur conticinium, quando tegitur ignis. Secunda vocatur intempestum circa mediam noctem, quia tempus illud non est opportunum ad aliquid faciendum: dicitur enim tempestum apud antiquos, opportunum.
Tertia galli cantus. Quarta dicitur antelucanum.
Dicit ergo, quod surgat in principio vigiliarum, idest in prima vigilia; vel in principio cujuslibet vigiliae. Isa. 26: anima mea desideravit te in nocte, sed et spiritu meo in praecordiis meis de mane vigilabo ad te. Et quantum ad devotionem cordis, effunde sicut aquam; quasi, liquefiat amore et devotione, sicut aqua congelata. Ps. 41: haec recordatus sum, et effundi in me animam meam. Et quantum ad devotionis signum, leva ad eum. 1 timoth. 2: volo viros orare in omni loco, levantes puras manus sine ira et disceptatione.
Secundo ponit materiam orationis, pro animabus, idest pro separatione animarum a corporibus: vel anima pro vita ipsa ponitur: compitorum, idest quatuor viarum quae in unam concurrunt.
Supra (hoc cap.): cum deficeret parvulus, et lactens in plateis oppidi.
44
Hic ponit orationem: et primo provocat ad misericordiam ex poenae crudelitate; secundo ex ipsius universalitate, ibi, jacuerunt in terra foris puer et senex; tertio ex evadendi impossibilitate, ibi, vocasti quasi ad diem solemnem. Circa primum duo ponit. Primo attentionem: quem vindemiaveris; quasi dicat: nullum alium praeter me: vel, quis sicut ego? quia ex patribus electus. Supra 1: vindemiavit me dominus in ira furoris sui.
Secundo ponit poenae crudelitatem contra naturalem pietatem: ergo ne comedent mulieres fructum suum? quasi dicat: numquid hoc sustinebis? quod impletum legitur in obsidione Romanorum in josepho et egesippo, et 4 Reg. 5 et 7, in obsidione Samariae. Infra 4: manus mulierum misericordium coxerunt filios suos. Et etiam contra religionis honestatem: si occiditur in sanctuario domini sacerdos et propheta? quasi dicat: numquid sustinebis quod occidatur? Ezech. 9: a sanctuario meo incipite.
45
Hic ponit poenae universalitatem: et circa hoc tria facit. Primo ponit poenam omnibus communem: jacuerunt, mortui, vel dejecti, foris, idest in plateis, vel extra civitatem. Jerem. 51: collidam in te senem et puerum, juvenem et virginem.
Secundo punientis indignationem, interfecisti, tua auctoritate, quamvis chaldaei ministerio.
Isa. 63: calcavi eos in furore meo, et conculcavi eos in ira mea. Tertio excludit miserationem: percussisti, nec misertus es: Deut. 32: ego occidam, et ego vivere faciam; percutiam, et ego sanabo. Job 5: percutit manus ejus, et sanabit; in sex tribulationibus liberabit te, et in septima non tanget te malum.
Hic proponit evadendi impossibilitatem: et circa hoc tria facit. Primo ponit obsidionem: quasi ad diem solemnem; idest, sicut ad solemnitates consueverunt Judaei venire, ita nunc te inspirante venerunt ad obsidendum. Isa. 29: circumdabo quasi sphaeram in circuitu tuo, et jaciam contra te aggerem, et munimenta ponam in obsidione tua. Secundo evadendi impossibilitatem: non fuit qui effugeret. Isa. 41: suscitavi ab Aquilone, et venient a solis ortu. Tertio comprehensorum destructionem: quos educavi et enutrivi, inimicus meus consumpsit eos. Baruch 4: nutrivi illos cum jucunditate.
46
(Lm 3)
Hic post multarum poenarum enumerationem, excludit populi desperationem. Et dividitur in partes tres. In prima ponit desperationem provocantia; in secunda accipiendae fiduciae argumenta, ibi, recordare paupertatis; in tertia, assumpta fiducia, convertit se ad petendam misericordiam, ibi, scrutemur vias nostras. Circa primum tria. Primo proponit afflictionem; secundo assumit reprobationem, ibi, et repulsa est anima mea; tertio concludit desperationem, ibi, et dixi: periit. Circa primum duo. Primo ponit afflictionem quam ex percussione manus sustinuerunt; secundo affligendi modum, ibi, ursus insidians. Circa primum tria.
Primo ponit divinae passionis flagellum; secundo percussionis effectum, ibi, vetustam fecit pellem meam; tertio excludit evasionis remedium, ibi, circumaedificavit.
Circa primum tria. Primo ponit percutientis indignationem: ego vir videns paupertatem meam. Loquitur jeremias in persona sua, quia etiam cum aliis afflictus fuerat, vel in persona populi, cujus miseriam suam reputabat. Apoc. 3: nescis quia caecus es, et pauper, et miser, et miserabilis. Allegorice de christo et ecclesia, moraliter de anima. Secundo ponit consolationis subtractionem: me minavit et adduxit in tenebras, tribulationum, et non in lucem, consolationis: quia post flagella non adhibuit consolationem solito more job 3: circumdedit me deus tenebris. Tertio flagellorum conditionem: tantum in me (morem afflictorum sequitur, qui solum suas plagas considerant) vertit et convertit, percutiens, et iterum percutiens. Isa. 8: in manu forti erudivit me.
Et in hoc capitulo tribus clausulis, singulis per ordinem, praescribitur eadem littera, et aliis tribus singulis sequens.
47
Hic ponit effectum divinae percussionis, sicut livor est effectus virgae: et circa hoc tria facit.
Primo consumptionem virium in toto populo, quia pellem, in qua plebs, quasi exterius circumstans, carnem, in qua delicati et teneri, ossa, in quibus fortes de populo bellatores; idest, totum vetustate tabescit. Baruch 3: quid est, Israel, quod in terra inimicorum es? inveterasti in terra aliena.
Secundo obsidionem jam debilitatorum: aedificavit in gyro meo, idest exercitum obsidentem, felle, idest exercitu, qui mihi laborem, et fel intulit. Job 7: numquid mare ego sum, aut cetus, quia circumdedisti me carcere? tertio jam captorum carcerationem: in tenebrosis, carcere, quasi mortuos, illos qui morti adjudicati sunt. Psal. 142: posuit me in obscuris sicut mortuos saeculi. Possunt etiam ex persona jeremiae intelligi, qui prae multis angustiis et in corpore consumptus, et in carcere reclusus Est.
48
Hic excludit evasionis remedium primo propter hostium obsidionem: circumaedificavit, idest exercitum obsidentem, compedem, idem significat quod obsidio; sicut eis qui mittuntur in carcere, ut non possint effugere. Psalm. 87: traditus sum, et non egrediebar. Job 13: posuisti in nervo pedem meum, observasti omnes semitas meas. Secundo propter orationis exclusionem: sed et cum clamavero, et rogavero, exclusit orationem meam. Psal. 21: clamabo per diem, et non exaudies.
Tertio propter consiliorum impeditionem: conclusit vias, consilia evadendi, lapidibus, gravibus impedimentis. Oseae 2: sepiam vias tuas spinis.
49
Hic ostendit affligendi modum: et primo quia insidiose; secundo quia aperte, ibi, tetendit; tertio quia copiose, ibi, replevit me. Circa primum duo facit. Primo ponit insidias hostium: factus est mihi, Nabuchodonosor pugnans contra me ex insidiis, sicut ursus, in quo crudelitas, et leo, in quo potestas ejus designatur. Oseae 13: ego ero eis quasi leaena sicut pardus in via Assyriorum.
Secundo excludit insidias, vel consilia ipsorum, quibus insidias hostium repellerent: semitas meas subvertit. Supra 2: posuit me desolatam, tota die maerore confectam. Tetendit. Hic ostendit, quod publice et patenter ipsam afflixit: et circa hoc tria facit. Primo ponit propositionem, arcum, judicium, vel exercitum hostium, quasi signum, ad quod omnes publice sagittant. Psalm. 7: arcum suum tetendit. Job 16: confregit me, et posuit me quasi signum ad sagittam.
50
Hic secundo ponit poenae afflictionem, in renibus, in quo designatur luxuria populi, filias, sagittas, vel poenas diversas de providentia ejus exeuntes. Job 30: pharetram suam aperuit, et afflixit me. Tertio ponit puniti delusionem: factus sum in derisum omni populo. Hoc est impletum jer. 20: factus sum in derisum tota die, omnes subsannant me: sicut etiam populus ab aliis derisui habitus Est. Replevit me. Hic ostendit, quod copiose: et primo quantum ad multitudinem poenarum: replevit amaritudinibus, angustiis diversis, inebriavit, abundanter intulit. Jerem. 41. Secundo ibi, confregit, quantum ad numerum punitorum.
51
Hic prosequitur afflictiones: dentes, bellatores, quibus defendebantur, sicut bestia dentibus, ad numerum, ut nullus remaneret, cinere, vilitate.
Job 4: dentes catulorum leonum contriti sunt. Ps. 101: cinerem tamquam panem manducabam. Et repulsa est anima mea. Hic assumit reprobationem. Repulsa, a misericordia dei.
Psalm. 88: tu autem repulisti et despexisti.
Oblitus sum, per experientiam malorum. Eccl. 11: malitia unius horae oblivionem facit luxuriae magnae. Et dixi. Hic concludit desperationem; quasi dicat: quia in angustiis sum, et dominus repulit me ut non adjuvet, dixi, in corde meo ex persona desperantium. Periit finis, quasi: non consequar quod expectabam. Jerem. 2: desperavi, nequaquam faciam. Malach. 3: et dixistis: vanus est qui servit deo.
52
Hic ponit argumenta ad excludendam desperationem: et primo ex divina misericordia; secundo ex divina justitia, ibi, ut conteret sub pedibus omnes vinctos terrae; tertio ex divina potentia, ibi, quis est iste qui dixit ut fieret, domino non jubente? circa primum duo facit. Primo ostendit divinam misericordiam quantum ad collationem beneficiorum; secundo quantum ad relaxationem poenarum, ibi, quia non repellet in sempiternum.
Circa primum tria ponit. Primo praeteritorum beneficiorum memoriam; secundo praesentium experientiam, ibi, misericordiae domini quia non sumus consumpti; tertio quantum ad expectationem futurorum, ibi, bonus est dominus sperantibus in eum.
Circa primum tria. Primo propheta inducit deum ad considerationem malorum quae sustinuerunt, dicens: domine, qui dissimulans oblitus nostri videris, recordare, liberans, paupertatis, quantum ad spoliationem bonorum, transgressionis, culpae, quae est causa tantae miseriae, absinthii, quantum ad amaritudinem et afflictionem hominum. Infra ult.: recordare, domine, quid acciderit nobis. Secundo reducit seipsum in memoriam beneficiorum quae receperunt: memoria memor ero, scilicet beneficiorum, et tabescet, deficiet ex admiratione, vel desiderio. Ps. 41: haec recordatus sum, et effudi in me animam meam. Tertio concludit fiduciam, haec recolens, scilicet beneficia. Eccl. Ult.: memoratus sum misericordiae tuae, domine.
53
Hic ponit experientiam divinae misericordiae in praesenti: et primo ponitur ipsius recognitio: misericordiae domini; quasi, non puniens ac si immisericors, quia citra condignum punivit, non ad nihilum redigens nos. Jer. 10: corripe me, domine, verumtamen in judicio, non in furore, ne forte ad nihilum redigas me. Secundo ponitur hujus a domino approbatio: novi diluculo, idest aperte, ego dominus. Multa est fides tua, idest jeremiae, qui inter supplicia recognoscis beneficia.
Matth. 15: magna est fides tua, fiat tibi sicut vis. Tertio ponit intentam conclusionem: pars mea dominus, quia ipsum mihi, aliis spretis, in partem elegi. Ps. 15: dominus pars hereditatis meae, et calicis mei.
54
Hic ostendit divinam misericordiam ex expectatione futurorum: et primo ponit expectationem; secundo expectationis conditionem, ibi, sedebit solitarius, et tacebit. Circa primum tria facit. Primo ponit expectationis fructum, bonus, quasi propria bona diffundens. Ps. 72: quam bonus Israel deus his qui recto sunt corde. Secundo ponit expectandi modum: bonum est praestolari cum silentio, patienter, sine murmure. Isa. 30: in silentio et spe erit fortitudo vestra. Tertio expectationis tempus: bonum est viro cum portaverit jugum, timoris domini et amoris, ab adolescentia, ut fervens aetas deprimatur, et facilius ad bona assuescat.
Prov. 22: adolescens juxta viam suam, etiam cum senuerit, non recedet ab ea.
55
Hic ponit expectantis conditionem: et primo quantum ad altitudinem contemplationis: solitarius, ut non impediatur, tacebit, a tumultibus cogitationum, et desideriorum: quia per hoc levavit se supra se, et ad divina consideranda. Oseae 2: ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor ejus. Vel in hoc ostendit expectantis dejectionem, quia manet ad expectandum: sedebit solitarius et tacebit, quia abjectus, et levabit superbiendo.
Secundo quantum ad humilitatem locutionis: ponet in pulvere, os suum, humiliter loquens.
Isa. 29: de humo audietur eloquium tuum.
Tertio quantum ad patientiam tribulationis: dabit percutienti se maxillam, paratus dare. Matth. 5: si quis percusserit te in una maxilla, praebe ei et alteram. Saturabitur, delectabitur, quasi per hoc veniam sperans. Rom. 5: non solum autem, sed et gloriamur in tribulationibus nostris.
Isa. 50: corpus meum dedi percutientibus, et genas meas vellentibus.
56
Hic ostendit divinam misericordiam quantum ad relaxationem poenarum: et primo ponit a poenis absolutionem: non repellet, quia non semper puniet. Psal. 93: non repellet dominus plebem suam. Isa. 28: non in perpetuum triturans triturabit illum, nec vexabit illum. Secundo sumit ad hoc rationem ex divina pietate: quia abjecit et miserebitur: pii enim patris est, postquam percusserit ad corrigendum, consolari. Tob. 3: si in correctione fuerit, ad misericordiam tuam pervenire licebit. Et ex hominum amore: non enim humiliavit ex corde suo, idest deposuit ab amore suo. Psal. 35: filii autem hominum in tegmine alarum tuarum sperabunt.
57
Hic sumit argumentum a divina justitia: et primo excludit ab ipsa tyrannicam oppressionem: dominus ignoravit, practice, ut contereret, quasi tyrannus, qui praeter judicium opprimit, vinctos, afflictos. Psal. 68: exaudivit pauperes dominus, et vinctos suos non despexit. Secundo excludit judicis perversitatem: ut declinaret, scilicet a rectitudine, supple. Dominus ignoravit. Job 34: vere deus non condemnabit frustra, nec omnipotens subvertet judicium. Tertio excludit in judicio perversam intentionem, sicut est in illis qui sub pallio justitiae alios opprimere intendunt: ut perverteret in judicio, idest per judicium, dominus ignoravit. Prov. 4: vias, quae a dextris sunt, novit dominus.
58
Hic sumit argumenta a divina potentia, qua omnia gubernat et providet: et primo contra illos qui derogant divinae providentiae, infideliter blasphemando: quis est iste qui dixit ut fieret aliquid, etsi non omnia, sine dei providentia? in quo excluditur haeresis illorum qui dicunt, quod providentia dei extendit se usque ad universalia, et incorporalia, sicut corpora caelestia, et etiam usque ad homines propter conformitatem naturae humanae ad deum, ut dicit Rabbi Moyses: alia autem particularia non cognoscit deus: ex ore altissimi, idest sententia, bona, prospera, mala, adversa: in quo excludit errorem illorum qui dicunt omnia a casu fieri, et etiam qui dicunt a deo non esse aliquam poenam, sicut dicit tullius. Joan. 1: omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Isa. 45: ego dominus faciens bona et creans mala. Secundo loquitur contra eos qui derogant per impatientiam murmurando: quid murmuravit, idest quare, pro peccatis suis, idest pro his quae pro peccatis suis patitur? sapien. 1: custodite vos a murmuratione, quae nihil prodest, et a detractione parcite linguae.
59
Hic jam, assumpta fiducia, convertit se ad petendum divinam misericordiam: et circa hoc duo facit. Primo ponit praeparationem ad orationem; secundo ponitur oratio, ibi, nos inique egimus. Circa primum duo. Primo paratur locus orationi per vitae emendationem: scrutemur, discutiendo peccata praeterita, et quaeramus, dominum, desiderio cordis, et petentes auxilium: quo accepto, revertamur, bene operando. Jer. 2: vide vias tuas in convalle, scito quid feceris. Secundo paratur locus per devotionem: levemus corda. 1 Tim. 2: volo viros orare in omni loco levantes manus suas.
Nos inique egimus. Hic incipit oratio: et primo captat benevolentiam; secundo accusat culpam, ibi, vidisti, domine, iniquitatem; tertio petit vindictam, ibi, reddes vicem, etc.. Circa primum tria. Primo captat benevolentiam ex persona sua, et populi conquerentis, secundo ex persona adversarii, ibi, aperuerunt super nos os suum omnes inimici; tertio ex persona judicis, ibi, invocavi nomen tuum, domine.
Benevolentiam autem ex persona sua et populi captat proponendo sua incommoda: unde circa primum duo facit. Primo ponit populi afflictionem; secundo suam compassionem, ibi, oculus meus afflictus Est. Circa primum duo. Primo confitetur culpam, ne sequens poena vergat in judicis crudelitatem: inique, peccando contra proximum, ad iracundiam, peccando in deum, inexorabilis, quia non flexibilis ad orationes nostras. Jer. 7: tu ergo noli orare pro populo isto, neque assumas pro eis orationem et laudem, quia te non exaudiam.
Joan.: 9 peccatores deus non ex audit: sed si quis cultor dei est, hunc exaudit.
Secundo proponit peccatum.
60
Percussisti nos, primo tribulationibus diversis, et ad ultimum occidisti. Prov. 6: quia zelus, et furor viri non parcet in die vindictae. Secundo quantum ad peccantium orationis repulsionem, opposuisti nubem, idest peccata nostra, apponens ea contra orationem nostram. Isa. 59: peccata vestra diviserunt inter vos et deum vestrum.
Tertio quantum ad ipsorum dispersionem, eradicationem, quasi eradicatos a firmitate protectionis tuae, et indignatione tua plenos. Sap. 4: a nimietate ventorum eradicabuntur, confringentur rami inconsummati.
Aquinatis - IN THRENOS HIEREMIAE 26