Hilarius - Super Psalmi 590

PSALMUS LIX.

In finem, pro his qui immutabuntur, in tituli inscriptione , David iu doctrinam, cum succendit Mesopotamiam et Syriam Sobal, et convertit Joab, et percussit in valle salinarum duodecim millia.

Deus, repulisti nos, et destruxisti nos: iratus es, et misertus es nobis. Commovisti terram, et conturbasti eam: sana contritiones ejus, quia mota est. Ostendisti populo tuo dura, potasti nos vino compunctionis, dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. DIAPSALMA. Ut liberentur dilecti tui, salvum fac dextera tua, et exaudi me. Deus locutus est in sancto suo; laetabor et partibor Sichimam, et convallem tabernaculorum dimetibor. Meus est Galaad, et meus est Manasses, et Ephrem fortitudo capitis mei, Juda rex meus, Moab olla spei meae. In Idumaeam extendam calceamentum meum, mihi allophyli subditi sunt. Quis deducet me in civitatem circumstantiae? quis deducet me usque in Idumaeam? Nonne tu, Deus, qui repulisti nos? et non egredieris Deus in virtutibus nostris. Da nobis auxilium de tribulatione, et vana salus hominis. In Deo faciemus virtutem: et ipse ad nihilum deducet tribulantes nos.

591
1. Psalmus non consonat historiae. Translatio Aquilae. Septuaginta.

VERS. 1, 2. Multa in psalmo ante rerumgesta praescripta sunt, quae necesse est ad alicujus intelligentiae significationem his quae effecta sunt anteferri: cum In finem, cum pro his qui demutabuntur; cum tituli inscriptio, cum in doctrinam David superscriptio comprehendit. Post quae gestorum tempus adscribitur: Succendit Mesopotamiam 153 et Syriam Sobal: et convertit Joab, et percussit in valle Salinarum duodecim millia (II Reg., VIII). Quo psalmus omnis ab historia dissentit. Nam cum Sobal percussus cum Mesopotamia et Syria, quae ab eodem ad bellum commota et accensa capta est; hanc maximi belli victoriam ingens gratulationis laetitia consecuta est. Psalmus autem totus tristis et moestus est; cum super repulso destructoque populo dolor est, cum commotae turbataeque terrae querela est, cum sanandae contritionis ejus oratio est. Deinde id quod in Salinarum valle memoratum est, neque in historia, neque in aliquorum translatorum intelligentia est. Nam secundum Aquilam, qui translator legis Judaeis post passionem Domini fuit, ita scribitur: Cum percussit valles. Sed hic secundum litteram scribens, et extra spiritalem intelligentiam manens, belli locum edidit. Translatio autem illa seniorum septuaginta et legitima et spiritalis, ante passionem Domini gestaque suscepta, per nominum naturarumque species nunc quoque, ut in omnibus psalmis, causam sensumque manifestat, in commemoratione gestorum non argumentum psalmi, sed tempus ostendens; ne ob id quod continetur in gestis (Subaud. scriptus esse noscatur), sed ut tum cum ea gesta sunt, scriptus esse noscatur.

592
2. Ad quos, ad quid scriptus est psalmus. Quo tempore scriptus

Sed ante quam de tempore loquamur prophetiae, quia multum ad intelligentiam psalmi proficit scire quando sit scriptus, de superscriptione tractemus, quae intelligenda refertur ad finem et his qui immutabuntur: qui ex impietate scilicet ac vitiis desinentes, ad religionem atque innocentiam transferentur, et ex peccatis Synagogae, ad Ecclesiae gratiam demutabuntur: sicut in eo psalmo, qui primus pro his qui immutabuntur est scriptus, ostendimus cum dicitur: Audi filia, et vide, et inclina aurem tuam, et obliviscere 154 populum tuum, et domum patris tui; quoniam concupivit rex speciem tuam (Ps XLIV, 11): et rursum in eodem: Pro patribus tuis, nati sunt tibi filii, constitues eos principes super omnem terram (Ib., 17). Filiorum itaque demutatione facta pro patribus, paternam domum obliviscitur, Deo regi magis regina placitura, cujus morte renovatur ad vitam. Et idcirco tituli inscriptio pro his qui immutabuntur, adscribitur gloriae mortis ejus, qui pro omnibus mortuus est, tituli inscriptione testante: et testante ad doctrinam David, ut omnes eum David, qui et oriens et justus et rex et aeternus est, noverimus; qui inimicas nobis infestasque virtutes cum duce suo peremit, omnibus his qui adversum nos vitiorum bella accendere erant soliti, exstinctis: non in valle planctus, neque in valle tabernaculorum, sed in valle salium; id enim magis quam salinarum graecus sermo declarat: cum ex se jam non flebiles habitationes, nec lamentanda tabernacula, sed salem potius haec mundi hujus vallis exhibeat, eos scilicet eorumque similes, quibus dictum est: Vos estis sal terrae (Mt V, 13), in quibus maxime antiquus ille nosque incendens hostis exstinctus est. Pro his igitur in fine commutandis, et sub testimonio ac tituli inscriptione ad David edocendis psalmus hic scribitur: non alio tempore, quam cum Nathan propheta throni aeterni regem ex David semine esse nuntiavit (II Reg. VII, 12, 13). In eo enim tempore haec, quae in rebus gestis praescribuntur, effecta sunt, in quo prophetia aeterni regis ostensa est. Intelligendus ergo psalmus pro his est qui immutabuntur, in David aeternum regem edocendis, et qui pro amissis patribus erunt ex commutatione jam filii. Ita enim coepit.

593
3. Ira misericors patrum in filios, Dei in homines

VERS. 3-6. Deus, repulisti nos, et destruxisti nos: iratus es nobis, et misertus es nobis. Commovisti terram, et conturbasti eam: sana contritiones 155 ejus, quia commota est. Ostendisti populo tuo dura, potasti nos vino compunctionis. Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. Secundum communem saeculi sensum irae miserationique non convenit: neque ipsius in eosdem uterque hic conveniet affectus, ut ultionis voluntati voluntas miserationis admixta sit. Solis autem hoc patribus pie irascentibus congruit, ut misericors eorum ira in peccatis sit filiorum, secundum etiam illud beati Pauli (1Co V, 5), cum ita Satanae in interitum carnis tradit, ut spiritus salvus sit in die Domini, vindictae praesentis severitatem ad salutem spiritus proficere demonstrans. Aeternus ergo ille coelestis omnibus pater, qui et dixit: Ego occidam et ego sanabo (Deut. XXXII, 39), sic repellit et destruit suos, ut misereatur iratus. Destruxit enim Jerusalem templum , sed coelestem sanctis reddidit civitatem: repulit ab operationibus legis, sed justificationem fidei justificans ex fide impium tribuit: dissolvit terrestre regnum, sed reges constituit coelorum. Ita iram misericordia consecuta est, dum damno terrenorum praesentium, ingens aeternorum bonorum retributio repensatur.

594
4. Totum genus humanum spectant praemissa psalmi verba. Arcus, poenae praeparatio Signa Christianorum. Calix irae, calix vitae

Et haec quidem non magis ad Israel, quam ad universitatem humani generis aptata sunt: quia ex uno in omnes sententia mortis et vitae labor exiit (Rm V, 18), cum dictum est: Maledicta terra in operibus tuis (Gn III, 17); nunc autem per unum in omnes donum vitae et justificationis gratia abundavit (Rm V, 18): ut quorum terra maledicta est, horum nunc conformia Deo corpora sint; et quae commota metu, et ignoratione turbata, et labore contrita est, et ipso illo laetificantis vini compuncta potu, nunc susceptae significationis secura virtute, futurae irae defugiat potestatem. In arcu enim, ut frequenter tractavimus, praeparatae ad poenam impiis irae terror ostenditur (V. Tract. ps. LVII, n. 4; psal. VII, 12, etc.), secundum illud, Numquid irascetur per singulos dies? Arcum suum tetendit, et paravit in eo vasa mortis, sagittas suas arsuris operatus est. Metuentibus igitur significationem dedit, vel signi in frontibus, 156 vel fidei in cordibus, vel testimonii in operibus, vel gloriae in confessionibus, vel victoriae in martyriis : ut a facie arcus iraeque fugiatur, ut dictum est: Natio viperarum, quis monstravit vobis fugere ab ira ventura (Mt III, 7)? Gratulantis igitur humani generis haec vox est, post regnum mortis, post diaboli terrores, post laborum peccatorumque onera, post infelicis laetitiae dolorem; quia vitiorum gaudia cum sint intellecta, compungunt. In vino etenim secundum Apostolum (Ep V, 18) lascivia est. Et sicut est vinum cor hominis laetificans, ita et vinum est cor hominis compungens. Nam et calix irae est, sicuti et calix vitae est.

595
5. Post haec ergo, et post hoc compunctionis vinum, significatione fugiendi arcus iraeque concessa, universitas fidelium aeternis spebus exsultat. Id enim mox diapsalma interveniente declarat, VERS. 7: Ut liberentur dilecti tui, salva dextera tua, et exaudi me. Dextera Domini fecit virtutem (Ps CXVII, 16), et a dextera Deo virtus Dei coexcitata secum humilitatis nostrae carne consedit. Data ergo significatione fugiendi a facie arcus, liberantur dilecti, et per Dei dexteram salvantur. Et a qua facie arcus liberentur salventurque, Apostolus docuit, dicens: Qui liberavit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum filii dilectionis suae (Coloss. I, 13). Liberandi ergo dilecti salvandique per dexteram Dei sunt.

596
6. Sanctus Christus. Samaria fide divisa, judicio dividenda

Sed salutis hujus ad fidei firmitatem noscenda est prophetia. Sequitur enim, VERS. 8-10: Deus locutus est in sancto suo: Laetabor et partibor Sichimam, et convallem tabernaculorum dimetiar . Meus est Galaad, et meus est Manasses, et Ephraem fortitudo capitis mei, Juda rex meus. Moab olla spei meae. In Idumaeam extendam calciamentum meum: mihi allophyli subditi sunt. In sancto Deus locutus est in eo nempe, cui etiam daemones clamant: Scimus quia tu sanctus Dei es (Lc IV, 34); et de quo angelus evangelizat: Et quod ex te nascetur sanctum, vocabitur filius Dei (Lc I, 35). In hoc itaque sancto locutus est, cum dicit (Jn XIV, 10): Pater qui in me loquitur, ipse facit opera 157 sua. Locutus ergo Deus in sancto, in principio sermonis exsultat. Exsultabit enim ut gigas ad currendam viam (Ps XVIII, 6); et exsultabit in Sichima partienda. Sichima Samaria est, quae eadem et Sichem est, quam Jacob Joseph filio suo sub benedictione spiritus deputavit (Jn IV, 5). Haec cum omnibus antea legis temporibus in impietate mansisset, Evangelium Domini ex parte suscepit. Nam hodieque pars ejus irreligiosissimis studiis de studio vetere detinetur. Illic enim vaccae adoratae, illic mons relicto sacrario electus, illic regnum adversum Judam excitatum. Sed eo primum Dominus accedens (Jn IV), etiam credente Samaritana, et aquae vivae potum precante, fidem intulit: mox etiam apostolis praedicantibus participes sancti Spiritus facti sunt (Act. VIII, 5). Partita ergo Sichima est, cum fideles ab infidelibus separantur. Et est futuri judicii certa divisio, sicut scriptum est: Veniet Dominus servi illius in die qua non sperat, et hora qua ignorat: et dividet eum, partemque ejus ponet cum hypocritis (Lc XII, 46). Divisa ergo Samaria est, vel judicio, vel fide, secundum illud: Non veni pacem mittere in terram, sed divisionem (Mt X, 34).

597
7. Mortalium dimensio

Neque solum loquens in sancto Deus Sichimam partitus est, sed etiam convallem tabernaculorum dimensus est: hanc siquidem habitationis humanae demersam humilemque sedem, quam et alio loco ob aegritudines vitae ac lamentationes calamitatum, vallem planctus esse commemorat, dicens: Deposuerunt in valle plorationis (Ps LXXXIII, 7): Dimensus ergo hanc est, quia gentium plenitudo exspectatur. Et ubi modus est credentium futurus, illic dimensionis examen est; partem intra Ecclesiam congregandis, parte alia in cadem valle residentibus.

598
8. Galaad et Manasses

Quisquis autem aliqua metitur, necesse est ut ea quae sua sunt metiatur. Suus enim est Galaad, et suus est Manasses. Mons iste Phoenicum est, Arabiae Mesopotamiaeque contiguus, ex parte Manassae in possessionem deputatus: et ideo suus est Manasses, 158 sub Manassis nomine terrae plenitudinem, sicuti et sub Galaad omnem orbem suum esse demonstrans. Sed in his usurpandis nihil praeter jus proprietatis ostensum est.

599
9. Ephrem typus Ecclesiae

Ephrem autem assumptio capitis ejus, et Juda rex ejus est. Haec sanctus loquente in se Deo loquitur, qui et per Jacob Ephrem conversa manuum sanctificatione benedixerit, et regem ex Juda, qui et exspectatio gentium futurus esset, ostenderit (Gn XLVIII, 13). Assumptio ergo Ephrem est, non etiam Manasses (Alias Manassis): cum Joseph uterque sit filius. Sed cum in capite significatio contineatur et corporis, secundum illud: De torrente in via bibet, propterea exaltabit caput (Ps CIX, 7); et omnis sanctus caput est corporis Christi: idcirco assumptio capitis ejus Ephrem est, quia contra generationum ordinem, ad praeferendam Ecclesiae santificationem in praelato Ephrem et postposito Manasse, minor majori est antelatus. Assumptio itaque capitis sui est Ephrem, id est populi quem in Ephrem praefiguravit: vel potius Ecclesia in corpus assumitur.

5910
10. Christus nasciturus de Juda

Juda etiam rex meus est, id est a se dispositus et electus. Non utique vel David ipsi rex Juda est (cum ex Juda rex ipse sit primus), vel loquenti in sancto suo Deo rex est: sed loqui haec sanctus iste ei in quo Deus loquitur intelligendus est, qui et spiritu Jacob repleverit ad aeterni regis istius prophetiam, cum ait: Non deficiet princeps de Juda, nec dux de femoribus ejus (Gn XLIX, 10), donec veniat cui repositum est: et ipse est expectatio gentium.

5911
11. Christus nasciturus de peccatoribus. Olla spiritalis

Et quia non solum ex hac generatione sanctorum, sed etiam ex peccatorum origine huic Dei Sancto carnis esset ineunda susceptio; quia in similitudine carnis peccati Deus filium suum misit (Rm VIII, 3): idcirco etiam Moab olla spei ejus est. Et haec quidem Moab generatio secundum eam quae in Genesi sententia est, divinae maledictionis suscepit opprobrium. Sed post decem generationes per gradus successionis sancto digna fit genere (Deut. XXIII, 3): Sanctusque hic ex Juda et ex Moab 159 originem sumens, decocta tamquam per ollam carnis cruditate, in speciem cibi significatur aeterni, cum caro ejus vere cibus vitae sit (Jn VI, 56). Est et olla secundum Jeremiam urens peccata atque tollens (Jerem. I, 13): sicuti et Dominus ipse mittere ignem venit super terram (Lc XII, 49): et multi secundum Apostolum tamquam per ignem erunt salvi (1Co III, 15): cum defoecatis et perustis vitiis, ut argentum ignitum probabiles judicentur. Hinc ergo Moab spei suae olla est, cui etiam ex Moab (subaud. carne), cruda utique atque vitiosa, jam coelestis illa ad cibum vitae sanctificatio carnis in spe est.

5912
12. Evangelio imbuendum totum genus humanum

Quin etiam usque in Idumaeam calciamentum suum extensurum esse se dicit, scilicet usque ad defectionem Esau; quia Idumaea Esau sedes est, et praedicationis apostolicae dirigat gressus. Speciosi enim pedes evangelizantium sunt (Rm X, 15): et in calciamento pedes, in pedibus autem gressus ostenditur. Neque solum in Idumaeam cursum praedicationis extendit, sed etiam allophyli subditi sunt; secundum illud: Exaudi orationem, ad te omnis caro veniet (Ps LXIV, 3): quia Deo dignum sit gentes ei omnes esse subjectas, et universitatem carnis ad confessionem aeternae hujus misericordiae erudiri.

5913
13. Judaei primum destituti, demum recipiendi. Deo deserente, virtus nulla

Sed cognitis his qui immutabuntur secundum tituli inscriptionem, et doctrina ejus qui David est aeternus accepta, aeternam illam primitivorum in coelis Jerusalem et circumstantium Deo sanctorum civitatem ingredi propheta festinat (Hebr. XII, 23), ducem qui se eo deducat exspectans. Sequitur enim, VERS. 11, 12: Quis deducet me in civitatem circumstantiae? quis deducet me usque in Idumaeam? Nonne tu Deus qui repulisti nos, et non egredieris in virtutibus nostris? Esau defectio est: et Edom secundum Genesim deficiens est (Gn XXV, 30): et secundum Apostolum (Rm XI, 25), quod est reliquum Israel, salvandum est. Optans ergo propheta in civitatem circumstantiae deduci, scit se ante usque in Idumaeam esse venturum, id est in illamdefectionem populi anterioris, qua major serviet minori (Gn XXV, 23). Et ultima praedicatio convertet corda patrum ad filios (Lc I, 17), cum veniens ex Sion peccata et impietates ab Jacob auferat. Sed hic idem deducet, qui et ob impietatem ante destruxit et repulit: quia capta Jerusalem, destitutoque regno indignos spretosque deseruit, solitus ante eos spiritalibus auxiliis confovere, et coelesti militia adversum inimicorum bella tutari. Nunc autem deserente eos custodia Spiritus sancti, nullum in virtutibus eorum, id est in exercitibus, divinae propugnationis auxilium est. Et ideo quia destruxit, non egredietur in virtutibus eorum.

5914
14. Salus nostra pendet a Deo

Sed repositae spei, quia quod Israel est reliquum salvabit, misericordiam propheta non tacuit dicens, VERS. 13, 14: Da nobis auxilium de tribulatione, et vana salus hominis. In Deo faciemus virtutem, et ipse ad nihilum deducet tribulantes nos: Scit vanam salutem esse quae ab hominibus speratur: quia et vitae hujus sine misericordia Dei nullus sit usus, secundum illud: Melior est misericordia tua super vitam (Ps LXII, 4): quia nisi ad profectum aeternitatis vita suscepta sit, miseriarum in nobis potius erit origo, non vitae. Auxilium itaque a Deo in tribulationibus superat, quia hominum salus vana sit. Postulat ergo de tribulatione auxilium, in Deo virtutes concesso auxilio facturus: cum liberati omnes a lege peccatis (Rm VI, 22), in Dei potius justificatione maneamus: cum pugnam non adversus carnem et sanguinem, sed adversus spiritales nequitias (Ep VI, 12) et mundi potentes, Satanam ipso spiritu oris sui Deo interficiente, peragamus; cum non regnet jam in immortali corpore nostro (Rm VI, 12) tribulans nos ante peccatum, cum absorbeatur mors a vita in contentionem victoriae, per Dominum nostrum Jesum Christum, qui est benedictus in saecula saeculorum (1Co XV, 53). Amen.

600
(
Ps 60 Vet. Lat.)

PSALMUS LX.

In finem hymnus David.

Exaudi, Domine, deprecationem meam, intende orationem meam. A finibus terrae ad te clamavi, dum anxiaretur cor meum. In petra exaltasti me. Deduxisti me; quia factus es spes mea, turris fortitudinis a facie inimici. Inhabitabo in tabernaculo tuo in saecula. DIAPSALMA. Protegar in velamento alarum tuarum, quoniam tu Deus exaudisti orationem meam, dedisti haereditatem timentibus nomen tuum. Dies super dies regis adjicies: annos ejus usque in dies generationis et generationum. Permanet in aeternum in conspectu Dei: misericordiam et veritatem ejus quis requiret eorum? Sic psallam nomini tuo Deus in saeculum saeculi, ut reddam vota mea de die in diem.

601
1. Psalmus est spe aeterna gestientis

VERS. 1: Simplex est psalmus, aeternae gratulationis continens prophetiam. Nam neque res gestas, neque significationis alicujus cognomenta subscriptio comprehendit: tantum hymnus in finem est: ut id quod a Propheta cantatum est, in fine vel psalmi vel temporum explicandum esse noscatur. Oratio autem est justi aeterna sperantis, seseque in Christo coexcitatum in coelestibus gratulantis. Coepit enim ita.

602
2. Justi fiducia. Inde ei est, quod in carne a carne sit peregrinus. (Vid. Tr. ps. LXIV, n. 10.)-VERS. 2-3. Exaudi, Deus, orationem meam, intende precationi meae. A finibus terrae ad te clamavi, dum anxiaretur cor meum. Exaudiri precationem suam sanctus hic postulat, cujus et ea fiducia est, ut in orationem suam velit intendi, utrum sit innocens, casta et fidelis, et ex intimo conscientiae atque cordis metu profecta quia secundum Paulum (Rm X, 10), et corde credendum, et ore confitendum sit ad salutem. Intendendae autem orationis hinc precatio est, quod dum corde anxio est, a terrae finibus clamaverit. Non hic extrema solitudinum aut contigua Oceani incolebat, qui a terrae finibus anxio corde clamabat. Sed sciens se in carne quidem quae terra est degentem, jam in fine carnis habitare, dum secundum Apostolum habitans in corpore peregrinatur a corpore (2Co V, 8), dum vivens jam non sibi vivit; neque ipse vivit, sed vivit in eo Christus (Ga II, 20): congemiscens tamen (2Co V, 4) in hoc suo habitaculo, supervestirique festinans, et ideo anxio corde a terrae finibus clamat, quia et necessitatem habeat in carne vivendi, et spem teneat a carnis vitiis desinendi, dicens:

603
3. Christus spes et fortitudo ejus

VERS. 4-5: In petra exaltasti me. Eduxisti me; quia factus es spes mea, turris fortitudinis a facie inimici. Habitabo in tabernaculo tuo in saecula. Hinc itaque jam sanctus a terrae finibus clamat quia exaltatus in petra sit. Petra autem secundum Apostolum (1Co X, 4). Christus est, quem exaltavit Deus, et donavit illi nomen quod est super omne nomen (Ph II, 9). In quo et elegit nos ante mundi constitutionem in coelestibus (Ep I, 4). Per eum enim sumus in spem aeternitatis deducti, et in hac spe non confundimur; quia ab inimici facie haec eadem spes nobis fortitudinis turris est facta. Nam cum in muris sit valida et firma munitio: murorum tamen ipsorum firmitas in turribus omnis est. Et idcirco turris fortitudinis exaltans nos in petra Deus factus est, quia per hanc spem vim diaboli ejusque insidias sustinemus, tutissima adversus eum spiritalesque ejus nequitias fidei munitione consepti: cum in tabernaculo Dei habitaturi simus in saecula, sine ullo scilicet aetatis modo in aeternum fluentibus saeculis temporibusque mansuri.

604
4. Protectio ejus misericordia Dei. Hanc meretur oratio

Sed quia haec, quamvis spe reposita jam sanctis sint, tamen adhuc sub dispensatione temporum differantur; qua munitione interim tutus fit, interjecto diapsalma demonstrat, dicens, VERS. 6: Protegar in velamento alarum tuarum quoniam tu Deus exaudisti orationem meam. Protectionem misericordiae Dei sub velamento alarum divinus sermo significat: de quo quia superioribus psalmis tractatum est, superfluus nunc et otiosus erit sermo. Sed protectionis meritum ex fide orationis indultum est, secundum illud: Petite et dabitur vobis (Mt VII,7).

605
5. Sancti haereditas. Christus rex regum futurus, post communem resurrectionem

Quin etiam ad quam spem protectione alarum Dei inumbrandus esset ostendit dicens: Dedisti haereditatem timentibus nomen tuum. VERS. 7, 8. Dies super dies regis adjicies, annos ejus usque in dies generationis et generationis. Permanet in aeternum in conspectu Dei. Haec enim haereditas sancti est, vita et incorruptio et regnum et coaeterna Deo habitatio. Non Israeli tantum haec haereditas scripta est, sed timentibus Dei nomen. Dies enim aeterni sunt regis, sive quia sancti, qui peccati servi non erunt, reges sunt (V. Tract. ps. II, n. 42), secundum illud Apostoli: Jam sine nobis regnantis, et utinam regnaretis, ut et nos vobiscum conregnaremus (1Co IV, 8): sive quia hic idem etiam rex sit Propheta, sive quia in aeterno regno consedentem a dextris oportet regnare, donec ponat inimicos suos sub pedibus suis, non ut rex ipse tum non sit, sed cum tradiderit regnum Deo patri, conregnabit his ipse qui reges sunt. Ex quo mihi videtur haec nunc ratio servata, ut usque in dies generationis et generationis adjicerentur super dies dierum anni ejus; in conspectu autem Dei maneat in aeternum; ut tempus illud, quo eum regnare donec ponat inimicos suos sub pedibus suis oportet, a generatione usque in generationem sit comprehensum, quia generationem hanc spiritalis nativitatis generatio ex mortuis consequatur; aeternitatis autem suae exceptio, dum in aeternum in conspectu Dei est, praedicetur. Est autem ipse primogenitus ex mortuis (Coloss. I, 18). Sed hujus regenerationis Dominus ad apostolos ita meminit: Amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me, in regeneratione cum sederit filius hominis in sede majestatis suae, et vos sedebitis super duodecim thronos judicantes duodecim tribus Israel (Mt XIX, 28). Hujus igitur generationis tempus ostendit, et usque in hanc super dies dierum anni regis augentur. Caeterum ipse in conspectu Dei manebit aeternus, jam omnibus quos redemit in reges coelorum et cohaeredes aeternitatis assumptis, tradens eos regnum Deo Patri.

606
6. Beatis nil desiderandum

Et quia comparticipes et concorporales et conformes ejus effecti sint jam in his nec corruptione nec morte dominante, cum in omnem plenitudinem Dei repleantur; subjecit spiritus prophetiae: Misericordiam et veritatem ejus quis requiret eorum? Non inopes jam misericordiae veritatisque ejus hae scilicet generationes erunt, quas in se ex mortuis regenerabit ad vitam, quaeque in spe gloriae Dei manserint: tum cum in regnum traditae Deo patri suscipientur in reges, consummata in omnes ejus misericordia ac veritate, per quem redemptos se gratulentur ad vitam, sitque omnibus accessus ad Patrem. Post quod misericordiae ac veritatis nihil requiratur a Domino, cum in Dei plenitudinem impleantur. Simile autem huic prophetae dictum est id, quod ad Apostolos Dominus ita locutus est (Jn XVI, 22): Nunc quidem tristitiam habetis; rursum autem videbo vos, et laetabitur cor vestrum, et gaudium vestrum nemo tollet a vobis. In illa die me non rogabitis quidquam, quia jam gaudium nemo ablaturus ab his sit.

607
7. Beatorum opus

In hanc igitur aeternitatis spem sese Propheta confirmat, dicens, VERS. 9: Sic psallam nomini tuo in saeculum saeculi, ut reddam vota mea de die in diem. Psallet in saeculum saeculi, et vota de die in diem reddet, nullo temporum fine conclusus, hymnis aeternis aeternorum votorum gaudia redditurus: cum absoluta omni terrenorum corporum infirmitate coelestem atque Angelorum agat vitam de die in diem vota reddendo; secundum illud: Vota mea Domino reddam in atriis domus Domini, in conspectu omnis populi ejus, in medio tui, Jerusalem (Ps CXV, 18, 19), coelestis utique matris et liberae per Deum ac Dominum nostrum Jesum Christum, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.

610
(
Ps 61 Vet. Lat.)

PSALMUS LXI.

In finem pro Idithum Psalmus David.

Nonne Deo subdita erit anima mea? ab ipso enim salutare meum. Etenim ipse Deus meus et salutaris meus, adjutor meus: non movebor amplius. Quousque irruitis in hominem? interficitis universi tamquam parieti inclinato, et maceriae impulsae? Verumtamen honorem meum cogitaverint repellere; cucurri in siti: ore suo benedicebant, et corde suo maledicebant. Verumtamen Deo subdita erit anima mea: quoniam ab ipso est patientia mea. Quia ipse Deus meus et salutaris meus, adjutor meus, non emigrabo. In Deo salutare meum est, et gloria mea, Deus auxilium meum: spes mea in Deo est, Sperate in eum omnis conventus plebis, effundite coram eo corda vestra; quia Deus adjutor noster est.DIAPSALMA. Verumtamen vani filii hominum, mendaces filii hominum in stateris: ut decipiant ipsi de vanitate in idipsum. Nolite sperare in iniquitate, et in rapinas nolite concupiscere. Divitiae si affluent, nolite cor apponere. Semel locutus est Deus: duo haec audivi, quia potestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia? quia tu reddes singulis secundum opera eorum.

611
1. Prophetiae scopus. Quid psalmus iste doceat

Prophetiae sermo non nisi ad aliquem profectum audientium scriptus est, ut aut scientiam doceat, aut ad voluntatis innocentiam confirmet: ut nunc hic psalmus. VERS. 1. Pro Idithum a David cantatur, in quo ad Dei timorem, ad humanarum sive spiritalium nequitiarum constantem tolerantiam eruditur , et ad contemptum opum, quia avaritia malorum omnium radix est, firmatur. In his enim beatae aeternaeque vitae status certus est, si et pietas in Deum sit, et patientia in adversis, et contemptus opulentiae. A dei itaque confessione coeptus est psalmus.

612
2. Theologia ethnicorum caligans et errans. Ex sacris libris quanta lux affulgeat. Per fidem habet unde sedetur animus

VERS. 2, 3. Nonne Deo subdita erit anima mea? ab ipso enim salutare meum. Et ipse Deus meus, et salutaris meus, susceptor meus; non movebor amplius. Confessio Dei communi hominum affectu a propheta ita coepta est, ut cum post multam inscientiae noctem, post ambiguam humanarum sententiarum incertamque doctrinam, post diversarum religionum variam opinionem, cum diu erratum quaesitumque de Deo sit, an unus an plures, et sexus an unius an duplicis, et potestatis an aequalis an disparis, et aetatis an uniformis an variae, et naturae an innascibilis omnium, an aliquorum aliquando generatae: tum deinde cum ab aliquibus magna aetate et longo labore certatum sit, aut nullos omnino esse, aut a cura humanae vitae abesse: jam porro cum a plerisque tractatum sit, vel solem astraque caetera deos esse, vel mundum ipsum in aeternitatis specie hujus ac mutationum manentem cum omnibus suis quae ex se efferat Deum esse: jam vero ut plerique ignem, vel aquas, vel spiritum divino nomine atque honore donaverint: alii quoque ligna, lapides, metalla sub specie hominum, volucrum, ferarum adoraverint: postremo cum jam fessis omnium destitutisque studiis plerique eorum, maximeque (Socrates, apud Cic., l. IV Acad. quaest.) prudentes, unum hoc se scire, id est, nihil horum hominem scire docuissent: tum post hanc quasi necessariae confessionis inscientiam prudens quisque conversus ad prophetas atque apostolos, Dei legem omnem sub sacramento aeternae dispositionis perceperit, in qua rationem deductae in hoc corpus animae connexaeque tractaverit, in qua (Deut. XXXII, 8; vid. tract. ps. II, n. 31) divisionem gentium secundum angelorum numerum acceperit, in qua et esse principem mundi (Jn XIV, 30), et (Deut. XXXII, 9) unius electionem gentis audierit, in qua humanae mortis auctorem non ignoraverit, et habitare (Rm VII, 23) in carne sua peccati legem obnitentem legi mentis suae senserit et congemuerit; postea quam Dei spiritum, Dei Virtutem, Dei Sapientiam, Dei Filium, et unigenitum Deum ad remissionem peccati condemnationemque peccati legis, hominem natum esse cognoverit, qui humanarum passionum sorte perfunctus, ad condemnanda in se coelestium nequitiarum impia tentamenta sit mortuus, ut aeternitatem omnibus, qui per habitantem in carne nostra peccati legem moriebamur, inveheret; ac tum hoc sacramento pietatis accepto, post ignorationis noctem in scientiae lumine collocatus, ita dicit: Nonne Deo subdita erit anima mea? ab ipso enim salutare meum. Etenim ipse Deus meus est, salvator meus, susceptor meus: non movebor amplius. Reperta itaque fidei sede post vagos errores impietatisque sententiam, quia susceptorem suum salvatoremque cognoverit, amplius non movetur. Quid enim ultra ignorationi anxietatique hominum nostro a dextris Dei consessus in coelis sit?

613
3. Dei corporationem negantes. Disputiones eorum quam perniciosae

Sed hanc humanae beatitudinis spem gentilium impietatum studia comminuunt, prudentiae saecularis inanitate profectum homini ad Deum denegantes, et Deo consortium assumpti corporis detrahentes, arbitri moderatoresque divinae potestatis: quasi difficilius Deo sit assumpsisse hominem quam cum in tanta naturae ac vitae suae ratione formasse. Hanc itaque impiam eorum obtrectationem propheta mox arguit, dicens, VERS. 4: Quousque irruitis in hominem? interficitis universi, tamquam parieti inclinato, et maceriae impulsae? Impellunt enim hae ignorantes atque impiae disputationes hominem ad vitia proclivem, et quassum jam cadentemque demergunt, consiliis adhortationum fallacium noxiarumque perimentes: quasi parva sibi ipsa conciliatrix vitiorum voluntas sit, quam adhuc desperatio judicii aeterni retributionisque in usum tantum praesentium et corporalium adhortetur.

614
4. Justitiam sitit David. Obtrectationi locum non dat

Sed hunc corporis sui parietem, quem ante libido, ebrietas, avaritia, ira perfoderat, jam in se in domum Dei vivis lapidibus extructum esse non nescit, et in imaginem Dei creatum esse recolit: certusque conformem se Dei gloriae praeparari, subjecit, VERS. 5: Verumtamen honorem meum cogitaverunt repellere, cucurri in siti. Illis honorem suum detrahere cogitantibus, ille in siti cucurrit. Est enim sitis bonorum aeternorum et spiritalis esuries in sanctis, de qua dictum est: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam (Mt V, 6). Cursum ergo justitiae suae sitiens tenuit omnem vitam integram etiam ab ipsa contradicentium sibi obtrectatione conservans. Nam et a Domino suo didicit, ut opera omnia sua etiam gentilis testimonii judicio laudentur, cum dicitur: Sic luceant opera vestra coram hominibus, ut magnificent Patrem vestrum qui est in coelis (Ibid., XVI). Sic et Paulus (1Co X, 33) placens omnia in omnibus, neque Judaeis, neque Graecis, neque Ecclesiae scandalum est; ne habeat adversarius male de se quid loqui, illo quidem obtrectandi studium voluntatemque retinente, quamvis se ille liberum ab omni obtrectationis occasione praestaret; quod et in hoc sancto in siti currente cognoscimus. Sequitur enim: Ore suo benedicebant, et corde suo maledicebant: cum et conservantes honorem suum probabilis vitae confessione benedicerent, et interioris odii malignitate maledicerent.

615
5. Patientiam interim colit

Sed id quod sibi maxime salutare est, sanctus iste etiam diapsalma interveniente congeminat, indefessae in nobis confessionis perseverantiam oportere esse demonstrans. Sequitur enim, VERS. 6-10: Verumtamen Deo subjecta est anima mea, quoniam ab ipso est patientia mea. Quia ipse est Deus et salvator meus, adjutor meus, non emigrabo. In Deo salutare meum, et gloria mea, Deus auxilii mei, et spes mea in Deo meo. Impellant quidem isti inclinatum parietem, maceriamque jam quassam, et benedicente licet ore, corde maledicant: scit tamen subjectam animam suam Deo esse oportere quia ab ipso patientia sua sit. Didicit enim ab eo non avertere faciem a sputamentis, nec subtrahere alapis maxillas, nec potandum cum felle acetum renuere, nec post colaphos et flagella maledicere. Ipse enim Deus suus est atque salvator, ipse etiam adjutor, ne de patientiae hujus perseverantia speique suae fiducia motus emigret. In eo enim est salus et gloria ejus et spes, qui se coexcitatum sibi, conformem sit coelesti suae gloriae redditurus.

616
6. Ad cordis effusionem alios excitat. Quid illa sit

Et quia spei hujus ipse etiam caeteris, ut propheta, sit praedicator; subjecit: Sperate in eum omnis coetus plebis, et effundite coram illo corda vestra; quia Deus adjutor noster est. Nihil occultum, nihil clausum, nihil obligatum sub Dei confessione in corde retinendum est. Effundendus coram eo omnis affectus est: ut nihil de nobismetipsis fiduciae sit, sed ut per eum, ante quem nos tanquam pro peccato effundimus, adjuvemur. Effundenda autem coram eo corda nostra lacrymis et fletibus sunt; secundum illud: Fuerunt mihi lacrymae meae panis die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie: Ubi est Deus tuus? haec recordatus sum, et effudi in me animam meam, (Ps XLI, 4); effusionem animae in lacrymarum profusione esse demonstrans, quia per eas rogandus est, qui est solus fidelis adjutor.

617
7. Apud vanos nil proficit. Vani mendaces

Sed officio suo functus propheta, admonitionem suam parvi apud impios scit esse momenti: nam continuo diapsalma intercedente subjecit, VERS. 10: Verumtamen vani filii hominum, mendaces filii hominum in stateris; ut decipiant ipsi de vanitate in idipsum. Vani homines quia aut ipsi vana sperent, aut in eos sperare sit vanum, mendaces quoque; quia impietatis suae sensu aut falluntur, aut fallunt: et in eo mendaces, ut decipiant in stateris, sub justitiae scilicet nomine injusta peragentes. Nam ubi examen de se moderatae prudentiae pollicentur, ibi studia immoderatae impietatis exercent: errore se ipsos, quem a caeteris depellere se professi sunt, implicantes. Et idcirco ipsi de vanitate in idipsum, illo scilicet recidente, ex quo se excedere gloriantur.

618
8. Divitiarum cupiditas resecanda

Sed radix maxime iniquitatem in pecuniae cupiditate est: quam qui appetit, gravissimae tempestatis naufragio mergitur. Sequitur enim, VERS 11: Nolite sperare in iniquitate, et in rapinas nolite concupiscere. Divitiae si fluant, nolite cor apponere. Magnae enim in hisce desiderii sui et amoris illecebrae sunt: rapiunt ingenia, mentesque pendulas apprehendunt. Non solum itaque non concupiscendae earum rapinae sunt, verum ab his voluntas nostra, etiam si praebeantur fluantque, referenda est; ne desideratae cupitaeque dominentur. Non enim haec spebus nostris bona sunt coaeterna, neque nobiscum aut condescendunt in infernum, aut conresurgunt de inferno. Fides, pictas, continentia, benignitas expetenda est: et maxime Dei cognitio sectanda est. Caeterum haec vana, et per naturam sui ad omnem iniquitatum necessitatem captiosa vitanda sunt.

619
9. Pater et filius unus Deus. Potestas utriusque una

Et quod illud magis ad spem aeternitatis expetendum esset, propheta subjecit, dicens, VERS. 12, 13: Semel locutus est Deus, duo haec audivi, quia potestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia, quia tu reddes unicuique secundum opera ejus. Semel Deo loquente duo audivit: et necesse est ea sibi esse connexa, quae sub unius sermonis significatione sunt cognita. Ad Deum namque in exordio psalmi propheticam confessionem retulerat, dicens: Nonne Deo subdita erit anima mea? ab ipso enim salutare meum. Depellendus itaque absolute fuit Judaicae impietatis furor: ut in Deo patre significari doceretur et Filius, ut nunc in uno etiam alter ostenditur. Eam enim fidem subdendae Deo animae suae esse testatus est; quia ab ipso esset salutare ejus. Et salutarem Jesum esse saepe tractatum est. Semel autem Deo loquente duo intellecta sunt et audita: sicut illud: Pater, manifestavi nomen tuum hominibus (Jn XVII, 6), in Patre significavit et filium, uti nunc semel loquente Domino Deo duo haec audivit: Quia potestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia, quia tu reddes unicuique secundum opera ejus. Novit Paulus in uno utrumque, id est, neutrum sine altero confiteri, dicens: Unus Deus est, et unus Dominus (1Co VIII, 6), quia et in Deo Dominus, et Deus significetur in Domino. Semel itaque loquente Deo haec duo audiuntur: Quia potestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia. Ab ipso enim Salutare ejus est; et Filius omnia accepit a Patre: et idcirco in eo Dei potestas vel accepta vel nata est. Pater enim non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Jn V, 22). Retributor ergo uniuscujusque est ille, qui judex est. Sed potestas ejus est, a quo unigenitus Deus est natus in judicem; et potestas ejus a Deo est, qui judicium accepit a Patre: atque ita nec caret potestate qui judex est, nec miseratione qui Deus est. Certe necesse est aeterni judicii reus maneat in uno utrumque non confitens, cum tamen non unus intelligendus sit esse, qui uterque sit, dicens: Pater in me, et ego in Patre (Jn X, 38), Dominus noster Jesus Christus, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.

62
(
Ps 62 Vet. Lat.)


Hilarius - Super Psalmi 590