Aquinatis - super Mt 56

56

Lectio 2

Et cum venisset hic praenuntiat tranquillitatem gloriae, quae impugnatur per oppressionem Daemonum, et turbationem hominum. Et primo praenuntiat primam cessare per curationem lunatici; secundo secundam.

Et circa primum primo ponitur curatio lunatici; secundo praenuntiat passionem, ibi conversantibus autem eis in Galilaea etc., tertio de solutione tributi, ibi et cum venisset capharnaum etc..

Circa primum primo sanat; satisfacit dubitationi, ibi dixit illis iesus etc..

Circa primum facit duo.

Primo ponitur petitio patris; secundo satisfactio, ibi afferte huc illum ad me.

Circa primum tria facit. Quia primo ponitur tempus; secundo indicatio infirmi; tertio petitio.

Tempus ponitur, cum dicit et cum venisset ad turbam. Petrus allectus dulcedine gloriae, semper vellet esse in monte; sed christus ex caritate quam habuit ad turbas, quia caritas non quaerit quae sua sunt, voluit descendere de monte, ut turbae haberent accessum ad eum.

Unde cum venisset accessit ad eum homo genibus provolutus. Si non descendisset, non venisset ad eum homo ille. Et accessit humiliter, quia genibus provolutus, quia exaudit deus orationem humilium, Ps. Ci, 18. Per istum genus humanum potest significari.

Phil. II, 10: ut in nomine iesu omne genu flectatur caelestium, terrestrium et infernorum etc..

Deinde ponitur petitio. Non petit, sed infirmitatem exponit: sufficit enim misericordi miseriam exponere.

Primo exponit infirmitatem; secundo accidentia; tertio quod remedium non inveniebat.

Dicit ergo domine, miserere filio meo, quia lunaticus est.

Notandum quod multi pro se rogant, ut supra de muliere habente fluxum sanguinis: aliquando aliquis pro alio rogat, ut hic: aliquando vero aliquem curat non rogatus, sicut in spirituali infirmitate, ut habetur de publicano Lc. XVIII, 12 s., aliquando vero ad petitionem alterius aliquis curatur, ut habetur Iacobi ult., 16: orate pro invicem ut salvemini, aliquando sine oratione, ut in conversione Pauli, Act. IX, 4 ss..

Sed quid est quod dicitur quod lunaticus est? lunaticus proprie est qui secundum statum lunae alienatur. Sed videtur quod iste non esset lunaticus, sed daemoniacus, quia infra habetur, quod exivit Daemonium ab eo.

Potest dici quod non est verbum evangelistae, sed patris decepti, qui credebat eum esse lunaticum. Vel quia supra IV, 24 habetur quod lunaticos curavit, et isti erant daemoniaci.

Aliqui dicunt, ut aliqui medici, quod non erant alienati a Daemone, sed ex mala complexione, vel corporis dispositione, et hoc quia crescente luna crescit omne humidum.

Sic, cum cerebrum humidissimum sit, luna patiente defectum, defectum patitur et ipsum cerebrum: et ita tales deficientes patiuntur luna deficiente.

Sed hoc est contra fidem, quia expresse Scriptura dicit eos daemoniacos: et hoc patet, quia ex spiritu loquuntur, quia multi ignorantes patiuntur sic, et tamen loquuntur de Scripturis.

Ideo dicendum quod spiritus maligni intendunt multipliciter insidiari hominibus, et infamare volunt eos: ideo aliqui Daemones inducunt infirmitates et vexationes secundum quod vident impressionem stellarum ad hoc convenientem, ut inducant homines ad errorem, ut credant quod solum ex influentia stellarum accidat eis ut male patiantur.

Et male patitur. Hic ponuntur accidentia. In qualibet infirmitate sunt diversi status; quia quidam habent febrem magis gravem, alii magis debilem, sic etiam iste multum gravabatur. Quia saepe cadit in ignem, et crebro in aquam: ideo in magno erat periculo. Unde notandum quod dominus non retrahit manum suam in periculis.

Unde iam esset mortuus, nisi deus manum suam extendisset, ut de iob legitur II, 6: quamvis Satan eum multum cruciaret, tamen praecepit ei dominus ut in animam manum non mitteret.

Per istum significatur ratio instabilis, de quo in Eccli. XXVII, 12: stultus ut luna mutatur.

Et cadit quandoque in ignem, scilicet irae; Deut. XXXII, 22: ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima.

Crebro in aquam, scilicet cupiditatis.

Effusus es sicut aqua ne crescas, Gen. XLIX, 4.

Obtuli discipulis tuis, et non potuerunt curare eum. Hic tangitur nequitia istius, quia voluit accusare discipulos; unde Eccli. XI, 33: qui in electis ponit maculam.

Unde dominus increpat respondens iesus ait: generatio incredula et perversa. Unde ponitur responsio: et duo facit.

Primo increpat vitium; secundo exhibet beneficium.

Dicit ergo respondens iesus etc..

Iste volebat diffamare discipulos ad turbas, et etiam iesum, quod non haberet istam potestatem, et multi in hoc consentiebant; ideo christus invehitur contra totam gentem, et arguit eos infidelitate, dicens generatio incredula, quia hoc non erat propter impotentiam discipulorum, sed propter incredulitatem eorum.

Item de perversitate, et perversa quia culpam suam apostolis imponebant; Deut. XXXII, 5: generatio prava atque perversa, haeccine reddis domino, popule stulte et insipiens? quousque ero vobiscum? et duo christus proponit. Primo eorum impoenitentiam; secundo divinam patientiam, quia non est conveniens societas iusti ad iniustum; eccli.

C. XIII, 21: sicut communicat lupus agno, sic peccator iusto; II Cor. VI, 15: quare conventio christi ad belial? unde vult dicere: mea societate potimini, et tamen mihi et discipulis meis detrahere non cessatis. Et, sicut dicit Hieronymus, dominus hoc non dicit ut iratus, sed loquitur ad modum medici, qui venit ad infirmum, qui non vult servare mandata sua, qui dicit: quamdiu visitabo te qui non vis servare mandata mea? ideo dat exemplum praelatis, quod licet eis contrarientur homines, tamen beneficia conferant, sicut ipse, qui istius filium curavit, qui sibi et discipulis detrahebat.

Unde dicit afferte huc illum ad me. Et primo ponitur curandi modus; secundo effectus.

Primo ponitur actor, scilicet christus; unde dicit: afferte eum ad me. Homines multipliciter peccant. Quidam ex ignorantia, quidam ex infirmitate, quidam ex malitia. Qui ex ignorantia, per hominem instrui potest; qui ex infirmitate, scilicet ille qui per incontinentiam peccat, qui de peccato dolet, et deducitur passionibus, iste non per quemcumque potest sanari, sed necessarium est quod adducatur ad iesum, qui sanat omnes infirmitates nostras.

Et haec est via, quia increpavit eum, quia per peccatum suum hoc ei acciderat; Prov. VI, 2: illaqueatus es verbis oris tui, et captus propriis sermonibus. Vel increpavit eum, scilicet Daemonem.

Sequitur effectus et exivit ab eo Daemonium, et curatus est puer ex illa hora, quia ipse dixit, et facta sunt, Ps. Cxlviii, 5.

Tunc accesserunt discipuli ad iesum secreto etc.. Supra dominus curavit lunaticum, hic satisfacit quaestioni discipulorum. Et primo ponitur quaestio; secundo responsio, ibi dixit illis iesus etc..

Ad hoc autem quod petitionem intelligatis, scire debetis quod supra X, 8 dominus dederat potestatem eis eiiciendi Daemonia, unde dubitabant ne gratiam datam propter culpam amisissent: ideo accesserunt ad iesum etc..

Sed quare secreto? non propter verecundiam, sed quia magnum audire debebant, et secreta omnibus dici non debebant; supra c. XIII, 11: vobis datum est nosse mysteria regni caelorum, illis autem non est datum.

Dixit eis iesus. Hic respondet.

Et primo satisfacit; secundo proponit generale documentum, ibi hoc autem genus non eiicitur nisi per orationem et ieiunium.

Circa primum primo quaestioni respondet, et secundo responsionem manifestat, ibi amen quippe dico vobis etc..

Quaesierant quare non potuimus eiicere illum? dominus respondet: propter incredulitatem vestram. Ubi considerandum est quod antequam spiritum sanctum recepissent in tanta plenitudine, qua repleti sunt omnes spiritu sancto, Act. II, 4 aliqua infirma patiebantur; unde dominus eos redarguit Lc. Ult., 25: o stulti et tardi corde ad credendum. Nec mirum, quia dum dominus fuit in monte, illi qui praecipui fuerant in fide, scilicet Petrus, Iacobus et ioannes, absentes erant: debilitas enim fidei est causa non faciendi miracula, quia miraculorum operatio est ab omnipotentia, quia fides innititur omnipotentiae; unde ubi est infirmitas fidei, est defectus miraculorum. Unde habetur supra XIII, 58 quod in patria sua non fecit christus nisi pauca miracula propter eorum incredulitatem. Aliquando fiunt miracula propter exigentiam petentis, ut Sup. XV, V. 22 ss. Habetur de muliere chananaea, aliquando ad manifestandum sanctitatem alicuius sancti: et hoc habetur IV Reg. XIII, 20 s., ubi dicitur quod cum latrunculi syriae venissent in terram Israel, eiecerunt corpus mortuum iuxta eliseum, et revixit, non quia meruisset mortuus, sed ad manifestationem sanctitatis elisei.

Amen quippe dico vobis, si habueritis fidem sicut granum synapis etc.. Hic manifestat suam responsionem.

Et ponitur quaedam conditionalis, cuius antecedens est si habueritis fidem etc., consequens est dicetis monti huic: transi et transibit.

Aliqui dicunt quod fides comparata grano synapis sit parva fides; quasi dicat: si habueritis aliquam fidem, dicetis etc.. Sed hoc improbat Hieronymus, quia dicit apostolus: si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam. Unde perfecta fides requiritur ad translationem montium.

Per hoc quod dicit sicut granum synapis, triplex perfectio designatur fidei.

Invenimus enim in grano fervorem, foecunditatem, parvitatem.

Granum antequam conteratur, nullum fervorem habere videtur; cum conteritur, fervere incipit: sic homo fidelis, antequam probetur, despectibilis videtur quando vero atteritur, tunc apparet eius sanctitas. I Petr. I, V. 7: modicum nunc si contristari oportet, ut probatio fidei vestrae multo pretiosior sit auro, quod per ignem probatur.

Item invenimus in grano foecunditatem supra XIII, quod quamvis sit parvum, crescit in segetem magnam, ita quod volucres caeli habitant ibi. Ad Hebr. II, ubi narrantur opera fidei, et sequitur: sancti per fidem vicerunt regna etc..

Item invenimus parvitatem, et potest per hoc designari humilitas fidei. Tunc enim agnoscitur quis humilis in fide, quando acquiescit sermonibus dei; I ad Tim. VI, 3: si quis non acquiescit sermonibus dei, superbus Est. Sic, e contrario, qui acquiescit sermonibus, humilis est.

Vult ergo dicere si habueritis fidem, et si fidem ferventem, indeficientem, in operibus foecundam, si parvam et humilem, dicetis monti huic: transi, et transibit.

Hic est quaestio, quam movent infideles. Non invenitur quod apostoli unquam hoc fecerint.

Respondet chrysostomus: et si non invenitur de apostolis, invenitur tamen de apostolicis viris. Legitur enim in libro dialogorum beati Gregorii quod cum quidam vellet construere ecclesiam, non habens locum ad aedificandum, praecepit monti quod cederet ei, et cessit. Vel forte fecerunt, sed non est scriptum. Vel potest dici quod si non fecerunt, non fuit propter impossibilitatem, sed quia locus non se obtulit. Unde facta sunt miracula ad necessitatem aliquando, aliquando ad utilitatem: et quia non fuit necesse, ideo non fecerunt.

Vel ponitur mons pro diabolo. Transi hinc, idest ab hoc corpore, et transibit. Vel, secundum Augustinum intelligitur de spiritu superbiae.

Et nihil impossibile erit vobis.

Et quid est? eruntne omnipotentes? non, quia ille solum omnipotens vere est, qui ex propria virtute omnia potest; ipsi autem non ex propria virtute, sed sicut aliter praecepit rex, et servus, quia rex proprio nomine, servus nomine regis.

Hoc autem genus Daemoniorum (ly hoc non demonstrat solum genus lunatici, sed omne genus Daemoniorum) non eiicitur nisi per orationem et ieiunium. Chrysostomus dicit, quod quanto anima est magis elevata, tanto Daemonibus est magis terribilis; ipse enim christus Daemonibus est terribilis: unde qui christo coniuncti sunt, sunt terribiles ei. Elevatio autem mentis impeditur per gravitatem carnis, impeditur per crapulam et ebrietatem; unde in Lc. XXI, 34: videte ne gravetur cor vestrum in crapula et ebrietate etc.. Unde non potest habere mentem ad deum, qui aggravatus est ebrietate; ideo ad elevationem mentis requiritur ieiunium; unde in Tob. XII, 8: bona est oratio cum ieiunio. Item Dan. IX, 3: ego Daniel dedi cor meum ut orarem in ieiunio. Ideo, sicut dicit Origenes, ad hoc quod expellatur spiritus, non est insistendum convivationibus, sed orationibus et ieiuniis. Vel per lunaticum instabilitas carnis designatur: vel ille qui deducitur per diversa desideria. Qui saepe cadit in ignem et aquam, talis non curatur nisi in ieiunio et oratione. Ad Gal. V, vers. 17: caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem.

Oportet ergo ut debilites carnem, et confortes spiritum. Sed spiritus confortatur per orationem, quia oratio est ascensus mentis in deum; caro vero debilitatur per ieiunium.

Vel quia non cessat spiritus adversus carnem, ideo, ut cesset talis pugna, requiruntur operationes bonae, quae significantur per orationem: et abstinentia mali, quae significatur per ieiunium.

Conversantibus autem illis in Galilaea etc.. Supra figurata est tranquillitas gloriae per liberationem a potestate Daemonum; ista liberatio est peracta per mortem christi; ad Hebr. II, 14: ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium, idest diabolum, et liberaret eos qui timore mortis per totam vitam obnoxii erant servituti.

Ideo statim subiungit de praenuntiatione passionis. Et primo ponitur praenuntiatio; secundo effectus, ibi et contristati sunt vehementer.

Dominus noster ante praenuntiaverat passionem suam, et modo etiam, et in sequenti. Et quare toties? quia quae praevidentur, minus commovent; ideo quia futurum erat quod discipuli scandalizarentur in morte domini, ideo voluit eis saepe praenuntiare, ut minus scandalizarentur. Sed semper addit aliquid. Prius tetigit de occisione, sed non de traditione; hic vero tangit de traditione, dicens filius hominis tradetur.

Et recte dicit filius hominis, quia etsi ille qui traditur, sit dominus gloriae, tamen secundum quod filius hominis traditur. Unde Augustinus: licet aliqua dicantur de filio dei et filio hominis, tamen distinguitur, quia infirma de humana natura dicuntur, stabilia de natura divina.

Sed non dicit a quibus traditus Est. Quia tradidit se; ad Gal. II, 20: qui tradidit semetipsum pro me. Traditus est a patre, qui proprio filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, Rom. VIII, 32. Item traditus est a Iuda; supra X, 4: qui et tradidit eum. Item a Daemonibus: Io. XIII, habetur quod diabolus posuit in cor ut traderet eum Iudas. Et Sap. II, 12: venite, occidamus iustum.

Et tertia die resurget. Osee VI, 3: vivificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit nos, et vivemus in conspectu eius.

Sequitur effectus et contristati sunt. Attendebant et mortem, et resurrectionem, sed non videbant utilitatem. Io. XVI, 6: quia haec locutus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum.

Et cum venissent capharnaum.

Completa tranquillitate gloriae, ponit solutionem tributi; Is. XIV, 4: quievit tributum; iob III, 19: servus liber est a domino suo.

Unde tria facit.

Primo ponit exactionem tributi; secundo libertatem filiorum; tertio solutionem tributi.

Dicit et cum intrasset etc.. Didrachma duplex drachma dicitur. Unde quilibet Iudaeus debebat quolibet anno duplex drachma.

Sed unde erat illud tributum? quidam dicunt quod ex lege Ex. XIII, quod propter hoc quod dominus occiderat primogenita Aegypti, ideo statuit quod omnia primogenita essent sua, et quod filii redimerentur. Post praecepit quod ad servitium Levitae praepararentur.

Et post mandavit quod numerarentur Levitae.

Et inventi sunt plures primogeniti quam Levitae.

Tunc praecepit quod pro redemptione solveretur pretium. Hieronymus dicit quod non ex lege dei, sed imperatoris: Iudaea nuper tributaria erat Romanorum, ut pro capite censum solveret. Et hoc videtur verius, quia infra dicitur: reges terrae a quibus accipiunt tributum? ideo loquitur de tributo imperiali.

Sed quare in capharnaum? quia a quocumque recipiebatur in civitate sua, sed capharnaum erat civitas principalis Galilaeae.

Sed quia christum in reverentiam habebant, ideo non accedunt ad eum, sed ad Petrum; et non petierunt eum nisi cum mansuetudine: magister vester non solvit didrachma? deinde ponitur Petri responsio et ait: etiam; idest, verum est quod non solvit. Chrysostomus dicit quod ne inquietaretur dixit etiam, solvit.

Sequitur christi interrogatio, deinde Petri responsio.

In interrogatione duo sunt consideranda, scilicet quod non expavit denuntiationem eius, quia cum esset in tali statu, ad quamdam indignitatem tenebatur; et aliqui sunt ita dispositi, quod cum vident aliquod infirmum in magno, statim scandalizantur.

Ne ergo scandalizentur, ideo praevenit, ideo cum infirmitate apposuit aliquod magnum, scilicet, quod absens sciret quod dictum erat Petro. Omnia nuda et aperta sunt oculis eius, ad Hebr. IV, 13: item notandum quod Petro iudicium committit, quia frequentius et loquebatur dicens quid tibi videtur, simon? iob XII, 11: nonne auris verba diiudicat? reges terrae a quibus accipiunt tributum, vel censum? differentia est inter tributum et censum: tributum enim de agris et vineis; census autem de capite datur. Unde in signum suae subiectionis debet aliquid homo subiectus; et hoc census dicitur. Ex hoc vult argumentari, quod cum filii regum non solvunt tributum, quod ipse non tenetur: ipse enim est rex regum, per quem omnes regnant. Item, secundum carnem, erat ex semine regio. Qui factus est ex semine David secundum carnem, rom.

C. I, 3. Chrysostomus dicit, quod ex hoc possumus considerare, quod sit filius naturalis quia prius dicitur qui naturalis est.

At ille dixit: ab alienis.

Deinde ponitur christi responsio, quia reges filiis suis parcunt. Is. III, 15: quare populum meum atteritis, et facies pauperum commolitis? iustum enim videtur. Qui enim praesidet, curam debet habere de subditis; ideo ei servire debent subditi sicut membra corpori. Sicut enim membra corporis ex sibi proprio serviunt toti corpori, sic quilibet subditus ex propriis bonis debet servire communitati.

Ideo concludit dominus ergo filii liberi.

Origenes: uno modo sic. Ergo filii regum terrae sunt liberi, sed filii dei sunt liberi apud deum.

Sed quid facit hoc ad propositum? aut loquitur secundum carnem de filiis, et sic ipse non erat filius secundum carnem; si secundum spiritum, tunc omnes christiani erunt liberi. Sed hoc est contra apostolum, reddite omnibus debita, cui tributum tributum.

Dico quod istud veritatem habebat de illo qui per naturam erat filius. Ille enim vere erat liber. Sed liberi secundum spiritum eo modo habent libertatem quo filiationem per conformitatem ad christum, qui est primogenitus in multis fratribus, Rom. VIII, 29. Inquantum conformes primogenito liberi sunt.

Ad Phil. III, 21: qui reformabit corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae.

Ut autem non scandalizemus eos etc.. Verum est quod dominus liber est, sed quia formam servi accepit, ut habetur ad Phil. II, ideo non recusavit solvere, et in hoc dedit exemplum humilitatis.

Et in hac solutione tria laudanda et admiranda notantur. Primo eius mansuetudo, unde ipse est mitis, secundum quod ipse testatur supra XI, 29: discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Ille proprie dicitur mitis qui nullum vult offendere; I ad Cor. X, V. 32: sine offensione estote Iudaeis, et gentibus, et ecclesiae dei.

Sed contra hoc obiicitur. Supra XV, 12 habetur quod discipuli dixerunt: domine, scis quia Iudaei scandalizantur in verbo isto? et dominus dixit: sinite eos, caeci sunt et duces caecorum. Non curavit tunc de scandalo, hic vero curat. Unde dicendum quod scandalum aliquando oritur ex veritate; et tunc non est curandum: aliquando ex infirmitate, vel ignorantia; et tale est curandum. Sed si ipse non solvisset, scandalum eorum ex ignorantia esset, quia ipsi deum non cognoscebant.

Item admiranda est paupertas christi, quia ita pauper fuit quod non habuit unde solveret; II Cor. VIII, 9: qui cum dives esset, egenus factus est, ut illius inopia vos divites essetis.

Potest quis obiicere: nonne loculos habebat? verum est, sed omnia data erant in usus pauperum. Rapinam arbitrabatur quod erat ad usus pauperum in alios usus expendere.

Chrysostomus dicit quod solvit, ut dum solveret tributum, ex una parte ostenderet eius potentiam, ex altera parte mysterium.

Vade ad mare, et mitte hamum, et eum piscem, qui primus ascenderit, tolle, et aperto ore eius, invenies staterem. In statere illo erat imago caesaris: et significat diabolum qui nihil habebat in eo; Io. XIV, 30: venit princeps huius mundi, et in me non habet quidquam. Ideo quia de suo nihil habebat, ideo de suo solvere noluit.

Item eius providentia; ideo dicit quod mirari debemus, quomodo potuit scire quod statim occurreret piscis, qui haberet staterem in ore. Si autem non fuit, sed creavit de novo, est mirandum; sed si duxit ad hamum, magnae providentiae fuit.

Per istum piscem qui primo venit ad hamum, primus martyr intelligitur beatus stephanus, qui habuit staterem in ore qui didrachma valebat, et duplex; et significat ipsum stephanum, qui vidit ipsam divinitatem et humanitatem. Vel potest intelligi Adam.

Item nota, quod si aliquis saepe loquitur de divitiis et de moneta, staterem habet in ore; unde qui convertit talem, accipit piscem qui habet staterem in ore.

Item significatur humilitas: unde illum sumens da illis pro me et pro te.

Et in hoc quod tributum solutum fuit pro Petro et pro ipso, significatur quod per passionem christi, ipse sibi gloriam resurrectionis acquisivit; Phil. II, 9: propter quod exaltavit eum deus. Petrus et alii redempti sunt a poena et culpa. Vel aliter: quia passus est pro se, ut corpori suo acquireret gloriam resurrectionis; pro populo, ut lavaret eum a peccatis. Ipse enim lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo.

Capitulus 18

57

(
Mt 18)


Lectio 1

Supra dominus monstravit futuram gloriam in sua transfiguratione, hic de profectione ad illam gloriam agit.

Et dividitur in duo, quia primo docet quomodo perveniendum est ad eam; secundo reprehenduntur quidam inordinate petentes excellentiam in gloria, quae incipit in XX cap..

Circa primum primo docet quomodo perveniendum est ad illam gloriam per viam communem; secundo quomodo per viam perfectionis, quod incipit cap. XIX.

Primo quia per humilitatem pervenitur ad gloriam; ideo primo ostendit humilitatis modum; secundo prohibet inferre scandalum, ibi qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis etc., tertio docet quod illatum est dimittendum, ibi si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum, et proiice abs te.

Circa primum ponitur interrogatio discipulorum; secundo responsio christi.

Occasio interrogationis sumitur ex hoc quod dictum est Petro, quod iret ad mare, et staterem inventum in pisce solveret pro ipso, et pro Petro; unde videbatur eum aliis praetulisse. Et quia erant adhuc infirmi, ideo aliquem zelum et invidiae motum passi sunt.

Sed videte quod quando duxit tres solum in montem, non ita moti sunt, sicut hic, cum solum praefert. Unde quaerebant quis putas maior est in regno caelorum? cum non per maioritatem perveniatur, sed per spiritum humilitatis; ad Phil. II, 3: in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes etc..

In ista petitione est hoc imitandum, quod non erant cupidi de terrestribus, sed de caelestibus; II Cor. IV, 18: non contemplantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur etc..

Sed quid est? nonne quaerenda est excellentia in regno caelorum? dicendum quod habere eminentiam in regno caelorum est dupliciter. Aut ita quod reputemus nos idoneos; et hoc est superbia et contra apostolum, Phil. II, 3: in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes etc.. Sed appetere maiorem gratiam, ut maior nobis sit gloria, non est malum, ut I ad Cor. XII, 31: aemulamini charismata meliora. Item apostoli sciebant quod in gloria erant diversae mansiones, sicut stella differt a stella in claritate; ideo quaerebant, quia credebant unum maiorem alio: contra haereticos aliquos qui contrarium posuerunt.

Consequenter ponitur responsio christi, et ponit factum christi et dictum; unde dicit et advocans iesus parvulum.

Quis sit iste parvulus, exponitur tripliciter.

Chrysostomus exponit vere parvulum, quia passionibus erat immunis, ut exemplum humilitatis praeberet, ut infra cap. XIX, 14: sinite parvulos venire ad me. Et dicitur quod iste fuit beatus martialis.

Aliter exponitur, quod christus se parvulum reputans, statuit se in medio dicens nisi efficiamini sicut parvulus iste, non intrabitis in regnum caelorum. Lc. XX, 27: ego sum in medio vestrum sicut qui ministrat.

Aliter. Quia per parvulum intelligitur spiritus sanctus, qui facit parvulos, quia est spiritus humilitatis; Ez. XXXVI, 27: ponam spiritum meum in medio vestri.

Item notandum est verbum domini. Et primo tangit necessitatem; secundo efficaciam.

Dicit amen dico vobis, nisi conversi fueritis, ab ista scilicet elatione immunes; Zach. I, 3: convertimini ad me etc., et efficiamini ut parvulus iste, non aetate, sed simplicitate; I ad Cor. XIV, 20: nolite parvuli effici sensibus, sed malitia parvuli estote.

Multae sunt conditiones parvulorum. Non magna appetunt; Rom. XII, 10: non alta sapientes. Sunt immunes a concupiscentia; supra V, 28: qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo. Et talem concupiscentiam non habent pueri. Item non recordantur inimicitiae.

Unde nisi efficiamini sicut parvulus iste, scilicet imitatores proprietatum parvulorum, non intrabitis in regnum caelorum.

Nullus enim intrabit nisi humilis; humiles spiritu suscipiet gloria, Prov. XXIX, 23.

Vel non intrabitis in regnum caelorum, idest in doctrinam evangelii, sicut infra XXI, 43: auferetur a vobis regnum dei, et dabitur genti facienti fructus eius.

Introitus enim est per fidem; unde nisi efficiamini, et si non credideritis sicut parvuli, non intrabitis in regnum caelorum, quia marci ult., 16: qui non crediderit, condemnabitur.

Prov. XXIX, 23: humilem spiritu suscipiet gloria.

Et qui susceperit unum parvulum talem, idest, quicumque est imitator puerilis innocentiae, hic maior est, quia quanto humilior, tanto altior: quia qui se humiliat, exaltabitur, Lc. XVIII, 14.

Sed potest esse quaestio: videtur enim quod hoc non sit verum, quia perfectio est in caritate; ergo ubi maior caritas, ibi maior perfectio.

Dicendum, quod caritatem necessario comitatur humilitas. Et potestis hoc videre si consideretis, quis sit humilis. Sicut enim in superbia sunt duo, affectus inordinatus, et aestimatio inordinata de se: ita, e contrario, est in humilitate, quia propriam excellentiam non curat, item non reputat se dignum. Istud de necessitate sequitur ad caritatem. Omnis homo cupit excellentiam quam diligit. Ergo quanto magis habet homo de humilitate, tanto magis diligit deum, et magis excellentiam sui contemnit, et tanto minus sibi attribuit: sic quanto homo plus habet de caritate, habet etiam magis de humilitate.

Et qui susceperit unum parvulum talem, me suscipit.

Ex quo parvuli sunt tam idonei, non sunt scandalizandi; unde et qui scandalizaverit etc.. Et primo ostendit quod non sunt scandalizandi propter poenam; secundo propter divinam providentiam.

Secunda, videte ne contemnatis unum ex his pusillis.

Primo dicit quod non est inferendum scandalum pusillis; secundo quod non est negligenter vitandum, ibi si autem manus tua etc.. Et primo ponit poenam in speciali; secundo in generali, ibi vae mundo a scandalis etc..

Videndum quod duplex est poena, scilicet poena damni, et poena sensus.

Utramque tangit qui susceperit unum talem, non propter ipsum, sed propter me, me suscipit.

Sequitur qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis etc..

Si sit talis, constat quod maior Est. Et quomodo qui maior est scandalizabitur? perfecti enim non scandalizantur. Chrysostomus dicit quod scandalizare idem est quod iniuriam inferre, et haec potest perfecto et imperfecto inferri. Origenes dicit quod aliqui sunt effecti parvuli, aliqui in fieri: illi qui effecti sunt parvuli, sunt illi qui ad perfectionem pervenerunt, hi non possunt scandalizari; illi qui sunt in fieri, quia imperfecti sunt, possunt scandalizari, sicut sunt qui conversi sunt de novo. Hieronymus dicit quod licet non scandalizentur, aliquis tamen potest eos scandalizare, quia est scandalum activum et passivum. Dominus videtur tangere omnes apostolos, et specialiter Iudam tangit, sicut infra XXVI, 31: omnes vos scandalum patiemini etc..

Et quae est haec poena? expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo eius. Item, sicut dicit Hieronymus, loquitur dominus secundum modum palaestinorum, qui non habebant molendina in aqua, sed habebant molendina cum equis. Unde mola asinaria dicitur quam equus vel asinus ducere potest.

Et demergatur in profundum maris. Et haec erat poena quae inferebatur ei qui furtum fecerat: quia mola huiusmodi suspendebatur in collo eius, et proiiciebatur in mare.

Quod etiam in beato clemente factum est, licet non quia fur esset etc.. Unde dignus est poena aeterna. Unde melius est quamcumque poenam temporalem sustinere in praesenti, quam sustinere poenam aeternam; ad Hebr. X, 31: horrendum est enim incidere in manus dei viventis; et Dan. XIII, 23: melius est mihi absque opere incidere in manus hominum, quam peccare in conspectu domini.

Aliter mystice: et hoc tripliciter.

Uno modo, per molam caecitas gentilium intelligitur, quia animalia quae ponuntur ad ducendum hanc molam, sunt caeca: iudic.

C. XVI, 21 scribitur, quod eruerunt oculos Samsoni, et fecerunt eum molere. Unde expediret Iudaeis, quod numquam vidissent christum, et essent proiecti in profundum maris, idest in profundum infidelitatis. Unde II Petr. II, 21: melius enim erat illis non cognoscere viam iustitiae, quam post agnitionem retrorsum converti.

Aliter per molam asinariam intelligitur vita activa. Et contingit quod aliquis ad vitam contemplativam transit, et cum est ibi, scandalizat contemplationem, quia non sapit sibi; ideo expedit sibi ut suspendatur mola asinaria in collo eius, et proiiciatur in profundum maris, idest in profundum causarum temporalium.

Augustinus dicit sic: expedit, idest congruit, et est poena congrua ei ut mola, idest cupiditas saeculi, quia qui scandalizat cupidus est, suspendatur in collo, idest in affectu, et demergatur in profundum, scilicet cupiditatum.

Vae mundo a scandalis. Posita poena in speciali, ponitur in generali. Et tria facit.

Primo praenuntiat in generali; secundo subiungit necessitatem; tertio tollit excusationem, quia illis qui scandalizant, expedit ut suspendatur mola asinaria in collo eorum etc..

Vae mundo a scandalis. Per mundum intelliguntur mundi amatores, quia quantum aliquis coniungitur mundo, tanto magis scandalum patitur; unde dominus: in me pacem habebitis, in mundo pressuram, Io. XVI, 33. Vae mundo et amatoribus mundi.

Necesse est enim ut veniant scandala. Quidam haeretici crediderunt quod esset necessitas absoluta quod peccata contingerent, et ex praescientia divina et ex natura stellarum induceretur necessitas. Sed hoc est falsum, quia deo imputaretur, qui est auctor naturae.

Chrysostomus dicit quod necesse est quod ita eveniat, ut necessitas divinae providentiae sit necessitas conditionata. Unde necessarium est quod si praevidit istum peccaturum, peccabit, sed non sequitur quod necessario peccet.

Origenes dicit quod necessitas praesupponit malitiam Daemonum et infirmitatem hominum: unde necesse est quod veniant scandala, quia necesse est quod diabolus homines decipiat, et homo ei obediat. Et ita ex suppositione malitiae diaboli et infirmitatis hominum accidit haec necessitas.

Alii exponunt necesse est, idest utile, quia per scandala probantur homines; I cor.

C. XI, 19: nam oportet haereses esse, ut qui probati sunt, manifesti fiant in nobis. Vel secundum Haymonem loquitur de scandalo crucis; I cor.

V. I, 23: nos praedicamus christum crucifixum, Iudaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam.

Sed obiicitur: si necesse est, ergo immunes sunt a peccato, cum ita sit necesse evenire.

Non dico quod hoc sit necesse necessitate absoluta; quia vae homini illi per quem scandalum venit. Unde licet Daemones instigent, tamen imputatur ei ad poenam; rom.

C. VI, 13: neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis peccato. Specialiter dicitur de Iuda qui tradidit illum.

Tu dicis quod vae homini illi per quem scandalum venit; unde non est pusillis inferendum scandalum. Et quamvis non debeat inferri, tamen non debent esse negligentes in vitando scandalum; immo aliquis potest vitare per aliquod utile ad actionem, vel cognitionem, vel supportationem.

Unde ponit sub similitudinem membrorum corporis si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum et proiice abs te. Non tamen intelligatis quod debeant abscindi membra corporis, sed per membra intelliguntur amici et proximi. Est enim homo homini necessarius ad operandum, ad supportandum, ad docendum. Quod corrigit in agendis, est manus: quod supportat, est pes; unde iob XXIX, 15: oculus fui caeco, et pes claudo. Unde si manus tua, idest ille qui dirigit operationem tuam, vel pes, idest ille qui sustentat te, scandalizat te, idest occasio peccati est tibi, abscinde eum et proiice abs te.

Et reddit causam bonum est tibi etc., quia melius est quodcumque malum temporale pati, quam mereri poenam aeternam.

Item aliquis est tibi necessarius ad docendum, unde est tibi oculus; unde et si oculus tuus scandalizat te, erue eum. Et reddit causam: melius est tibi etc..

Vel potest referri ad totam ecclesiam, quia oculi sunt praelati, manus diaconi, pes homines simplices. Unde magis est deponendus praelatus, vel diaconus abscindendus, quam ecclesia scandalizetur.

Vel per oculum accipitur contemplatio, per manum operatio, per pedem processio; unde si vides quod haec contemplatio, vel operatio, vel processio sit tibi occasio peccati, abscinde eam, et proiice abs te.

Videte ne contemnatis unum ex pusillis istis. Supra docuerat vitare scandalum propter poenam, hic autem docet vitare ex consideratione divinae providentiae: et circa hoc duo facit.

Primo proponit; secundo rationem assignat, ibi dico enim vobis etc..

Ita dixit quod qui scandalizaverit unum ex his pusillis, expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo eius etc., videte ne contemnatis: parvitas enim cito facit ad contemptum. Ecce parvulum in gentibus dedi te, contemptibilem inter homines, Ier. XLIX, 15.

Sed quaeritur de quibus pusillis hic loquitur.

Dicendum de pusillis qui pusilli sunt reputatione hominum, sed magni apud deum: isti sunt amici dei; Lc. X, 16: qui vos spernit, me spernit.

Sed contra hoc obiicitur, quia tales non scandalizantur, nec pereunt, et tamen habetur infra in hoc cap. Quod venit filius hominis salvare quod perierat.

Dicendum, sicut solvit Origenes, quod per parvulos intelliguntur humiles, qui perfecti sunt; et tales non scandalizantur, et tamen interdum deficiunt. Vel quamvis non scandalizentur omnes, tamen aliquis scandalizatur.

Secundum Hieronymum intelligitur de parvulis in christo, sicut de novo conversis ad christum. Et tunc continuatur cum parte praecedenti.

Ita dictum est quod pars scandalizans abscindenda est, et tunc pusilli, et infirmi, et peccatores, quamvis non scandalizandi, non tamen sunt contemnendi. Dico enim vobis quia Angeli eorum semper vident faciem patris mei. Hic assignatur ratio ex divina providentia.

Primo quantum ad ministerium Angelorum; secundo quantum ad ministerium christi, ibi venit enim filius hominis salvare quod perierat.

Ita dictum est quod non contemnatis, quia illi, de quibus dominus habet tantam curam, non sunt contemnendi. Dico vobis quod Angeli eorum. Quare eorum? quia deputati sunt custodiae eorum: quia, sicut dicit Hieronymus, unicuique homini deputatus est Angelus ad sui custodiam; Ps. Xc, 11: Angelis suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis; Hebr. I, 14: omnes sunt administratorii spiritus in ministerium missi propter eos, qui haereditatem capiunt salutis. Isti habent officium quod divina deferunt et nuntiant nobis. Item orationes nostras ad deum deportant et praesentant; Apoc. VIII, 4: ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu Angeli coram deo. Unde si dominus ita large eis providet, quod vult eis serviri per Angelos, non sunt contemnendi; in Eccli. XXXV, 18 s. De vidua dicitur, quod eius lacrimae ascendunt a maxilla usque ad caelum. Vel Angeli eorum, quia sunt concives eorum, quia una est societas Angelorum et hominum; unde sunt concives civitatis caelestis. Unde tanta est dignitas, quia semper vident faciem patris mei qui in caelis est.

Et hic quatuor possunt designari.

Continuitas visionis, quia semper vident. Posset aliquis dicere, quoniam aliquando mittuntur in ministerium, quare non semper vident faciem dei: et ideo semper dicit.

Item notatur sublimitas visionis eorum. Nos videmus aliqua de summis, sed in quadam obscuritate, et per creaturas, ut habetur ad Rom. I, 20: invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea, quae facta sunt, intellecta conspiciuntur.

Sed Angeli in quadam altitudine; unde dicit in caelis.

Item notatur manifesta visio; videmus enim nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem, I Cor. XIII, 10. Non est dicendum, quod habeat faciem corporalem, sed dicitur facies, eius aperta visio. Cum enim aliquis videtur in speculo, non aperta visione videtur; sed quando in faciem, tunc aperte videtur. Sic deus in speculo videtur, cum videtur per creaturas; sed quando in se, et per seipsum, tunc erit visio faciei ad faciem.

Chrysostomus dicit quod notatur quaedam excellens iucunditas, quia isti sunt viri perfecti: si Angeli sunt administratores eorum, denotatur esse quaedam maior iucunditas eorum, quam Angelorum. Unde vident eum assistentem sibi. Unde non solum visio est dos, sed etiam comprehensio; ad Phil. III, 12: sequor autem si quo modo comprehendam.

Sed quare dicit patris mei, qui in caelis est? ad excludendum errorem eorum qui ponebant Angelos, idest Daemones.

Unde dicebant quod Angeli in caelo sunt, Daemones in medio, et ideo sunt medii, et administratores nostri. Ideo ad hoc excludendum dicit semper vident faciem patris mei, qui in caelis est.

Item alia ratio est ad promovendum nostrum desiderium, quia si ipsi vident, et nos videbimus, hoc enim sperare debemus.

Sed ne videatur esse parum quod Angeli ad custodiam hominum deputati sunt, probat hoc etiam per ministerium christi. Et primo hoc probat; secundo adducit similitudinem.

Dicit ergo quod pusilli non sunt contemnendi, quia filius hominis venit salvare quod perierat. I ad Tim. I, 15: christus iesus venit in hunc mundum peccatores salvos facere. Supra I, 21: ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum.


Aquinatis - super Mt 56