Congregacion Culto Divino - CAPITULO VIII LOS REMEDIOS

CAPITULO VIII LOS REMEDIOS


169. Cuando se comete un abuso en la celebracion de la sagrada Liturgia, verdaderamente se realiza una falsificacion de la liturgia catolica. Ha escrito Santo Tomas: "incurre en el vicio de falsedad quien de parte de la Iglesia ofrece el culto a Dios, contrariamente a la forma establecida por la autoridad divina de la Iglesia y su costumbre".(278)


170. Para que se dé una solucion a este tipo de abusos, lo "que mas urge es la formacion biblica y liturgica del pueblo de Dios, pastores y fieles",(279) de modo que la fe y la disciplina de la Iglesia, en lo que se refiere a la sagrada Liturgia, sean presentadas y comprendidas rectamente. Sin embargo, donde los abusos persistan, debe procederse en la tutela del patrimonio espiritual y de los derechos de la Iglesia, conforme a las normas del derecho, recurriendo a todos los medios legitimos.




171. Entre los diversos abusos hay algunos que constituyen objetivamente los graviora delicta, los actos graves, y también otros que con no menos atencion hay que evitar y corregir. Teniendo presente todo lo que se ha tratado, especialmente en el Capitulo I de esta Instruccion, conviene prestar atencion a cuanto sigue.




1. Graviora delicta 172. Los graviora delicta contra la santidad del sacratisimo Sacramento y Sacrificio de la Eucaristia y los sacramentos, son tratados segun las "Normas sobre los graviora delicta, reservados a la Congregacion para la Doctrina de la Fe",(280) esto es: a) sustraer o retener con fines sacrilegos, o arrojar las especies consagradas;(281) b) atentar la realizacion de la liturgia del Sacrificio eucaristico o su simulacion;(282) c) concelebracion prohibida del Sacrificio eucaristico juntamente con ministros de Comunidades eclesiales que no tienen la sucesion apostolica, ni reconocen la dignidad sacramental de la ordenacion sacerdotal;(283) d) consagracion con fin sacrilego de una materia sin la otra, en la celebracion eucaristica, o también de ambas, fuera de la celebracion eucaristica.(284)


2. Los actos graves 173. Aunque el juicio sobre la gravedad de los actos se hace conforme a la doctrina comun de la Iglesia y las normas por ella establecidas, como actos graves se consideran siempre, objetivamente, los que ponen en peligro la validez y dignidad de la santisima Eucaristia, esto es, contra lo que se explico mas arriba, en los nn. 48-52, 56, 76-77, 79, 91-92, 94, 96, 101-102, 104, 106, 109, 111, 115, 117, 126, 131-133, 138, 153 y 168. Prestandose atencion, ademas, a otras prescripciones del Codigo de Derecho Canonico, y especialmente a lo que se establece en los canones 1364, 1369, 1373, 1376, 1380, 1384, 1385, 1386 y 1398.




3. Otros abusos 174. Ademas, aquellas acciones, contra lo que se trata en otros lugares de esta Instruccion o en las normas establecidas por el derecho, no se deben considerar de poca importancia, sino incluirse entre los otros abusos a evitar y corregir con solicitud.




175. Como es evidente, lo que se expone en esta Instruccion no recoge todas las violaciones contra la Iglesia y su disciplina, que en los canones, en las leyes liturgicas y en otras normas de la Iglesia, han sido definidas por la ensenanza del Magisterio y la sana tradicion. Cuando algo sea realizado mal, corrijase, conforme a las normas del derecho.




4. El Obispo diocesano

176. El Obispo diocesano, "por ser el dispensador principal de los misterios de Dios, ha de cuidar incesantemente de que los fieles que le estan encomendados crezcan en la gracia por la celebracion de los sacramentos, y conozcan y vivan el misterio pascual".(285) A este corresponde, "dentro de los limites de su competencia, dar normas obligatorias para todos, sobre materia liturgica".(286)

177. "Dado que tiene obligacion de defender la unidad de la Iglesia universal, el Obispo debe promover la disciplina que es comun a toda la Iglesia, y por tanto exigir el cumplimiento de todas las leyes eclesiasticas. Ha de vigilar para que no se introduzcan abusos en la disciplina eclesiastica, especialmente acerca del ministerio de la palabra, la celebracion de los sacramentos y sacramentales, el culto de Dios y de los Santos".(287)

178. Por lo tanto, cuantas veces el Ordinario, sea del lugar sea de un Instituto religioso o Sociedad de vida apostolica tenga noticia, al menos probable, de un delito o abuso que se refiere a la santisima Eucaristia, informese prudentemente, por si o por otro clérigo idoneo, de los hechos, las circunstancias y de la culpabilidad.




179. Los delitos contra la fe y también los graviora delicta cometidos en la celebracion de la Eucaristia y de los otros sacramentos, sean comunicados sin demora a la Congregacion para la Doctrina de la Fe, la cual "examina y, en caso necesario, procede a declarar o imponer sanciones canonicas a tenor del derecho, tanto comun como propio".(288)


180. De otro modo, el Ordinario proceda conforme a la norma de los sagrados canones, aplicando, cuando sea necesario, penas canonicas y recordando de modo especial lo establecido en el canon 1326. Si se trata de hechos graves, hagase saber a la Congregacion para el Culto Divino y la Disciplina de los Sacramentos.




5. La sede apostolica 181. Cuantas veces la Congregacion para el Culto Divino y la Disciplina de los Sacramentos tenga noticia, al menos probable, de un delito o abuso que se refiere a la santisima Eucaristia, se lo hara saber al Ordinario, para que investigue el hecho. Cuando resulte un hecho grave, el Ordinario envie cuanto antes, a este Dicasterio, un ejemplar de las actas de la investigacion realizada y, cuando sea el caso, de la pena impuesta.




182. En los casos de mayor dificultad, el Ordinario, por el bien de la Iglesia universal, de cuya solicitud participa por razon de la misma ordenacion, antes de tratar la cuestion, no omita solicitar el parecer de la Congregacion para el Culto Divino y la Disciplina de los Sacramentos. Por su parte, esta Congregacion, en vigor de las facultades concedidas por el Romano Pontifice, ayuda al Ordinario, segun el caso, concediendo las dispensas necesarias(289) o comunicando instrucciones y prescripciones, las cuales deben seguirse con diligencia.




6. Quejas por abusos en materia liturgica 183. De forma muy especial, todos procuren, segun sus medios, que el santisimo sacramento de la Eucaristia sea defendido de toda irreverencia y deformacion, y todos los abusos sean completamente corregidos. Esto, por lo tanto, es una tarea gravisima para todos y cada uno, y, excluida toda acepcion de personas, todos estan obligados a cumplir esta labor.




184. Cualquier catolico, sea sacerdote, sea diacono, sea fiel laico, tiene derecho a exponer una queja por un abuso liturgico, ante el Obispo diocesano o el Ordinario competente que se le equipara en derecho, o ante la Sede Apostolica, en virtud del primado del Romano Pontifice.(290) Conviene, sin embargo, que, en cuanto sea posible, la reclamacion o queja sea expuesta primero al Obispo diocesano. Pero esto se haga siempre con veracidad y caridad.

CONCLUSION


185. "A los gérmenes de disgregacion entre los hombres, que la experiencia cotidiana muestra tan arraigada en la humanidad a causa del pecado, se contrapone la fuerza generosa de unidad del cuerpo de Cristo. La Eucaristia, construyendo la Iglesia, crea, precisamente por ello, comunidad entre los hombres".(291) Por tanto, esta Congregacion para el Culto Divino y la Disciplina de los Sacramentos desea que también mediante la diligente aplicacion de cuanto se recuerda en esta Instruccion, la humana fragilidad obstaculice menos la accion del santisimo Sacramento de la Eucaristia y, eliminada cualquier irregularidad, desterrado cualquier uso reprobable, por intercesion de la Santisima Virgen Maria, "mujer eucaristica",(292) resplandezca en todos los hombres la presencia salvifica de Cristo en el Sacramento de su Cuerpo y de su Sangre.




186. Todos los fieles participen en la santisima Eucaristia de manera plena, consciente y activa, en cuanto es posible;(293) la veneren con todo el corazon en la piedad y en la vida. Los Obispos, presbiteros y diaconos, en el ejercicio del sagrado ministerio, se pregunten en conciencia sobre la autenticidad y sobre la fidelidad en las acciones que realizan en nombre de Cristo y de la Iglesia, en la celebracion de la sagrada Liturgia. Cada uno de los ministros sagrados se pregunte también con severidad si ha respetado los derechos de los fieles laicos, que se encomiendan a él y le encomiendan a sus hijos con confianza, en la seguridad de que todos desempenan correctamente las tareas que la Iglesia, por mandato de Cristo, desea realizar en la celebracion de la sagrada Liturgia, para los fieles.(294) Cada uno recuerde siempre que es servidor de la sagrada Liturgia.(295) Sin que obste nada en contrario Esta Instruccion, preparada por mandato del Sumo Pontifice Juan Pablo II por la Congregacion para el Culto Divino y la Disciplina de los Sacramentos, en colaboracion con la Congregacion para la Doctrina de la Fe, el mismo Pontifice la aprobo el dia 19 del mes de marzo, solemnidad de San José, del ano 2004, disponiendo que sea publicada y observada por todos aquellos a quienes corresponde.

En Roma, en la Sede de la Congregacion para el Culto Divino y la Disciplina de los Sacramentos, en la solemnidad de la Anunciacion del Señor, 25 de marzo del 2004.

Card. Francis Arinze, prefecto Mons. Domenico Sorrentino, arzobispo secretario Notas: (1) Cf. MISSALE ROMANUM, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum, editio typica tertia, dia 20 de abril del 2000, Typis Vaticanis, 2002, Missa votiva de Dei misericordia, oratio super oblata, p. 1159.

(2) Cf. 1 Cor 11, 26; MISSALE ROMANUM, Prex Eucharistica, acclamatio post consecrationem, p. 576; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, dia 17 de abril del 2003, nn. 5, 11, 14, 18: AAS 95 (2003) pp. 436, 440-441, 442, 445.

(3) Cf. Is 10, 33; 51, 22; MISSALE ROMANUM, In sollemnitate Domini nostri Iesu Christi, universorum Regis, Praefatio, p. 499.

(4) Cf. 1 Cor 5, 7; CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Dec. sobre el ministerio y la vida de los presbiteros, Presbyterorum ordinis, dia 7 de diciembre de 1965, n. 5; JUAN PABLO II, Exhortacion Apostolica, Ecclesia in Europa, dia 28 de junio del 2003, n. 75: AAS 95 (2003) pp. 649-719, esto p. 693.

(5) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Constitucion dogm. sobre la Iglesia, Lumen gentium, dia 21 de noviembre de 1964, n. 11.

(6) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, dia 17 de abril del 2003, n. 21: AAS 95 (2003) p. 447.

(7) Cf. ibidem: AAS 95 (2003) pp. 433-475.

(8) Cf. ibidem, n. 52: AAS 95 (2003) p. 468.

(9) Cf. ibidem.

(10) Ibidem, n. 10: AAS 95 (2003) p. 439.

(11) Ibidem; cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Vicesimus quintus annus, dia 4 de diciembre de 1988, nn. 12-13: AAS 81 (1989) pp. 909-910; cf. también CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, dia 4 de diciembre de 1963, n. 48.

(12) MISSALE ROMANUM, Prex Eucharistica III, p. 588; cf. 1 Cor 12, 12-13; Ef 4, 4.

(13) Cf. Fil 2, 5.

(14) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 10: AAS 95 (2003) p. 439.

(15) Ibidem, n. 6: AAS 95 (2003) p. 437; cf. Lc 24, 31.

(16) Cf. Rom 1, 20.

(17) Cf. MISSALE ROMANUM, Praefatio I de Passione Domini, p. 528.

(18) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Veritatis splendor, dia 6 de agosto de 1993, n. 35: AAS 85 (1993) pp. 1161-1162; Homilia en el Camden Yards, dia 9 de octubre de 1995, n. 7: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, XVII, 2 (1995), Libreria Editrice Vaticana, 1998, p. 788.

(19) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 10: AAS 95 (2003) p. 439.

(20) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 24; cf. CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Instr., Varietates legitimae, dia 25 de enero de 1994, nn. 19 y 23: AAS 87 (1995) pp. 295-296, 297.

(21) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 33.

(22) Cf. S. IRENEO, Adversus Haereses, III, 2: SCh., 211, 24-31; S. AGUSTIN, Epistula ad Ianuarium, 54, I: PL 33, 200: "Illa autem quae non scripta, sed tradita custodimus, quae quidem toto terrarum orbe servantur, datur intellegi vel ab ipsis Apostolis, vel plenariis conciliis, quorum est in Ecclesia saluberrima auctoritas, commendata atque statuta retineri."; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Redemptoris missio, dia 7 de diciembre de 1990, nn. 53-54: AAS 83 (1991) pp. 300-302; CONGR. DOCTRINA FE, Carta a los obispos de la Iglesia catolica, sobre algunos aspectos de la Iglesia como comunion Communionis notio, dia 28 de mayo de 1992, nn. 7-10: AAS 85 (1993) pp. 842-844; CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Instr., Varietates legitimae, n. 26: AAS 87 (1995) pp. 298-299.

(23) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 21.

(24) Cf. PIO XII, Const. Apostolica, Sacramentum Ordinis, dia 30 de noviembre de 1947: AAS 40 (1948) p. 5; CONGR. DOCTRINA FE, Declaracion, Inter insigniores, dia 15 de octubre de 1976, parte IV: AAS 69 (1977) pp. 107-108; CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Instr., Varietates legitimae, n. 25: AAS 87 (1995) p. 298.

(25) Cf. PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei, dia 20 de noviembre de 1947: AAS 39 (1947) p. 540.

(26) Cf. S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum, dia 3 de abril de 1980: AAS 72 (1980) p. 333.

(27) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 52: AAS 95 (2003) p. 468.

(28) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 4, 38; Decreto sobre las Iglesias Orientales Catolicas, Orientalium Ecclesiarum, dia 21 de noviembre de 1964, nn. 1, 2, 6; PABLO VI, Const. Apostolica, Missale Romanum: AAS 61 (1969) pp. 217-222; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 399; CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Instr., Liturgiam authenticam, dia 28 de marzo del 2001, n. 4: AAS 93 (2001) pp. 685-726, esto p. 686.

(29) Cf. JUAN PABLO II, Exhortacion Apostolica, Ecclesia in Europa, n. 72: AAS 95 (2003) pp. 692.

(30) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 23: AAS 95 (2003) pp. 448-449; S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, dia 25 de mayo de 1967, n. 6: AAS 59 (1967) p. 545.

(31) Cf. S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum: AAS 72 (1980) pp. 332-333.

(32) Cf. 1 Cor 11, 17-34; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 52: AAS 95 (2003) pp. 467-468.

(33) Cf. Codigo de Derecho Canonico, dia 25 de enero de 1983, c. 1752.

(34) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 22 § 1. Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 838 § 1.

(35) Codigo de Derecho Canonico, c. 331; cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 22.

(36) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 838 § 2.

(37) JUAN PABLO II, Const. Apostolica, Pastor bonus, dia 28 de junio de 1988: AAS 80 (1988) pp. 841-924; esto arts. 62, 63 y 66, pp. 876-877.

(38) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 52: AAS 95 (2003) p. 468.

(39) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Decreto sobre el ministerio pastoral de los Obispos, Christus Dominus, dia 28 de octubre de 1965, n. 15; cf. también, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 41; Codigo de Derecho Canonico, c. 387.

(40) Oracion de la consagracion episcopal en rito bizantino: Euchologion to mega, Roma 1873, p. 139.

(41) Cf. S. IGNACIO DE ANTIOQUIA, Ad Smyrn. 8, 1: ed. F.X. FUNK I, p. 282.

(42) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 26; cf. S. CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 7: AAS 59 (1967) p. 545; cf. también JUAN PABLO II, Exhortacion Apostolica, Pastores gregis, dia 16 de octubre del 2003, nn. 32-41: L'Osservatore romano, dia 17 de octubre del 2003, pp. 6-8.

(43) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 41; cf. S. IGNACIO DE ANTIOQUIA, Ad Magn. 7; Ad Philad. 4; Ad Smyr. 8: ed. F.X. FUNK, I, pp. 236, 266, 281; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 22; cf. también Codigo de Derecho Canonico, c. 389.

(44) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 26.

(45) Codigo de Derecho Canonico, c. 838 § 4.

(46) Cf. CONSILIUM AD EXSEQ. CONST. LITUR., Dubium: Notitiae 1 (1965) p. 254.

(47) Cf. Hch 20, 28; CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, nn. 21 y 27; Decreto sobre el ministerio pastoral de los Obispos, Christus Dominus, n. 3.

(48) Cf. S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, dia 5 de septiembre de 1970: AAS 62 (1970) p. 694.

(49) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 21; Decreto sobre el ministerio pastoral de los Obispos, Christus Dominus, n. 3.

(50) Cf. CAEREMONIALE EPISCOPORUM ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Ioannis Pauli Pp. II promulgatum, editio typica, dia 14 de septiembre de 1984, Typis Polyglottis Vaticanis, 1985, n. 10.

(51) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 387.

(52) Cf. ibidem, n. 22.

(53) Cf. S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes: AAS 62 (1970) p. 694.

(54) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 27; cf. 2 Cor 4, 15.

(55) Cf. Codigo de Derecho Canonico, cc. 397 § 1; 678 § 1.

(56) Cf. ibidem, c. 683 § 1.

(57) Cf. ibidem, c. 392.

(58) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Vicesimus quintus annus, n. 21: AAS 81 (1989) p. 917; CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 45-46; PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei: AAS 39 (1947) p. 562.

(59) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Vicesimus quintus annus, n. 20: AAS 81 (1989) p. 916.

(60) Cf. ibidem.

(61) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 44; CONGR. BISPOS, Carta Praesidibus Episcoporum Conferentiarum missa nomine quoque Congr. pro Gentium Evangelizatione, dia 21 de junio de 1999, n. 9: AAS 91 (1999) p. 999.

(62) Cf. S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, n. 12: AAS 62 (1970) pp. 692-704, esto p. 703.

(63) Cf. CONGR. CULTO DIVINO, Declarationem circa Preces eucharisticae et experimenta liturgica, dia 21 de marzo de 1988: Notitiae 24 (1988) pp. 234-236.

(64) Cf. CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Instr., Varietates legitimae: AAS 87 (1995) pp. 288-314.

(65) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 838 § 3; S CONGR. RITOS, Instr., Inter Oecumenici, dia 26 de septiembre de 1964, n. 31: AAS 56 (1964) p. 883; CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Instr., Liturgiam authenticam, n. 79-80: AAS 93 (2001) pp. 711-713.

(66) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Decr. sobre el ministerio y vida de los presbiteros, Presbyterorum ordinis, dia 7 de diciembre de 1965, n. 7; PONTIFICALE ROMANUM, ed. 1962: Ordo consecrationis sacerdotalis, in Praefatione; PONTIFICALE ROMANUM ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II renovatum, auctoritate Pauli Pp. VI editum, Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum: De Ordinatione Episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica altera, dia 29 de junio de 1989, Typis Polyglottis Vaticanis, 1990, cap. II, De Ordin. presbyterorum, Praenotanda, n. 101.

(67) Cf. S. IGNACIO DE ANTIOQUIA, Ad Philad., 4: ed. F.X. FUNK, I, p. 266; S. CORNELIO I, PAPA, en S. CIPRIANO, Epist. 48, 2: ed. G. HARTEL, III, 2, p. 610.

(68) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 28.

(69) Ibidem.

(70) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 52; cf. n. 29: AAS 95 (2003) pp. 467-468; 452-453.

(71) PONTIFICALE ROMANUM, De Ordinatione Episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica altera: De Ordinatione presbyterorum, n. 124; cf. MISSALE ROMANUM, Feria V in Hebdomada Sancta: Ad Missam chrismatis, Renovatio promissionum sacerdotalium, p. 292.

(72) Cf. CONCILIO ECUMNICO TRIDENTINO, sesion VII, dia 3 de marzo de 1547, Decreto De Sacramentis, can. 13: DS 1613; CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 22; PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei: AAS 39 (1947) pp. 544, 546-547, 562; Codigo de Derecho Canonico, c. 846 § 1; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 24.

(73) S. AMBROSIO, De Virginitate, n. 48: PL 16, 278.

(74) Codigo de Derecho Canonico, c. 528 § 2.

(75) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Decr. sobre el ministerio y vida de los presbiteros, Presbyterorum ordinis, n. 5.

(76) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 5: AAS 95 (2003) p. 436.

(77) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 29; cf. Constitutiones Ecclesiae Aegypticae, III, 2: ed. F.X. FUNK, Didascalia, II, p. 103; Statuta Ecclesiae Ant., 37-41: ed. D. MANSI, 3, 954.

(78) Cf. Hch 6, 3.

(79) Cf. Jn 13, 35.

(80) Mt 20, 28.

(81) Lc 22, 27.

(82) Cf. CAEREMONIALE EPISCOPORUM, nn. 9, 23. Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 29.

(83) Cf. PONTIFICALE ROMANUM, De Ordinatione Episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica altera, cap. III, De Ordinatione diaconorum, n. 199.

(84) Cf. 1 Tim 3, 9.

(85) Cf. PONTIFICALE ROMANUM, De Ordinatione Episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica altera, cap. III, De Ordinatione diaconorum, n. 200.

(86) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 10.

(87) Cf. ibidem, n. 41; CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 11; Decr. sobre el ministerio y vida de los presbiteros, Presbyterorum ordinis, nn. 2, 5, 6; Decr. sobre el ministerio pastoral de los Obispos, Christus Dominus, n. 30; Decr. sobre el ecumenismo, Unitatis redintegratio, dia 21 de noviembre de 1964, n. 15; S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, nn. 3 y 6: AAS 59 (1967) pp. 542, 544-545; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 16.

(88) Cf. CONC. ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la sagrada Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 26; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 91.

(89) 1 Ped 2, 9; cf. 2, 4-5.

(90) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 91; cf. CONC. ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la sagrada Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 14.

(91) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 10.

(92) Cf. S. TOMAS DE AQUINO, Summa Theol., III, q. 63, a. 2.

(93) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 10; cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 28: AAS 95 (2003) p. 452.

(94) Cf. Hech 2, 42-47.

(95) Cf. Rom 12, 1.

(96) Cf. 1 Ped 3, 15; 2, 4-10.

(97) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, nn. 12-18: AAS 95 (2003) pp. 441-445; JUAN PABLO II, Carta, Dominicae Cenae, dia 24 de febrero de 1980, n. 9: AAS 72 (1980) pp. 129-133.

(98) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 10: AAS 95 (2003) p. 439.

(99) Cf. CONC. ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la sagrada Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 30-31.

(100) Cf. S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, n. 1: AAS 62 (1970) p. 695.

(101) Cf. MISSALE ROMANUM, Feria secunda post Dominica V in Quadragesima, Collecta, p. 258.

(102) JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Novo Millennio ineunte, dia 6 de enero del 2001, n. 21: AAS 93 (2001) p. 280; cf. Jn 20, 28.

(103) Cf. PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei: AAS 39 (1947) p. 586; cf. también CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 67; PABLO VI, Exhortacion Apostolica, Marialis cultus, dia 11 de febrero de 1974, n. 24: AAS 66 (1974) pp. 113-168, esto p. 134; CONGR. CULTO DIVINO Y DISCIPLINA SACRAMENTOS, Directorio sobre la piedad popular y la Liturgia, dia 17 de diciembre del 2001.

(104) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Rosarium Virginis Mariae, dia 16 de octubre del 2002: AAS 95 (2003) pp. 5-36.

(105) PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei: AAS 39 (1947) p. 586-587.

(106) Cf. CONGR. CULTO DIVINO Y DISCIPLINA SACRAMENTOS, Instr., Varietates legitimae, n. 22: AAS 87 (1995) p. 297.

(107) Cf. PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei: AAS 39 (1947) p. 553.

(108) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 29: AAS 95 (2003) p. 453; cf. CONCILIO ECUMNICO LATERANENSE IV, dias 11-30 de noviembre de 1215, cap. 1: DS 802; CONCILIO ECUMNICO TRIDENTINO, Sesion XXIII, dia 15 de julio de 1563, Doctrina y canones de sacra ordinationis, cap. 4: DS 1767-1770; PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei: AAS 39 (1947) p. 553.

(109) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 230 § 2; cf. también MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 97.

(110) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 109.

(111) Cf. PABLO VI, Carta Apostolica "motu proprio datae", Ministeria quaedam, dia 15 de agosto de 1972, nn. VI-XII: PONTIFICALE ROMANUM ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, De institutione lectorum et acolythorum, de admissione inter candidatos ad diaconatum et presbyteratum, de sacro caelibatu amplectendo, editio typica, dia 3 de diciembre de 1972, Typis Polyglottis Vaticanis, 1973, p. 10: AAS 64 (1972) pp. 529-534, esto pp. 532-533; Codigo de Derecho Canonico, c. 230 § 1; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 98-99, 187-193.

(112) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 187-190, 193; Codigo de Derecho Canonico, c. 230 §§ 2-3.

(113) Cf. CONC. ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la sagrada Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 24; S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum, nn. 2 y 18: AAS 72 (1980) pp. 334, 338; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 101, 194-198; Codigo de Derecho Canonico, c. 230 §§ 2-3.

(114) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 100-107.

(115) Ibidem, n. 91; cf. CONC. ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la sagrada Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 28.

(116) Cf. JUAN PABLO II, Alocucion a la Conferencia de Obispos de las Antillas, dia 7 de mayo del 2002, n. 2: AAS 94 (2002) pp. 575-577; Exhortacion Apostolica postsinodal, Christifideles laici, dia 30 de diciembre de 1988, n. 23: AAS 81 (1989) pp. 393-521, esto pp. 429-431; CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, dia 15 de agosto de 1997, Principios teologicos, n. 4: AAS 89 (1997) pp. 860-861.

(117) Cf. CONC. ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la sagrada Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 19.

(118) Cf. S. CONGR. DE LA DISCIPLINA DE LOS SACRAMENTOS, Instr., Immensae caritatis, dia 29 de enero de 1973: AAS 65 (1973) p. 266.

(119) Cf. S. CONGR. RITOS, Instr., De Musica sacra, dia 3 de septiembre de 1958, n. 93c: AAS 50 (1958) p. 656.

(120) Cf. PONT. CONSEJO PARA LA INTERP. DE LOS TEX. LEGISLATIVOS, Respuesta ad propositum dubium, dia 11 de julio de 1992: AAS 86 (1994) pp. 541-542; CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Carta a los Presidentes de las Conferencias de Obispos sobre el servicio liturgico de los laicos, dia 15 de marzo de 1994: Notitae 30 (1994) pp. 333-335, 347-348.

(121) Cf. JUAN PABLO II, Constitucion Apostolica, Pastor bonus, art. 65: AAS 80 (1988) p. 877.

(122) Cf. PONT. CONSEJO PARA LA INTERP. DE LOS TEX. LEGISLATIVOS, Respuesta ad propositum dubium, dia 11 de julio de 1992: AAS 86 (1994) pp. 541-542; CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Carta a los Presidentes de las Conferencias de Obispos sobre el servicio liturgico de los laicos, dia 15 de marzo de 1994: Notitae 30 (1994) pp. 333-335, 347-348; Carta a un Obispo, dia 27 de julio del 2001: Notitae 38 (2002) pp. 46-54.

(123) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 924 § 2; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 320.

(124) Cf. S. CONGR. DISCIPLINA SACRAMENTOS, Instr., Dominus Salvator noster, dia 26 de marzo de 1929, n. 1: AAS 21 (1929) pp. 631-642, esto p. 632.

(125) Cf. ibidem, n. II: AAS 21 (1929) p. 635.

(126) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 321.

(127) Cf. Lc 22, 18; Codigo de Derecho Canonico, c. 924 §§ 1, 3; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 322.

(128) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 323.

(129) JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Vicesimus quintus annus, n. 13: AAS 81 (1989) p. 910.

(130) S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum, n. 5: AAS 72 (1980) p. 335.

(131) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 28: AAS 95 (2003) p. 452; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 147; S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, n. 4: AAS 62 (1970) p. 698; S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum, n. 4: AAS 72 (1980) p. 334.

(132) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 32.

(133) Ibidem, n. 147; cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 28: AAS 95 (2003) p. 452; cf. también CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum, n. 4: AAS 72 (1980) pp. 334-335.

(134) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 39: AAS 95 (2003) p. 459.

(135) Cf. S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, n. 2b: AAS 62 (1970) p. 696.

(136) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 356-362.

(137) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 51.

(138) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 57; cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Vicesimus quintus annus, n. 13: AAS 81 (1989) p. 910; CONGR. DOCTRINA DE LA FE, Declaracion sobre la unicidad y universalidad salvifica de Jesucristo y de la Iglesia, Dominus Iesus, dia 6 de agosto del 2000: AAS 92 (2000) pp. 742-765.

(139) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 60.

(140) Cf. ibidem, nn. 59-60.

(141) Cf. v.gr. RITUALE ROMANUM, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II renovatum, auctoritate Pauli Pp. VI editum Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum: Ordo celebrandi Matrimonium, editio typica altera, dia 19 de marzo de 1990, Typis Polyglottis Vaticanis, 1991, n. 125; RITUALE ROMANUM, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum: Ordo Unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae, editio typica, dia 7 de diciembre de 1972, Typis Polyglottis Vaticanis, 1972, n. 72.

(142) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 767 § 1.

(143) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 66; cf. también Codigo de Derecho Canonico, c. 6 §§ 1, 2; y c. 767 § 1, a lo que se refiere también la ya citada CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones Practicas, art. 3 § 1: AAS 89 (1997) p. 865.

(144) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 66; cf. también Codigo de Derecho Canonico, c. 767 § 1.

(145) Cf. CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones Practicas, art. 3 § 1: AAS 89 (1997) p. 865; cf. también Codigo de Derecho Canonico, c. 6 §§ 1, 2; PONT. COMISION PARA LA INTERP. AUTNTICA DEL COD. DER. CANONICO, Respuesta ad propositum dubium, dia 20 de junio de 1987: AAS 79 (1987) p. 1249.

(146) Cf. CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones Practicas, art. 3 § 1: AAS 89 (1997) pp. 864-865.

(147) Cf. CONCILIO ECUMNICO TRIDENTINO, Sesion XXII, dia 17 de septiembre de 1562, De Ss. Missae Sacrificio, cap. 8: DS 1749; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 65.

(148) Cf. JUAN PABLO II, Alocucion a los Obispos de los Estados Unidos de América, venidos a Roma en visita "ad limina Apostolorum", dia 28 de mayo de 1993, n. 2: AAS 86 (1994) p. 330.

(149) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 386 § 1.

(150) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 73.

(151) Cf. ibidem, n. 154.

(152) Cf. ibidem, nn. 82, 154.

(153) Ibidem, n. 83.

(154) Cf. S. CONGR.CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, n. 5: AAS 62 (1970) p. 699.

(155) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 83, 240, 321.

(156) Cf. CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones practicas, art. 3 § 2: AAS 89 (1997) p. 865.

(157) Cf. especialmente, Institutio generalis de Liturgia Horarum, nn. 93-98; RITUALE ROMANUM, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Ioannis Pauli Pp. II promulgatum: De Bendictionibus, editio typica, dia 31 de mayo de 1984, Typis Poliglottis Vaticanis, 1984, Praenotanda n. 28; Ordo coronandi imaginem beatae Mariae Virginis, editio typica, dia 25 de marzo de 1981, Typis Poliglottis Vaticanis, 1981, nn. 10 y 14, pp. 10-11; S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., sobre las Misas con grupos particulares, Actio pastoralis, dia 15 de mayo de 1969: AAS 61 (1969) pp. 806-811; Directorio de las Misas con ninos, Pueros baptizatos, dia 1 de noviembre de 1973: AAS 66 (1974) pp. 30-46; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 21.

(158) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica "motu proprio datae", Misericordia Dei, dia 7 abril del 2002, n. 2: AAS 94 (2002) p. 455; cf. CONGR. CULTO DIVINO Y DISCIPLINA SACRAMENTOS, Respuesta ad dubia proposita: Notitiae 37 (2001) pp. 259-260.

(159) Cf. S. CONGREGACION CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, n. 9: AAS 62 (1970) p. 702.

(160) CONC. ECUMNICO TRIDENTINO, Sesion XIII, dia 11 de octubre de 1551, Decr. de Ss. Eucharistia, cap. 2: DS 1638; cf. Sesion XXII, dia 17 de septiembre de 1562, De Ss. Missae Sacrificio, caps. 1-2: DS 1740, 1743; S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 35: AAS 59 (1967) p. 560.

(161) Cf. MISSALE ROMANUM, Ordo Missae, n. 4, p. 505.

(162) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 51.

(163) Cf. 1 Cor 11, 28.

(164) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 916; CONC. ECUMNICO TRIDENTINO, Sesion XIII, dia 11 de octubre de 1551, Decr. de Ss. Eucharistia, cap. 7: DS 1646-1647; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 36: AAS 95 (2003) pp. 457-458; S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 35: AAS 59 (1967) p. 561.

(165) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 42: AAS 95 (2003) p. 461.

(166) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 844 § 1; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, nn. 45-46: AAS 95 (2003) pp. 463-464; cf. también, PONT. CONSEJO PARA LA PROMOCION DE LA UNIDAD DE LOS CRISTIANOS, Direct. para la aplicacion de los principios y las normas sobre el ecumenismo, La recherche de l'unité, dia 25 de marzo de 1993, nn. 130-131: AAS 85 (1993) pp. 1039-1119, esto p. 1089.

(167) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 46: AAS 95 (2003) pp. 463-464.

(168) Cf. S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 35: AAS 59 (1967) p. 561.

(169) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 914; S. CONGR. DISCIPLINA SACRAMENTOS, Declaracion, Sanctus Pontifex, dia 24 de mayo de 1973: AAS 65 (1973) p. 410; S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO Y S. CONGR. CLERO, Carta a los Presidentes de las Conferencias de Obispos, In quibusdam, dia 31 de marzo de 1977: Enchiridion Documentorum Instaurationis Liturgicae, II, Roma, 1988, pp. 142-144; S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO Y S. CONGR. CLERO, Respuesta ad propositum dubium, dia 20 de mayo de 1977: AAS 69 (1977) p. 427.

(170) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Dies Domini, dia 31 de mayo del 1998, nn. 31-34: AAS 90 (1998) pp. 713-766, esto pp. 731-734.

(171) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 914.

(172) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 55.

(173) Cf. S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 31: AAS 59 (1967) p. 558; PONT. COMIS. PARA LA INTERP. AUTNTICA DEL CODIGO DE DERECHO CANONICO, Respuesta ad propositum dubium, dia 1 de junio de 1988: AAS 80 (1988) p. 1373.

(174) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 85.

(175) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 55; S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 31: AAS 59 (1967) p. 558; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 85, 157, 243.

(176) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 160.

(177) Codigo de Derecho Canonico, c. 843 § 1; cf. c. 915..

(178) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 161.

(179) CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Dubium: Notitiae 35 (1999) pp. 160-161.

(180) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 118.

(181) Ibidem, n. 160.

(182) Codigo de Derecho Canonico, c. 917; cf. PONT. COMIS. PARA LA INTERP. AUTNTICA DEL CODIGO DE DERECHO CANONICO, Respuesta ad propositum dubium, dia 11 de julio de 1984: AAS 76 (1984) p. 746.

(183) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 55; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 158-160, 243-244, 246.

(184) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 237-249; cf. también nn. 85, 157.

(185) Cf. ibidem, n. 283a.

(186) Cf. CONCILIO ECUMNICO TRIDENTINO, Sesion XXI, dia 16 de julio de 1562, Decr. De communione eucharistica, caps. 1-3: DS 1725-1729; CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 55; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 282-283.

(187) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 283.

(188) Cf. ibidem.

(189) Cf. S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Sacramentali Communione, dia 29 de junio de 1970: AAS 62 (1970) p. 665; Instr., Liturgicae instaurationes, n. 6a: AAS 62 (1970) p. 699.

(190) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 285a.

(191) Ibidem, n. 245.

(192) Cf. ibidem, nn. 285b y 287.

(193) Cf. ibidem, nn. 207 y 285a.

(194) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 1367.

(195) Cf. PONT. CONSEJO PARA LA INTERP. DE LOS TEX. LEGISLATIVOS, Respuesta ad propositum dubium, dia 3 de julio de 1999: AAS 91 (1999) p. 918.

(196) MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 163, 284.

(197) Codigo de Derecho Canonico, c. 932 § 1; cf. S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, n. 9: AAS 62 (1970) p. 701.

(198) Codigo de Derecho Canonico, c. 904; cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. dogmatica sobre la Iglesia, Lumen gentium, n. 3; Decr. sobre el ministerio y vida de los presbiteros, Presbyterorum ordinis, n. 13; cf. también CONCILIO ECUMNICO TRIDENTINO, Sesion XXII, dia 17 de septiembre de 1562, De Ss. Missae Sacrificio, cap. 6: DS 1747; PABLO VI, Carta Enciclica, Mysterium fidei, dia 3 de septiembre de 1965: AAS 57 (1965) pp. 753-774, esto, pp. 761-762; cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 11: AAS 95 (2003) pp. 440-441; S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 44: AAS 59 (1967) p. 564; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 19.

(199) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 903; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 200.

(200) Cf. CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Const. sobre la s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 36 § 1; Codigo de Derecho Canonico, c. 928.

(201) Cf. MISSALE ROMANUM, tercera ed. tipica, Institutio Generalis, n. 114.

(202) JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Dies Domini, n. 36: AAS 90 (1998) p. 735; cf. también S. CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 27: AAS 59 (1967) p. 556.

(203) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Dies Domini, especialmente n. 36: AAS 90 (1998) pp. 735-736; S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Actio pastoraslis: AAS 61 (1969) pp. 806-811.

(204) Cf. Codigo de Derecho Canonico, cc. 905, 945-958; CONGR. CLERO, Decreto, Mos iugiter, dia 22 de febrero de 1991: AAS 83 (1991) pp. 443-446.

(205) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 327-333.

(206) Cf. ibidem, n. 332.

(207) Cf. ibidem, n. 332; S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum, n. 16: AAS 72 (1980) p. 338.

(208) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 333; Apéndice IV. Ordo benedictionis calicis et patenae intra Missam adhibendus, pp. 1255-1257; PONTIFICALE ROMANUM ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, Ordo Dedicationis ecclesiae et altaris, editio typica, dia 29 de mayo de 1977, Typis Polyglottis Vaticanis, 1977, cap. VII, pp. 125-132.

(209) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 163, 183, 192.

(210) Ibidem, n. 345.

(211) Ibidem, n. 335.

(212) Cf. ibidem, n. 336.

(213) Cf. ibidem, n. 337.

(214) Cf. ibidem, n. 209.

(215) Cf. ibidem, n. 338.

(216) Cf. S. CONGR. CULTO DIVINO, Instr., Liturgicae instaurationes, n. 8c: AAS 62 (1970) p. 701.

(217) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 346g.

(218) Ibidem, n. 114, cf. nn. 16-17.

(219) S. CONGR. CULTO DIVINO, Decr., Eucharistiae sacramentum, dia 21 de junio de 1973: AAS 65 (1973) 610.

(220) Cf. ibidem.

(221) Cf. S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 54: AAS 59 (1967) p. 568; Instr., Inter Oecumenici, dia 26 de septiembre de 1964, n. 95: AAS 56 (1964) pp. 877-900, esto p. 898; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 314.

(222) Cf. JUAN PABLO II, Carta, Dominicae Cenae, n. 3: AAS 72 (1980) pp. 117-119; S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 53: AAS 59 (1967) p. 568; Codigo de Derecho Canonico, c. 938 § 2; RITUALE ROMANUM, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, Praenotanda, n. 9; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, nn. 314- 317.

(223) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 938 §§ 3-5.

(224) S. CONGR. DISC. SACRAMENTOS, Instr., Nullo unquam, dia 26 de mayo de 1938, n. 10d: AAS 30 (1938) pp. 198-207, esto p. 206.

(225) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica "motu proprio datae", Sacramentorum sanctitatis tutela, dia 30 de abril del 2001: AAS 93 (2001) pp. 737-739; CONGR. DOCTRINA FE, Carta ad totius Catholicae Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p. 786.

(226) Cf. RITUALE ROMANUM, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, nn. 26-78.

(227) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 25: AAS 95 (2003) pp. 449-450.

(228) Cf. CONCILIO ECUMNICO TRIDENTINO, Sesion XIII, dia 11 de octubre de 1551, Decr. De Ss. Eucharistia, cap. 5: DS 1643; PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei: AAS 39 (1947) p. 569; PABLO VI, Carta Enciclica, Mysterium Fidei, dia 3 de septiembre de 1965: AAS 57 (1965) pp. 753-774, esto pp. 769-770; S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 3f: AAS 59 (1967) p. 543; S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum, n. 20: AAS 72 (1980) p. 339; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 25: AAS 95 (2003) pp. 449-450.

(229) Cf. Heb 9, 11; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 3: AAS 95 (2003) p. 435.

(230) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 25: AAS 95 (2003) p. 450.

(231) PABLO VI, Carta Enciclica, Mysterium Fidei: AAS 57 (1965) p. 771.

(232) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 25: AAS 95 (2003) pp. 449-450.

(233) Codigo de Derecho Canonico, c. 937.

(234) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 10: AAS 95 (2003) p. 439.

(235) Cf. RITUALE ROMANUM, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, nn. 82-100; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 317; Codigo de Derecho Canonico, c. 941 § 2.

(236) JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Rosarium Virginis Mariae, dia 16 de octubre del 2002: AAS 95 (2003) pp. 5-36, esto en n. 2, p. 6.

(237) Cf. CONGR. CULTO DIVINO Y DISC. SACRAMENTOS, Carta de la Congregacion, dia 15 de enero de 1998: Notitiae 34 (1998) pp. 506-510; PENITENCIARIA APOSTOLICA, Carta ad quemdam sacerdotem, dia 8 de marzo de 1996: Notitiae 34 (1998) p. 511.

(238) Cf. S CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 61: AAS 59 (1967) p. 571; RITUALE ROMANUM, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, n. 83; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 317; Codigo de Derecho Canonico, c. 941 § 2.

(239) Cf. RITUALE ROMANUM, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, n. 94.

(240) Cf. JUAN PABLO II, Const. Apostolica, Pastor bonus, art. 65: AAS 80 (1988) p. 877.

(241) Codigo de Derecho Canonico, c. 944 § 2; cf. RITUALE ROMANUM, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, Praenotanda, n. 102; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 317.

(242) Codigo de Derecho Canonico, c. 944 § 1; RITUALE ROMANUM, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, Praenotanda, nn. 101-102; MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 317.

(243) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 10: AAS 95 (2003) p. 439.

(244) Cf. RITUALE ROMANUM, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, Praenotanda, n. 109.

(245) Cf. ibidem, nn. 109-112.

(246) Cf. MISSALE ROMANUM, In sollemnitate sanctissimi Corporis et Sanguinis Christi, Collecta, p. 489.

(247) Cf. CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Principios teologicos, n. 3: AAS 89 (1997) p. 859.

(248) Codigo de Derecho Canonico, c. 900 § 1; cf. CONC. ECUMNICO LATERANENSE IV, dias 11-30 de noviembre de 1215, cap. 1: DS 802; CLEMENTE VI, Carta a Mekhitar, Catholicos de los Armenios, Super quibusdam, dia 29 de septiembre de 1351: DS 1084; CONC. ECUMNICO TRIDENTINO, Sesion XXIII, dia 15 de julio de 1563, Doctrina et canones de sacramento ordinis, cap. 4: DS 1767-1770; PIO XII, Carta Enciclica, Mediator Dei: AAS 39 (1947) p. 553.

(249) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 230 § 3; JUAN PABLO II, Alocucion en el Simposio "de laicorum cooperatione in ministerio pastorali presbyterorum", dia 22 de abril de 1994, n. 2: L'Osservatore Romano, 23 de abril 1994; CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Proemio: AAS 89 (1997) pp. 852-856.

(250) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Redemptoris missio, nn. 53-54: AAS 83 (1991) pp. 300-302; CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Proemio: AAS 89 (1997) pp. 852-856.

(251) Cf. CONC. ECUMNICO VATICANO II, Decreto sobre la actividad misionera de la Iglesia, Ad gentes, dia 7 de diciembre de 1965, n. 17; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Redemptoris missio, n. 73: AAS 83 (1991) p. 321.

(252) Cf. CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones practicas, art. 8 § 2: AAS 89 (1997) p. 872.

(253) Cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 32: AAS 95 (2003) p. 455.

(254) Codigo de Derecho Canonico, c. 900 § 1.

(255) Cf. ibid., c. 910 § 1; cf. también JUAN PABLO II, Carta, Dominicae Cenae, n. 11: AAS 72 (1980) p. 142; CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones practicas, art. 8 § 1: AAS 89 (1997) pp. 870-871.

(256) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 230 § 3.

(257) Cf. S. CONGR. DE LA DISCIPLINA DE LOS SACRAMENTOS, Instr., Immensae caritatis, proemio: AAS 65 (1973) p. 264; PABLO VI, Carta Apostolica "motu proprio datae", Ministeria quaedam, dia 15 de agosto de 1972: AAS 64 (1972) p. 532; MISSALE ROMANUM, Appendix III: Ritus ad deputandum ministrum sacrae Communionis ad actum distribuendae, p. 1253; CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones practicas, art. 8 § 1: AAS 89 (1997) p. 871.

(258) Cf. S. CONGR. SACRAMENTOS Y CULTO DIVINO, Instr., Inaestimabile donum, n. 10: AAS 72 (1980) p. 336; PONTIFICIA COMISION PARA LA INTERPRET. AUTNTICA DEL CODIGO DE DERECHO CANONICO, Respuesta ad propositum dubium, dia 11 de julio de 1984: AAS 76 (1984) p. 746.

(259) Cf. S. CONGR. DISCIPLINA SACRAMENTOS, Instr., Immensae caritatis, n. 1: AAS 65 (1973) pp. 264-271, espec. pp. 265-266; PONTIFICIA COMISION PARA LA INTERPRET. AUTNTICA DEL CODIGO DE DERECHO CANONICO, Respuesta ad propositum dubium, dia 1 de junio de 1988: AAS 80 (1980) p. 1373; CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones practicas, art. 8 § 2: AAS 89 (1997) p. 871.

(260) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 767 § 1.

(261) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 766.

(262) Cf. CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones practicas, art. 2 §§ 3-4: AAS 89 (1997) p. 865.

(263) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Dies Domini, espec. nn. 31-35: AAS 90 (1998) pp. 713-766, esto pp. 731-746; JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Novo Millennio ineunte, dia 6 de enero del 2001, nn. 35-36: AAS 93 (2001) pp. 290-292; JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 41: AAS 95 (2003) pp. 460-461.

(264) CONCILIO ECUMNICO VATICANO II, Decr. sobre el ministerio y vida de los presbiteros, Presbyterorum ordinis, n. 6; cf. JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, nn. 22, 33: AAS 95 (2003) pp. 448, 455-456.

(265) Cf. S. CONGR. RITOS, Instr., Eucharisticum mysterium, n. 26: AAS 59 (1967) pp. 555-556; CONGR. CULTO DIVINO, Directorio para las celebraciones dominicales en ausencia de presbitero, Christi Ecclesia, dia 2 de junio de 1988, nn. 5 y 25: Notitiae 24 (1988) pp. 366-378, esto pp. 367, 372.

(266) Cf. CONGR. CULTO DIVINO, Directorio para las celebraciones dominicales en ausencia de presbitero, Christi Ecclesia, n. 18: Notitiae 24 (1988) p. 370.

(267) Cf. JUAN PABLO II, Carta, Dominicae Cenae, n. 2: AAS 72 (1980) p. 116.

(268) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Dies Domini, n. 49: AAS 90 (1998) p. 744; Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 41: AAS 95 (2003) pp. 460-461; Codigo de Derecho Canonico, cc. 1246-1247.

(269) Codigo de Derecho Canonico, c. 1248 § 2; cf. CONGR. CULTO DIVINO, Directorio para las celebraciones dominicales en ausencia de presbitero, Christi Ecclesia, nn. 1-2: Notitiae 24 (1988) p. 366.

(270) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 33: AAS 95 (2003) pp. 455-456.

(271) Cf. CONGR. CULTO DIVINO, Directorio para las celebraciones dominicales en ausencia de presbitero, Christi Ecclesia, n. 22: Notitiae 24 (1988) p. 371.

(272) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 30: AAS 95 (2003) pp. 453-454; cf. también PONT. CONSEJO PARA LA PROMOCION DE LA UNIDAD DE LOS CRISTIANOS, Direct. para la aplicacion de los principios y las normas sobre el ecumenismo, La recherche de l'unité, dia 25 de marzo de 1993, n. 115: AAS 85 (1993) pp. 1039-1119, esto p. 1085.

(273) Cf. PONT. CONSEJO PARA LA PROMOCION DE LA UNIDAD DE LOS CRISTIANOS, Direct. para la aplicacion de los principios y las normas sobre el ecumenismo, La recherche de l'unité, n. 115: AAS 85 (1993) p. 1085.

(274) Codigo de Derecho Canonico, c. 292; cf. PONT. CONSEJO PARA LA INTERP. DE LOS TEX. LEGISLATIVOS, Declaracion de la recta interpretacion del c. 1335, segunda parte, C.I.C., dia 15 de mayo de 1997, n. 3: AAS 90 (1998) p. 64.

(275) Cf. Codigo de Derecho Canonico, cc. 976; 986 § 2.

(276) Cf. PONT. CONSEJO PARA LA INTERP. DE LOS TEX. LEGISLATIVOS, Declaracion de la recta interpretacion del can. 1335, segunda parte, C.I.C., dia 15 de mayo de 1997, nn. 1-2: AAS 90 (1998) pp. 63-64.

(277) Lo que se refiere a sacerdotes que han obtenido la despensa del celibato, cf. S. CONGR. DOCTRINA FE, Normas de dispensa del celibato sacerdotal, a instancia de la parte, Normae substantiales, dia 14 de octubre de 1980, art. 5; cf. también CONGR. CLERO y otras, Instr., Ecclesiae de mysterio, Disposiciones practicas, art. 3 § 5: AAS 89 (1997) p. 865.

(278) S. TOMAS DE AQUINO, Summa Theol., II, 2, q. 93, a. 1.

(279) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica, Vicesimus quintus annus, n. 15: AAS 81 (1989) p. 911; cf. también CONC. ECUMNICO VATICANO II, Const. de s. Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 15-19.

(280) Cf. JUAN PABLO II, Carta Apostolica motu propio, Sacramentorum sanctitatis tutela: AAS 93 (2001) pp. 737-739; cf. CONGR. DOCTRINA FE, Carta a todos los Obispos de la Iglesia Catolica y a los otros Ordinarios y Jerarcas a los que interese: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p. 786.

(281) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 1367; PONT. CONSEJO PARA LA INTERP. DE LOS TEX. LEGISLATIVOS, Respuesta ad propositum dubium, dia 3 de julio de 1999: AAS 91 (1999) p. 918; CONGR. DOCTRINA FE, Carta a todos los Obispos de la Iglesia Catolica y a los otros Ordinarios y Jerarcas a los que interese: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p. 786.

(282) Cf. Codigo de Derecho Canonico, cc. 1378 § 2 n. 1 y 1379; CONGR. DOCTRINA FE, Carta a todos los Obispos de la Iglesia Catolica y a los otros Ordinarios y Jerarcas a los que interese: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p. 786.

(283) Cf. Codigo de Derecho Canonico, cc. 908 y 1365; CONGR. DOCTRINA FE, Carta a todos los Obispos de la Iglesia Catolica y a los otros Ordinarios y Jerarcas a los que interese: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p. 786.

(284) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 927; CONGR. DOCTRINA FE, Carta a todos los Obispos de la Iglesia Catolica y a los otros Ordinarios y Jerarcas a los que interese: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p. 786.

(285) Codigo de Derecho Canonico, c. 387.

(286) Ibidem, c. 838 § 4.

(287) Ibidem, c. 392.

(288) JUAN PABLO II, Constitucion Apostolica, Pastor bonus, art. 52: AAS 80 (1988) p. 874.

(289) Cf. ibidem, n. 63: AAS 80 (1988) p. 876.

(290) Cf. Codigo de Derecho Canonico, c. 1417 § 1.

(291) JUAN PABLO II, Carta Enciclica, Ecclesia de Eucharistia, n. 24: AAS 95 (2003) p. 449.

(292) Cf. ibidem, nn. 53-58: AAS 95 (2003) pp. 469-472.

(293) Cf. CONC. ECUMNICO VATICANO II, Constitucion sobre la s. Liturgia Sacrosanctum Concilium, n. 14; cf. también nn. 11, 41 y 48.

(294) Cf. SANTO TOMAS DE AQUINO, Summa Theol., III, q. 64, a. 9 ad primum.

(295) Cf. MISSALE ROMANUM, Institutio Generalis, n. 24.



Congregacion Culto Divino - CAPITULO VIII LOS REMEDIOS