Redemptoris Mater LA 52

Notae

(1) Cfr. Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 52 et totum cap. VIII cui est titulus «De Beata Maria Virgine Deipara in mysterio Christi et Ecclesiae ».

(2) Locutio illa « plenitudo temporis » (p????µa t?? ?pó???) similibus aequatur dictionibus Iudaicae traditionis tum intra ipsa Biblia (cfr. Gn Gn 29,21 1S 7,12 Tb 14,5) tum extra, praesertim Novi Testamenti (cfr. Mc Mc 1,15 Lc 21,24 Jn 7,8 Ep 1,10). Formali sumpta sensu ea demonstrat non solum terminum cuiusdam progressionis temporis, sed praesertim perfectionem vel absolutionem aetatis, quae singulare habet momentum, quoniam illuc dirigitur ut exspectatio quaedam impleatur, quae proinde consequitur aliquam eschatologicam rationem. Secundum illum locum Gal 4, 4 eiusque contextum, adventus ipse Filii Dei patefacit tempus, ut ita dicatur, complevisse suum destinatum modum; id est aetatem eam, promissis Abrahae datis necnon lege per Moysen tradita designatam, suum attigisse culmen, ita quidem ut Christus ipse iam promissionem impleat divinam veteremque excedat legem.

(3) Cfr. Missale Romanum, Praefatio die 8 Decembris « In Conceptione Immaculata Beatae Mariae Virginis »; S. AMBROSIUS, De Institutione Virginis, XV, 93-94: PL 16, 342; CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 68.

(4) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 58.

(5) PAULUS PP. VI, Ep. Enc. Christi Matri (15 Septembris 1966): AAS 58 (1966) 745- 749 ; Adhort. Apost. Signum magnum (13 Maii 1967): AAS 59 (1967) 465-475; Adhort. Apost.Marialis cultus (2 Februarii 1974): AAS 66 (1974) 113-168.

(6) Vetus Testamentum multimodis praenuntiavit mysterium Mariae: cfr. S. IOANNES DAMASCENUS, Hom. in Dormitionem I, 8-9: S. Ch. 80, 103-107.

(7) Cfr. Insegnamenti di Giovanni Paolo II, VI/2 (1983) 225 s.; Pius PP. IX, Ep. Apost.Ineffabilis Deus (8 Decembris 1854); PII IX P. M. Acta, pars I, 597-599. s

(8) Cfr. Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius temporis, 22.

(9) CONC. OEC. EPHES., Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bologna 1973', 41-44; 59-62 (DS 250-264); cfr. CONC. OEC. CHALCEDON.: o. mem., 84-87 (DS 300-303).

(10) CONC. OEC. VAT. II, Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius temporis, 22.

(11) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 52.

(12) Ibid., 58;

(13) Ibid., 63; cfr. S. AMBROSIUS, Expos. Evang. sec. Lucam, II, 7: CSEL 32/4, 45; De Institutione Virginia, XIV, 88-89: PL 16, 341.

(14) Cfr. Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 64.

(15) Ibid., 65.

(16) « Tolle corpus hoc solare, quod illuminat mundum: ubi dies? Tolle Mariam, liane maris stellam, maris utique magni et spatiosi: quid visi caligo involvens, et umbra mortis ac densisshnae tenebrae relinquuntur? »: S. BERNARDUS, In Nativitate B. Mariae Sermo - De acquaeductu, 6: S. Bernardi Opera, V, 1968, 279; cfr. In laudibus Virginis Matris Homilia II, 17: ed. mem., IV, 1966, 34 s.

(17) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia. 63.

(18) Ibid., 63.

(19) De praedestinatione Mariae, cfr. S. IOANNES DAMASCENUS, Hom. in Nativitatem, 7; 10: S. Ch. 80, 65; 73; Hom. in Dormitionem I, 3: S. Ch. 80, 85: « Est enim ea, quae electa inde a generationibus antiquis virtute praedestinationis et benevolentiae Dei et Patris qui te (Verbum Dei) genuit extra tempus non exiens a seipso ac sine ulla mutatione, est ea quae te peperit, nutrivit sua carne, postremis temporibus ...».

(20) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 55.

(21) Quod attinet ad hanc vocem, inveniuntur in traditione Patrum amplae et variae interpretationes: cfr. ORIGENES, In Lucam homiliae, VI, 7: S. Ch. 87, 148; SEVERIANUS GABALORUM, In mundi creationem, Oratio VI, 10: PG 56, 497 s.; S. IOANNES CHRYSOSTOMUS (pseudo),In Annuntiationem Deiparae et contra Arium impium: PG 62, 765 s.; BASILIUM SELEUCIENSIS, Oratio 39, In Sanctissimae Deiparae Annuntiationem, 5: PG 85, 441-446; ANTIPATER BOSTRENSIS, Hom. Il, In Sanctissimae Deiparae Annuntiationem, 3-11: PG85, 1777-1783; SOPHEONIUS HIEROSOLYMITANUS, Oratio II, In Sanctissimae Deiparae Annuntiationem, 17-19: PG 87/3, 3235-3240; S. IOANNES DAMASCENUS, Hom. in Dormitionem, I, 7: S. Ch. 80, 96-101; S. HIERONYMUS, Epistola 65, 9: PL 22, 628; S. AMBROSIUS, Expos. Evang. sec. Lucam, II, 9: CSEL 32/4, 45 s.; S. AUGUSTINUS, Sermo291, 4-6: PL 38, 1318 s.; Enchiridion, 36, 11: PL 40, 250; S. PETRUS CHRYSOLUGUS,Sermo 142: PL 52, 579 s.; Sermo 143: PL 52, 583; S. FUIGENTIUS RUSPENSIS, Epistola17, VI, 12: PL 65, 458; S. BERNARDUS, In laudibus Virginis Matris, Homilia III, 2-3: S. Bernardi Opera, IV, 1966, 36-38

(22) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 55.

(23) Ibid., 53.

(24) Cfr. PIUS PP. IX, Ep. Apost. Ineffabilis Deus (8 Decembris 1854): Pii IX P. M. Acta, Pars I, 616; CONC. OEC. VAT. II, Const dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 53.

(25) Cfr. S. GERMANUS CONSTANTINOLITANUS, In Annuntiationem SS. Deiparae Hom.: PG 98, 327 s.; S. ANDREAS CRETENSIS, Canon in B. Mariae Natalem, 4: PG 97, 1321 s.; In Nativitatem B. Mariae, I: PG 97, 811s.; Hom. in Dormitionem S. Mariae 1: PG 97, 1067 s.

(26) Liturgia Horarum, die 15 Augusti in sollemnitate Assumptionis B. Mariae Virginis, Hymnus ad I et II Vesperas; S. PETRUS DAMIANUS, Carmina et preces, XLVII: PL 145, 934.

(27) Divina Commedia, Paradiso, XXXIII, 1; cfr. Liturgia Horarum, Memoria Sanctae Mariae in Sabbato, Hymnus alter ad Officium Lectionis.

(28) Cfr. S. AUGUSTINUS, De Sancta Virginitate, III, 3: PL 40, 398; Sermo 25, 7: PL 46, 937 s.

(29) Const. dogni. Dei Verbum de Divina Revelatione, 5.

(30) Notissimum est hoc argumentum a sancto Irenaeo iam pertractatum: « Sicut enim per inoboedientem virginem percussus est homo praecepsque datus interiit, ita sane per Virginem Dei verbo oboedientein homo regeneratus vitam accepit per vitam ... Expedivit enim decuitque ... Evam « recapitulari » in Maria ut Virgo virginis effecta patrona disiceret ac deleret virginalem inoboedientiam per oboedientiam virginalem »: Expositio praedicationis apostolicae, 33: S. Ch. 62, 83-86; cfr. etiam Adversus Haereses, V, 19, 1: S. Ch. 153, 238-250.

(31) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Dei Verbum de Divina Revelatione, 5.

(32) Ibid., 5; cfr. Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 56.

(33) CONG. OEC. VAT. II, Con st. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 56.

(34) Ibid., 56.

(35) Cfr. ibid., 53; S. AUGUSTINUS, De Sancta Virginitate, III, 3: PL 40, 398; Sermo 215, 4:PL 38, 1074; Sermo 196, I: PL 38, 1019; De peccatorum meritis et remissione, I, 29, 57: PL44, 142; Sermo 25, 7: PL 46, 937 S.; S. LEO MAGNUS, Tractatus 21, de natale Domini, I:CCL 138, 86.

(36) Cfr. Subida del Monte Carmelo, 1. II, cap. 3, 4-6.

(37) Cfr. Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 58.

(38) Ibid., 58.

(39) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Dei Verbum de Divina Revelatione, 5.

(40) De participatione seu « compassione » Mariae cum Christi morte, cfr. S. BERNARDUS, In Dominica infra octavam Assumptionis Sermo, 14: S. Bernardi Opera, V, 1968, 273.

(41) S. IRENAEUS, Adversus Haereses, III, 22, 4: S. Ch. 211, 438-444; cfr. Const. dogm.Lumen Gentium de Ecclesia, 56, nota 8.

(42) Cfr. Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 56 et Patres ibidem memorati ad notas 8 et 9.

(43) « Veritas Christus in mente Mariae, caro Christus in ventre Mariae »: S. AUGUSTINUS,Sermo 25 (Sermones inediti), 7: PL 46, 938.

(44) Const. dogm. Lumen Gentium, de Ecclesia, 60.

(45) Ibid., 61.

(46) Ibid., 62.

(47) Nota quidem sunt verba, quae scripsit Origenes de Maria et Ioanne in Calvariae loco praesentibus: « Audeamus igitur dicere primitias Scripturarum omnium Evangelium esse; Evangeliorurn vero primitias, Evangelium a Ioanne traditum; cuius sensum percipere nemo potest, nisi qui supra pectus Iesu recubuerit, vel acceperit a Iesu Mariam, quae etiam ipsius mater fiat »:Comm. in Evang Ioan., I, 6: PG 14, 31; cfr. S. AMBROSIUS, Expos. Evang. sec. Lucam, X, 129-131: CSEL 32/4, 504 s.

(48) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia 54 et 53; hic textus Concilii memorat S. AUGUSTINUM, De Sancta Virginitate, VI, 6: PL 40, 399.

(49) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 55.

(50) Cfr. S. LEO MAGNUS, Tractatus 26, de Natale Domini, 2: CCL 138, 126.

(51) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 59.

(52) S. AUGUSTINUS, De Civitate Dei, XVIII, 51, 2: CCL 48, 650.

(53) OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 8.

(54) Ibid., 9.

(55) Ibid., 9.

(56) Ibid., 8.

(57) Ibid., 9.

(58) Ibid., 65.

(59) Ibid., 59.

(60) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Dei Verbum de Divina Revelatione, 5.

(61) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Con st. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 63.

(62) Ibid., 9.

(63) Ibid., 65.

(64) Ibid., 65.

(65) Ibid., 65.

(66) Cfr. Ibid., 13.

(67) Cfr. Ibid., 13.

(68) Cfr. Ibid., 13.

(69) Cfr. Missale Romanum, Formula consecrationis calicis in Eucharisticis Precibus.

(70) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 1.

(71) Ibid., 13.

(72) Ibid., 15.

(73) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Decr. Unitatis Redintegratio de Oecumenismo, 1.

(74) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 68, 69. Quod vera attinet ad Mariam Sanctissimam, fautricem Christianorum unitatem necnon ad eius culturn in Oriente, cfr. LEO PP. XIII, Ep. Enc. Adiutricem populi (5 Septembris 1895): Acta Leonis XV. 300-312.

(75) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Decr. Unitatis Redintegratio de Oecumenismo. 20.

(76) Cfr. ibid., 19.

(77) Ibid., 14.

(78) Ibid., 15.

(79) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 66.

(80) CONC. OEC. CHALCEDON., Definitio fidei: Conciliorum Oeoumenicorum Decreta, Bologna 1973 86 (DS 301).

(81) Cfr. Weddâsê Mâryâm (Mariae Laudes), qui Psalterium Aethiopicum sequitur atque hymnos et preces ad Mariam pro unoquoque die hebdomadae continet. Cfr. etiam Matshafa Kidâna Mehrat (Liber Foederis Misericordiae): notandum est pond us tributum Mariae in hymnologia et liturgia Aethiopica.

(82) Cfr. S. EPHRAEM, Hymn. de Nativitate: Scriptores Syri, 82, OSOO, 186.

(83) Cfr. S. GREGORIUS DE NAREK, Le livre de prières: S. Ch., 78, 160-163; 428-432.

(84) CONC OEC. NICAENUM II, Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bologna 1973 135-138 (DS 600-609).

(85) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 59.

(86) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Decr. Unitatis Redintegratio de Oecumenismo, 19.

(87) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 8.

(88) Ibid., 9.

(89) Ut est notum, verba cantici « Magnificat » continent plurimos locos Veteris Testamenti vel ad eos revocantur.

(90) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Dei Verbum de Divina Revelatione, 2.

(91) Cfr. ex. gr. S. IUSTINUS, Dialogus cum Tryphone Iudaeo, 100: Otto II, 358; S. IRENAEUS, Adversus Haereses III, 22, 4: S. Ch.211, 439-445; TERTULLIANUS, De Carne Christi, 17, 4-6: CCL II, 904 s.

(92) Cfr. S. EPIPHANIUS, Panarion III, 2; Haer. 78, 18: PG 42, 727-730.

(93) CONGREGATIO PRO DOCTRINA FIDEI, Instructio Libertà cristiana e liberazione (22 Martii 1986), 97.

(94) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 60.

(95) Ibid., 60.

(96) Cfr. formula mediatricis « ad Mediatorem » S. BERNARDI, In Dominica intra oct.Assumptionis Sermo, 2: S. Bernardi Opera, V, 1968, 263. Maria tamquam purum speculum refert ad Filium ominem gloriam et honorem quae recipit: ID., In Nativitate B. Mariae Sermo - De acquaeductu, 12: ed. mem., 283.

(97) CONC. OEC. VAT. II. Const. dogm.Lumen Gentium de Ecclesia, 62.

(98) Ibid., 62,

(99) Ibid., 61.

(100) Ibid., 62.

(101) Ibid., 61.

(102) Ibid., 61.

(103) Ibid., 62.

(104) Ibid., 62.

(105) Ibid., 62. Etiam in suis precibus Ecclesia confitetur celebratque « munus maternum » Mariae: munus « intercessionis et veniae, impetrationis et gratiae, reconciliationis et pacis » (cfr. praefatio Missae de Beata Maria Virgine, Matre et Mediatrice gratiae, Collectio Missarum de Beata Maria Virgine, ed, typ. 1987, I, 120).

(106) Ibid., 62.

(107) Ibid., 62; cfr. S. IOANNES DAMASCENUS, Hom. in Donnitionem I 11, II 2 14; III, 2: 8. Ch. 80. 111 s.; 127-131; 157-161; 181-185; S. BERNARDUS, In Assumptione Beata; Mariae 8ermo, 1-2: S. Bernardi Opera, V, 1968, 228-238.

(108) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 59; cfr. PIUS PP. XII, Const. Ap.Munificentissimus Deus (1 Novembris 1950): AAS 42 (1950) 769-771; S. Bernardus ostendit Mariam circumfusam splendore gloriae Filii: In Dominica infra oct. Assumptionis Sermo, 3: S. Bernardi Opera, V, 1968, 263 s.

(109) CONC OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 53.

(110) Quod attinet ad hanc praecipuam partem intercessionis Mariae ut impetratricis clementiaeapud « Filium Iudicem », cfr. S. BERNARDUS, In Dominica infra oct. Assumptionis Sermo, 1-2: S. Bernardi Opera, V, 1968, 262 s.; LEO PP. XIII, Ep. Enc. Octobri Mense (22 Septembris 1891): Acta Leonis, IX, 299-315.

(111) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 55.

(112) Ibid., 59.

(113) Ibid., 36.

(114) Ibid., 36.

(115) De Maria Regina, cfr. S. IOANNES DAMASCENUS, Hom. in Nativitatem, 6; 12; Hom. in Dormitionem, I, 12,14; II,11; III, 4: S. Ch. 80, 59 S.; 778.; 838.; 1138.; 117; 1519.; 189-193.

(116) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 62.

(117) Ibid., 63.

(118) Ibid., 63.

(119) Ibid., 66.

(120) Cfr. S. AMBROSIUS, De Institutione Virginis, XIV, 88-89: PL 16, 341s.; S. AUGUSTINUS, Sermo 215, 4: PL 38, 1074; De Sancta Virginitate, II, 2; V, 5; VI, 6: PL 40. 397; 398 s.; 399; Sermo 191, II, 3: PL 38, 1010 s.

(121) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 63.

(122) Ibid., 64.

(123) Ibid., 64

(124) ibid., 64.

(125) Ibid., 64.

(126) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Dei Verbum de Divina Revelatione, 8; S. BONAVENTURA, Comment. in Evang. Lucae, Ad Claras Aquas, VII, 53, n. 40; 68, n. 109.

(127) CONC. OEC. VAT. II, Con st. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 64.

(128) Ibid., 63.

(129) Cfr. ibid.

(130) Ut est notum, in Graeco textu illa dctio «e?? t? ?d?a;» significat plus quam a discipulo Mariam receptam esse in aliquod hospitium vel curam corpoream domi ipsius, potius vitae communitatem inter eos constitutam ex Christi morientis verbis: cfr. S. AUGUSTINUS, In Ioan. Evang. tract. 119, 3: CCL 36, 659: « Suscepit ergo eam in sua, non praedia, quae nulla propria possidebat, sed officia, quae propria dispensatione exequenda curabat ».

(131) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 62.

(132) Ibid., 63.

(133) CONC. OEC. VAT. II, Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius temporis, 22.

(134) Cfr. PAULUS PP. VI, Allocutio habita die 21 Novembris 1964: AAS 56 (1964) 1015.

(135) PAULUS PP. VI, Sollemnis Professio Fidei (30 Iunii 1968), n. 15: AAS 60 (1968) 438 s.

(136) PAULUS PP. VI, Allocutio habita die 21 Novembris 1964: AAS 56 (1964) 1015.

(137) Ibid., 1016.

(138) Cfr. CONC. OEC. VAT. II, Const. past. Gaudium et spes de Ecclesia in mundo huius temporis, 37.

(139) Cfr. S. BERNARDUS, In Dominica infra oct. Assumptionis Sermo, 1-2: S. Bernardi Opera, V, 1968, 262-274.

(140) CONC. OEC. VAT. II, Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 65.

(141) Cfr. Litt. Enc. Fulgens Corona (8 Septembris 1953): AAS 45 (1953) 577-592. Pius PP. X Litt. Enc. Ad diem illum (2 Februarii 1904) instante L anno a definito dogmate Immaculatae Conceptionis Beatae Mariae Virginis indixerat et ipse Iubilaeum extra ordinem aliquot mensium: Pii X P. M. Acta, I, 147-166.

(142) Cfr. Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 66, 67.

(143) Cfr. S. LUDOVICUS MARIA GRIGNION DE MONTFORT, Traité de la vraie dévotion à la sainte Vierge. Cum hoc Sancto sociari merito potest S. Alfonsus Maria de' Liguori, cultus hoc anno celebratur bis centenarius dies mortis. Cfr. inter opera eius: Le glorie di Maria.

(144) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 69.

(145) Homilia in Petriana Basilica habita die 1 Ianuarii 1987.

(146) Const. dogm. Lumen Gentium de Ecclesia, 69.

(147) Const. dogm. Dei Verbum de Divina Revelatione, 2: « Hac itaque revelatione Deus invisibilis ... ex abundantia caritatis suae homines tamquam amicos alloquitur ... et cum eis conversatur ... ut eos ad societatem Secum invitet in eamque suscipiat ».




© Copyright 1987 - Libreria Editrice Vatican






Redemptoris Mater LA 52