Catechismus Romanus 2301
2301
Huius ergo admirabilis sacramenti dignitatem atque excellentiam, cum sacri scriptores fieri nullo modo posse intelligerent ut uno vocabulo demonstrarent, pluribus eam nominibus exprimere conati sunt.
Interdum enim eucharistiam appellant; quod verbum vel bonam gratiam vel gratiarum actionem latine reddere possumus. Ac recte quidem bona gratia dicendum est, tum quia vitam aeternam, de qua scriptum est: Gratia Dei vita aeterna, praesignificat; tum quia Christum Dominum, qui vera gratia atque omnium charismatum fons est, in se continet. Nec vero minus apte gratiarum actionem interpretamur; siquidem cum hanc purissimam hostiam immolamus, immensas quotidie gratias pro universis in nos beneficiis Deo agimus, atque imprimis pro eius gratiae tam excellenti bono, quam nobis hoc sacramento tribuit. Sed id ipsum etiam nomen cum his quae a Christo Domino gesta esse in hoc mysterio instituendo legimus, optime convenit. Etenim panem accipiens fregit ac gratias egit. David quoque, cum huius mysterii magnitudinem contemplaretur, antequam carmen illud pronuntiaret: Memoriam fecit mirabilium suorum misericors et miserator Dominus, escam dedit timentibus se, gratiarum actionem praeponendam existimavit, cum inquit: Confessio et magnificentia opus eius.
Frequenter etiam nomine sacrificii declaratur, de quo mysterio paulo post latius dicendum erit.
Vocatur praeterea communio, quod verbum ex illo Apostoli loco sumptum esse liquet, ubi ait: Calix benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi est? Et partis, quem frangimus, nonne participatio corporis Domiyn est? Nam ut Damascenus explanavit: Hoc sacramentum Christo nos copulat, atque eius carnis et deitatis participes efficit, nosque inter nos in eodem Christo concüiat ac coniungit, et veluti unum corpus coagmentat.
Ex quo factum est ut sacramentum etiam pacis et chantatis diceretur, ut intelligeremus quam indigni sint christiano nomine qui inimicitias exercent; odiaque, dissidia et discordias, ut teterrimas fidelium pestes, omnino exterminandas esse, cum, praesertim quotidiano religionis nostrae sacrificio, nihil nos studiosius servare quam pacem et charitatem profiteamur.
Sed viaticum etiam frequenter a sacris scriptoribus appellatur, tum quia spiritualis cibus est quo in huius vitae peregrinatione sustentamur, tum quia viam nobis ad aeternam gloriam et felicitatem munit. Quare ex veteri Ecclesiae catholicae instituto servari videmus, ut nemo fidelium sine hoc sacramento e vita excedat.
Ac vetustissimi quidem Patres, Apostoli auctoritatem secuti, coenae etiam nomine sacram Eucharistiam interdum vocarunt, quod in illo novissimae coenae salutari mysterio a Christo Domino sit instituta. Neque vero propterea a cibo aut potione Eucharistiam conficere aut sumere licet; quod ab apostolis salutariter introducta consuetudo, quemadmodum veteres scriptores memoriae prodiderunt, perpetuo retenta ac servata est, ut a ieiunis tantum perciperetur.
2302
Sed, explicata nominis ratione, docendum erit hoc verum esse sacramentum, atque unum ex septem illis quae sancta Ecclesia semper religiose coluit ac venerata est. Nam cum calicis consecratio fit, mysterium fidei appellatur. Praeterea, ut infinita paene sacrorum scriptorum testimonia omittamus, qui hoc inter vera sacramenta numerandum esse perpetuo senserunt, ex ipsa ratione et natura sacramenti idem convincitur. Etenim in eo signa sunt externa et sensibus subiecta; habet deinde gratiae significationem et efficientiam; praeterea de Christi institutione neque evangelistae neque Apostolus dubitandi locum relinquunt. Quae omnia, cum in unum conveniant ad sacramenti veritatem confirmandam, nullis aliis argumentis opus esse perspicitur.
Sed illud diligenter pastoribus observandum est, multa in hoc mysterio esse quibus aliquando sacramenti nomen sacri scriptores tribuerunt. Interdum enim et consecratio et perceptio, frequenter vero et ipsum Domini corpus et sanguis, qui in Eucharistia continetur, sacramentum vocari consuevit; inquit enim divus Augustinus: Sacramentum hoc duobus constare, visibili scilicet elementorum specie, et invisibili carne et sanguine ipsius Domini nostri Iesu Christi. Atque ad eundem modum hoc sacramentum adorandum esse, nimirum corpus et sanguinem Domini intelligentes, affirmamus. Verum haec omnia minus proprie sacramenta dici perspicuum est. Ipsae autem panis et vini species veram et absolutam huius nominis rationem habent.
Sed quantum hoc sacramentum a reliquis omnibus differat, facile colligitur. Nam cetera sacramenta materiae usu perficiuntur, dum scilicet alicui administrari ea contingit. Baptismus enim sacramenti naturam tunc adipiscitur, cum re ipsa homo aqua abluitur. At vero ad Eucharistiae perfectionem satis est ipsius materiae consecratio; verumque sacramentum esse non desinit, quamvis in pyxide asservetur. Deinde in conficiendis aliis sacramentis nulla fit materiae atque elementi in aliam naturam mutatio; etenim baptismi aqua, aut chrismatis oleum, cum illa sacramenta administrantur, priorem aquae et olei naturam non amittunt; in Eucharistia vero quod panis et vinum ante consecrationem erat, confecta consecratione, vere est corporis et sanguinis Domini substantia.
Licet autem duo sint elementa, panis scilicet et vinum, ex quibus integrum Eucharistiae sacramentum conficitur, non tamen plura sacramenta, sed unum tantum esse, Ecclesiae auctoritate docu confitemur. Aliter enim septenarius sacramentorum numerus, quemadmodum semper traditum atque a Conciliis Lateranensi, Florentino et Tridentino decretum est, constare non poterit. Nam cum huius sacramenti gratia unum corpus mysticum efficiatur, ut sacramentum ipsum rei quam efficit conveniat, unum esse oportet; atque unum quidem, non quia individuum sit, sed quia unius rei significationem habet. Nam quemadmodum cibus et potio, quae duae diversae res sunt, ad unam tantum rem adhibentur, ut scilicet vires corporis reficiantur, ita etiam duas illis diversas sacramenti species respondere consentaneum fuit, quae cibum spiritualem significarent, quo mentes sustinentur et recreantur. Quare a Domino Salvatore dictum est: Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus.
Sed diligenter explicandum est quid Eucharistiae sacramentum significet, ut fideles, sacra mysteria oculis intuentes, simul etiam divinarum rerum contemplatione animum pascant. Tria vero sunt quae nobis hoc sacramento indicantur. Primum est Christi Domini passio, quae iam praeteriit; ipse enim docuit: Hoc facite in meam commemorationem; et Apostolus testatus est: Quotiescumque manducabitis panem hunc et calicem bibetis, mortem Domini annun tiabitis, donec veniat. Alterum est divina et caelestis gratia, quae praesens ad animam alendam et conservandum hoc sacramento tribuitur. Quemadmodum enim baptismo in novam vitam gignimur, confirmatione roboramur ut Satanae repugnare et palam Christi nomen profiteri possimus, ita Eucharistiae sacramento alimur ac sustentamur. Tertium est, quod futurum praenuntiat, aeternae iucunditatis et gloriae fructus, quem in caelesti patria ex Dei promissione capiemus. Haec igitur tna, quae instantis, praeteriti et consequentis temporis varietate distingui perspicuum est, sacris mysteriis ita significantur, ut totum sacramentum, quamvis ex diversis speciebus constet, ad singula horum declaranda, tamquam ad unius rei significationem, referatur.
2303
Sed imprimis cognoscenda est a pastoribus huius sacramenti materia, tum ut ipsi nte illud possint conficere, tum etiam ut fideles admoneantur cuius rei symbolum sit, atque eius rei quam significat, studio et desiderio exardescant.
Duplex itaque est huius sacramenti materia: altera panis ex tritico confectus, de qua primo agetur; de altera postea dicendum erit. Nam, ut docent evangelistae Matthaeus, Marcus et Lucas, Christus Dominus panem in manus accepit, benedixit et fregit, dicens: hoc est corpus meum. Apud Ioannem quoque idem Salvator noster se ipsum panem appellavit, cum inquit: Ego sum panis vivus, qui de caelo descendi.
Cum autem varia sint panis genera, vel quia materia differunt, ut cum alius ex tritico, alius ex hordeo, aut ex leguminibus ceterisque terrae fructibus confectus est; vel quia diversis qualitatibus praediti sunt uni enim fermentum addi, alter vero fermenti omnino expers esse potest ; quod ad primum attinet, Salvatoris verba ostendunt panem ex tritico confici oportere; communi enim loquendi consuetudine, cum panis absolute dicitur, panem ex tritico intelligi satis constat. Id etiam Veteris Testamenti figura declaratur; praeceptum enim a Domino fuerat ut panes propositionis, qui hoc sacramentum significabant, ex simila conficerentur.
Sed quemadmodum nullus panis, nisi triticeus, apta ad sacramentum materia putandus est hoc enim apostolica traditio nos docuit, et Ecclesiae catholicae auctoritas firmavit , ita etiam ex iis quae Christus Dominus gessit, azymum esse debere facile intelligitur. Ipse enim primo azymorum die, quo nihil fermentati domi habere iudaeis licebat, hoc sacramentum confecit atque instituit. Quod si quis Ioannis evangelistae auctoritatem opponat, qui haec omnia ante festum diem Paschae acta esse commemorat, ea ratio facile dissolvi potest. Etenim, quem primum azymorum diem ceteri evangelistae appellarunt, quod feria quinta vesperi dies festi azymorum inciperent, quo tempore Salvator noster Pascha celebravit, eum ipsum diem Ioannes pridie Paschae fuisse describit, ut qui diei naturalis spatium, quod ab oriente sole mchoatur, imprimis notandum existimant. Cjuapropter divus etiam Chrysostomus primum azymorum diem interpretatur eum diem, quo ad vesperam azyma comedenda essent. Sed azymi panis consecratio, quantum conveniat integritati et mentis munditiae quam fideles ad hoc sacramentum afferre debent, ab Apostolo docemur, cum inquit: Expurgate vetus fermentum, ut sitis novo, conspersio, sicut estis azymi. Etenim Pascha nostrum immolatus est Christus: itaque epulemur non in fermento veteri, neque in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et veritatis. Neque tamen ea qualitas adeo necessaria existimanda est, ut si illa pani desit, sacramentum confici non possit; utrumque enim panis genus veram et propriam panis rationem et nomen habet; quamquam nemini licet privata auctoritate, vel potius temeritate, laudabilem Ecclesiae suae ritum immutare. Atque eo minus id facere latinis sacerdotibus permissum est, quibus praeterea pontifices maximi praeceperunt ut ex azymo tantum sacra mysteria conficerent.
Atque haec de altera huius sacramenti materia exposuisse satis sit; in quo tamen illud animadvertendum est, quam multa materia ad sacramentum conficiendum uti oporteat definitum non esse, cum illorum etiam certus numerus definiri nequeat, qui aut possint, aut debeant sacra mysteria percipere.
Superest ut de altera huius sacramenti materia et elemento dicatur. Est autem vinum ex vitis fructu expressum, cui modicum aquae permixtum sit. Nam Dominum Salvatorem vino :in huius sacramenti institutione usum esse, catholica Ecclesia semper docuit, cum ipse dixerit: Non bibarn a modo de hoc genimine vitis usque in diem illum. Quo in loco Chrysostomus: De genimine, inquit, vitis, quae certe vinum, non aquam produxit, ut tanto ante illorum haeresim qui aquam solam in hisce mysteriis adhibendam senserunt, convellere videretur.
Aquam vero Dei Ecclesia vino semper admiscuit; primum, quod id a Christo Domino factum esse et conciliorum auctoritate et sancti Cypriani testimonio comprobatur; deinde, quod sanguinis et aquae, quae ex eius latere exierunt, hac permistione memoria renovatur. Tum vero aquae, ut in Apocalypsi legimus, populum designant; quare aqua vino admixta fidelis populi cum Christo capite coniunctionem significat, atque hoc ex apostolica traditione perpetuo sancta Ecclesia servavit. Sed quamvis aquae admiscendae ita graves rationes sint, ut eam sine mortali peccato praetermittere non liceat, ea tamen si desit, sacramentum constare potest. Illud autem sacerdotibus animadvertendum est ut, quemadmodum in sacris mysteriis aquam vino adhibere oportet, sic etiam modicam infundendam esse; nam ecclesiasticorum scnptorum sententia et iudicio, aqua illa in vinum convertitur. Quare de eo Honorius pontifex ita scribit: Perniciosus in tuis partibus inolevit abusus, videlicet quod maior quantitas aquae in Sacrificio quam vim adhibetur; cum secundum consuetudinem rationabilem Ecclesiae generalis longe plus vini quam aquae adhibendum sit.
Huius igitur sacramenti haec duo tantum elementa sunt; ac merito pluribus decretis sancitum est, ne quid aliud praeter panem et vinum, quod nonnulli facere non verebantur, offerre liceat.
Sed iam videndum est haec duo pams et vini symbola quam apta sint ad eas res declarandas quarum sacramenta esse credimus et confitemur.
Primum enim Christum nobis significant, ut vera est hominum vita. Ipse enim Dominus ait: Caro rnea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. Cum igitur corpus Christi Domini vitae aeternae alimentum illis praebeat qui eius sacramentum pure et sancte suscipiunt, recte iis potissimum rebus conficitur quibus haec vita continetur; ut fideles facile possint intelligere pretiosi corporis et sanguinis Christi communione mentem animumque saturari.
Nonnihil etiam haec ipsa elementa ad id valent, ut eam cognitionem accipiant homines, esse in sacramento corporis et sanguinis Domini veritatem. Nam cum panem et vinum in humanam carnem et sanguinem vi naturae quotidie immutari animadvertamus, facilius adduci possumus hac similitudine, ut credamus pams et vini substantiam in veram Christi carnem verumque eius sanguinem caelesti benedictione converti. Affert etiam aliquid adiumenti haec admirabilis elementorum mutatio ad adumbrandum quod Iit m anima. Ut enim, etsi nulla extrinsecus pams et vini mutatio apparet, tamen eorum substantia in carnem et sanguinem Christi vere transit, ita etiam, tametsi in nobis nihil immutatum videtur, interius tamen ad vitam renovamur, dum veram vitam Eucharistiae sacramento accipimus.
Accedit ad haec, quod cum unum Ecclesiae corpus ex multis membris compositum sit, nulla re magis elucet ea coniunctio quam panis vinique elementis. Panis enim ex multis granis conficitur, et vinum ex multitudine racemorum exsistit; atque ita nos, cum multi simus, huius divini mysterii vinculo arctissime colhgan et tamquam unum corpus effici declarant.
2304
Sequitur nunc ut de forma qua ad consecrandum panem uti oporteat, agatur; non quidem eius rei causa, ut haec mysteria fideli populo, nisi necessitas cogat, tradantur eos enim, qui sacris initiati non sunt, de his erudiri necessarium non est , sed ne formae ignoratione in sacramento conficiendo a sacerdotibus turpissime peccetur.
Itaque a sanctis evangelistis Matthaeo et Luca, itemque ab Apostolo docemur illam esse formam: HOC EST CORPUS MEUM. Scriptum est enim: Coenantibus illis, accepit Iesus panem, et benedixit ac fregit, deditque discipulis suis, et dixit: Accipite et manducate: hoc est corpus meum. Quae quidem consecrationis forma cum a Christo Domino servata sit, ea perpetuo catholica Ecclesia usa est. Praetermittenda sunt hoc loco sanctorum Patrum testimonia, quae infinitum esset enumerare, et Concilii Florentini decretum, quod omnibus patet atque in promptu est; cum praesertim ex illis Salvatoris verbis: Hoc facite in meam commemorationem, idem liceat cognoscere. Nam quod Dominus faciendum praecepit, non solum ad id quod egerat, sed etiam ad ea quae dixerat, referri debet; atque ad verba maxime pertinere intelligendum est, quae non minus efficiendi quam significandi causa, prolata erant. Sed ratione etiam id facile persuadcn potest; nam forma ea est qua illud significatur quod in hoc sacramento efficitur; cum autem haec verba id quod tit significent ac declarent, hoc est, panis conversionem in verum Domini nostri corpus, sequitur formam in illis ipsis verbis constituendam esse. In quam sententiam, quod ab Evangelista dictum est: Benedixit, licet accipere; perinde enim videtur intelligendum ac si dixisset: Accipiens panem benedixit dicens: hoc est corpus meum. Quamvis enim Evangelista verba illa: Accipitc et comedite, praeposuent, illis tamen non materiae consecrationem, sed usum tantummodo significari perspicuum est. Quare a sacerdote quidem omnino proferri debent, sed ad sacramentum conficiendum necessaria non sunt; quemadmodum etiam profertur coniunctio illa: enim, in corporis et sanguinis consecratione. Aliter enim fiet ut, si hoc sacramentum nemini admimstrandum sit, confici non oporteat, aut non possit quidem; cum tamen dubitare non liceat quin sacerdos, prolatis ex more atque instituto sanctae Ecclesiae verbis Domini, aptam panis materiam vere consccret, quamvis deinde contingat ut nulli unquam sacra Eucharistia administretur.
Iam vero quod ad vini, quae est altera huius sacramenti materia, consecrationem attinet, ob eandem causam quam supra commemoravimus, opus est ut sacerdos eius formam cognitam et perspectam habeat.
Eam igitur his verbis comprehendi certo credendum est: HlC EST CALIX SANGUINIS MFI, NOVI ET AETERNI TESTAMENTI, MYSTERIUM FIDEI, QUI PRU VOBIS ET PRO MULTIS EFFUNDETUR 1N REMISSIONEM PECCATORUM. Ex quibus verbis plura quidem a sacris Scripturis colliguntur; quaedam vero in Ecclesia ex apostolica traditione conservata sunt. Nam quod dicitur: Hic est calix, a divo Luca et ab Apostolo scriptum est; quod vero sequitur: sanguinis mei, vel sanguis nieus Novi Testamenti, qui pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum, partim a divo Luca, partim a divo Matthaeo dictum est; verba autem illa: aeterni et mysterium fidei, sancta Traditio, catholicae veritatis interpres et custos, nos docuit. Verum de hac forma nemo dubitare poterit, si quod antea dictum est de forma consecrationis quae ad panis elementum adhibetur, hoc etiam loco attendatur. Constat enim iis verbis, quae vini substantiam in sanguinem Domini converti signi ficant, huius elementi formam contineri. Quare, cum verba illa hoc aperte declarent, perspicuum est aliam formam constituendam non esse. Exprimunt autem praeterea quosdam effusi sanguinis in passione Domini admirabiles fructus, qui ad hoc sacramentum maxime pertinent. Unus est aditus ad aeternam hereditatem, quae novi atque aeterni Testamenti iure ad nos venit. Alter est aditus ad iustitiain per mysterium fidei; Iesum enim per fidem in sanguinem eius propitiatorem Deus proposuit, ut ipse sit iustus, et iustificans eum qui ex fide est Iesu Christi. Tertius est remissio peccatorum.
Quoniam vero haec ipsa consecrationis verba plena mysteriorum sunt aptissimeque ad rem conveniunt, diligentius perpendere ea oportet. Quod vero dicitur: Hic est cahx sanguinis mei, sic intelligendum est: hic est sanguis meus, qui hoc calice continetur. Recte autem et apposite, dum sanguis hic, ut est fidelium potus, consecratur, calicis mentio facienda est. Neque enim sanguis huiusmodi potionem satis significare videretur, nisi vase aliquo exceptus esset. Sequitur deinde: Novi Testamenti; quod quidem ob eam rem additum est, ut intelhgeremus Christi Domini sanguinem non figura, quemadmodum in Veteri Testamento fiebat de eo enim apud Apostolum ad Hebraeos legimus, sine sanguine Testamentum dedicatum non esse , sed vere et re ipsa hominibus tradi, quod ad Novum Testamentum pertinet. Quare Apostolus inquit: Ideo Novi Testamenti mediator est Christus, ut morte intercedente repromissionem accipiant, qui vocati sunt, aeternae hereditatis. Verbum vero: aeterni, ad hereditatem aeternam, quae Christi Domini aeterni testatoris morte ad nos iure pervenit, referendum est. Quod subiungitur: mysterium fidei, non rei veritatem excludit, sed quod occulte latet atque ab oculorum sensu remotissimum est, certa fide credendum esse significat. Diversa vero hisce verbis sententia hoc loco subiecta est ab ea quam habent cum baptismo etiam tribuuntur. Nam quod sanguinem Christi sub vini specie latentem fide cernimus, mysterium fidei dicitur; at baptismus, quoniam universam christianae fidei professionem complectitur, a nobis fidei sacramentum, a graecis mysterium iure appellatur. Quamquam alia etiam ratione sanguinem Domini fidei mysterium dicimus, quod scilicet in eo maxime plurimum difficultatis et negotii humana ratio experiatur, cum nobis fides credendum proponit Christum Dominum verum Dei Filium, simulque Deum et hominem, mortem pro nobis pertulisse, quae quidem mors sanguinis sacramento designatur. Quapropter apposite hoc loco, potius quam in consecratione corporis, passio dominica commemoratur his verbis: Qui effundetur in remissionem peccatorum. Sanguis enim separatim consecratus ad passionem Domini et mortem et passionis genus ante omnium oculos ponendam, maiorem vim et momentum habet. Sed verba illa quae adduntur: pro vobis et pro multis, a Matthaeo et Luca singula a singulis sumpta sunt; quae tamen sancta Ecclesia Spiritu Dei instructa simul coniunxit. Pertinent autem ad passionis fructum atque utilitatem declarandam. Nam si eius virtutem inspiciamus, pro omnium salute sanguinem a Salvatore effusum esse fatendum erit; si vero fructum quem ex eo homines percepennt, cogitemus, non ad omnes, sed ad multos tantum eam utilitatem pervenisse facile intelhgemus. Cum igitur pro vobis dixit, vel eos qui aderant, vel delectos ex iudaeorum populo, quales erant discipuli, excepto Iuda, quibuscum loquebatur, significavit. Cum autem addidit: pro multis, reliquos electos ex iudaeis aut gentibus intelligi voluit. Recte ergo factum est ut pro universis non diceretur, cum hoc loco tantummodo de fructibus passionis sermo esset, quae salutis fructum delectis solum attulit. Atque huc spectant verba illa Apostoli: Christus semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata; et quod Dominus apud Ioannem inquit: Ego pro eis rogo; non pro mundo rogo, sed pro his quos dedisti mihi, quia tui sunt. Plurima alia in huius consecrationis verbis latent mysteria, quae pastores assidua rerum divinarum meditatione et studio ipsi per se, iuvante Domino, facile assequentur.
Sed iam ad earum rerum explicationem oratio revertatur, quae ut a fidelibus ignorentur nullo modo committendum est. Ac quoniam Apostolus admonet gravissimum scelus admitti ab iis qui non diiudicare corpus Domini, hoc imprimis doceant pastores, animum atque rationem a sensibus omni studio avocandam esse. Si enim fideles ea tantum in hoc sacramento contineri sibi persuasermt quae sensibus percipiunt, in summam impietatem adducantur necesse est; cum nihil aliud praeter panis ac vini speciem oculis, tactu, odoratu, gustu sentientes, panem tantummodo ac vinum in sacramento esse iudicaverint. Curandum igitur est ut fidelium mentes, quam maxime fieri potest, a sensuum iudicio abstrahantur, atque ad immensam Dei virtutem et potentiam contemplandam excitemur.
Tria enim sunt maxime admiranda atque suspicienda, quae in hoc sacramento verbis consecrationis effici, fides catholica sine ulla dubitatione credit ac confitetur. Primum est, verum Christi Domini corpus, illud idem quod natum ex Virgine in caelis sedet ad dexteram Patris, hoc sacramento contineri. Alterum est. nullam in eo elementorum substantiam remanere, quamvis nihil magis a sensibus alienum et remotum videri possit. Tertium est, quod ex utroque facile colligitur, etsi verba consecrationis id maxime exprimunt: accidentia, quae aut oculis cernuntur aut aliis sensibus percipiuntur, sine ulla re subiecta esse mira quadam atque inexplicabili ratione. Ac panis quidem et vini accidentia omnia licet videre, quae tamen 259 nulli substantiae inhaerent, sed per se ipsa constant; cum panis et vini substantia in ipsum Domini corpus et sanguinem ita mutetur, ut panis et vini substantia omnino esse desinat.
2305
Verum ut prius de primo agatur, conentur pastores explicare quam perspicua et clara sint Salvatoris nostri verba, quae corporis eius veritatem m sacramento demonstrant. Nam cum inquit: Hoc est corpus meum, hic est sanguis meus, nemo qui modo sanae mentis sit, ignorare potest quid nobis intelligendum sit, praesertim cum de humana natura sermo habeatur, quam in Christo vere fuisse catholica fides dubitare neminem patitur; ut vir sanctissimis atque doctissimis Hilanus praeclare scripserit, de veritate carnis et sanguinis Christi, cum ex ipsius Domini professione et fide nostra caro eius vere sit cibus, relictum non esse ambigendi locum. Verum alter praeterea locus a pastoribus enucleandus est, ex quo aperte licet cognoscere verum Domini corpus et sanguinem in Eucharistia contineri. Nam Apostolus, posteaquam commemoravit panem et vinum a Domino consecratum et sacra mysteria apostolis suis administrata esse, subiungit: Probet autem se ipsum borno, et sic de pane illo edat et de calice bibat; qui enim manducat et ¡nbit indigne, iudicium sibi manducat et bibit, non diiudicans corpus Domini. Quod si, ut haeretici dictitant, nihil aliud in sacramento venerandum esset praeter memoriam et signum passionis Christi, quid opus erat tam gravibus verbis fideles hortari ut se ipsos probarent? Gravi enim illa iudicii voce declaravit Apostolus nefarium aliquod scelus ab eo admitti qui impure sumens corpus Domini, quod in Eucharistia occulte latet, ab alio ciborum genere non distinguit. Quod etiam supra in eadem epistola uberius explicavit Apostolus his verbis: Cahx benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi est? Et partis quem frangimus, nonne participatio corporis Domini est? Quae quidem verba veram corporis et sanguinis Christi E omini substantiam demonstrant.
Haec igitur Scripturae loca pastoribus explicanda erunt, atque imprimis docendum nihil in eis dubn aut incerti relictum esse; praesertim cum haec Ecclesiae Dei sacrosancta auctoritas interpretata sit. Ad cuius sententiae cognitionem duplici via et ratione possumus pervenire.
Prima est, cum Patres, qui ab initio Ecclesiae atque omni deinceps aetate floruerunt et ecclesiasticae doctrinae optimi testes sunt, consuhmus. Hi vero summo consensu omnes huius dogmatis veritatem apertissime tradiderunt; quorum singula testimonia afferre quoniam operosi laboris esset, satis erit pauca notare, vel indicare potius, ex quibus iudicium de ceteris facile fieri poterit. Primus igitur divus Ambrosius fidem suam proferat, qui ir, libro de iis qui initiantur mysteriis, testatus est verum Christi corpus in hoc sacramento sumi, sicut verum ex Virgine assumptum est, idque certissima fide tenendum esse; et alio loco docet ante consecrationem panem ibi esse, post consecrationem autem carnem Christi. Accedat alter testis, divus Chrysostomus, non minoris fidei et gravitatis; qui quidem cum multis aliis in locis hanc ipsam veritatem profitetur et docet, tum vero praecipue homilia 60 de iis qui sacra mysteria impure sumunt, itemque homilia 44 et 45 in sanctum Ioannem; inquit enim: Pareamus Deo neque contradicamus, licet vel cogitationibus vel oculis nostris videatur adversari quod dicitur; ipsius enim sermo infallibilis est, sensus noster facile seducitur. His vero omni ex parte consentiunt quae divus Augustinus, acernmus catholicae fidei propugnator, semper docuit, atque imprimis titulum Psalmi 33 exponens; scribit enim: Portare se in manibus suis homini impossibile est, solique Christo convenire potest; ferebatur enim ille in manibus suis, quando commendans ipsum corpus suum, ait: hoc est corpus meum. Ac Cyrillus praeterea adeo aperte hbro 4 in Ioannem veram Domini carnem in hoc sacramento esse affirmat, ut eius verba nullis possint fallacibus et captiosis interpretationibus obscurari. Quod si pastores alia etiam Patrum testimonia requirent, facile erit sanctos Dionysium, Hilarium, Hieronymum, Damascenum addere, innumerabilesque alios, quorum de hac re gravissimas sententias doctorum et piorum hominum industria et labore in unum congestas passim legimus.
Altera restat via qua sanctae Ecclesiae iudicium, in iis quae ad fidem pertinent, investigare liceat, contrariae scilicet doctrinae et opinionis damnatio. At vero constat semper corporis Christi veritatem in sancto Eucharistiae sacramento ita per universam Ecclesiam diffusam et disseminatam esse, et consentienti voluntate ab omnibus fidelibus receptam, ut, cum ante quingentos annos Berengarius id negare ausus esset, ibique signum tantummodo esse assereret, statim in Vercellensi concilio, quod Leonis IX auctoritate convocatum fuerat, omnium sententiis condemnatus ipse haeresim suam anathemati addixent; qui postea, cum ad eandem impietatis insaniam rednsset, tribus aliis conciliis, Turonensi et duobus Romanis, quorum alterum Nicolaus II, alterum Gregorius VII, pontifices maximi, convocarunt, damnatus est. Eam postea sententiam Innocentius III in Concilio Lateranensi magno confirmavit; ac deinceps a Florentina et Tridentina Synodis eiusdem veritatis fides apertius declarata ac stabilita est.
Haec igitur si pastores diligenter exposuerint ut nihil dicamus de iis qui, erroribus obcaecati, nihil magis quam veritatis lucem oderunt , et infirmos confirmare et piorum mentes summa quadam laetitia et voluptate afficere poterunt; cum praesertim fidelibus dubitare non li ceat, quin inter ceteros fidei articulos huius etiam dogmatis fides comprehendatur. Nam, cum Dei summam omnium rerum potestatem credunt et confitentur, credant etiam necesse est potestatem ei non defuisse maximi huius operis efficiendi, quod in Eucharistiae sacramento admiramur et colimus. Deinde cum credunt sanctam Ecclesiam catholicam, necessario sequitur ut simul credant eam esse, quam explicavimus, huius sacramenti veritatem.
Sed nihil est profecto quod ad piorum iucunditatem et fructum addi possit, cum huius altissimi sacramenti dignitatem contemplantur. Primum enim intelligunt quanta sit evangelicae Legis perfectio, cui datum est id re ipsa habere quod signis tantum et figuris, mosaicae Legis tempore, adumbratum fuerat. Quare divinitus dictum est a Dionysio Ecclesiam nostram mediam esse inter Synagogam et supremam Ierusalem, ac propterea utriusque participem. Ac profecto satis mirari fideles numquam poterunt sanctae Ecclesiae perfectionem eiusque gloriae altitudinem, cum inter eam et caelestem beatitudinem unus tantum gradus interesse videatur. Hoc enim nobis cum caelitibus commune est, ut utrique Christum Deum et hominem praesentem habeamus; sed, quo uno gradu ab eis distamus, illi praesentes beata visione perfruuntur, nos praesentem et tamen ab oculorum sensu remotum, sacrorum mysteriorum admirabili integumento se occultantem, firma et constanti fide veneramur. Praeterea fideles hoc sacramento Christi Salvatoris nostri perfectissimam chantatem experiuntur; eius enim bonitatem maxime decuit, naturam, quam a nobis sumpserat, a nobis numquam subtrahere, sed quantum fieri posset esse versanque nobiscum velle, ut illud omni tempore vere et proprie dictum videretur: Deliciae meae esse cum filiis hominum.
Iam vero hoc loco a pastoribus explicandum est, non solum verum Christi corpus, et quidquid ad veram, corporis rationem pertinet, veluti ossa et nervos, sed etiam totum Christum in hoc sacramento contineri. Docere autem oportet Christum nomen esse Dei et hominis, unius scilicet personae, in qua divina et humana natura coniuncta sit. Quare utramque substantiam et quae utriusque sub stantiae consequentia sunt, divinitatem et totam humanam naturam, quae ex anima et omnibus corporis partibus et sanguine etiam constat, complectitur; quae omnia in sacramento esse credendum est. Nam cum in caelo tota humanitas divinitati in una persona et hypostasi coniuncta sit, nefas est suspicari corpus quod in sacramento inest, ab eadem divinitate seiunctum esse.
In quo tamen pastores animadvertant necesse est non omnia eadem ratione aut virtute in hoc sacramento contineri. Quaedam enim sunt quae ex vi et efficientia consecrationis in sacramento esse dicimus; nam cum verba illa efficiant quidquid significant, id esse in sacramento ex vi sacramenti divinarum rerum scriptores appellarunt, quod verborum forma exprimitur; ita si contingeret ut aliquid ab aliis rebus omnino seiunctum esset, id solum quod forma significaret in sacramento esse, cetera non item esse, docuerunt. Quaedam vero in sacramento continentur, quod illis rebus coniuncta sint quae forma exprimuntur. Nam cum forma quae ad panem consecrandum adhibetur corpus Domini significet, cum dicitur: Hoc est corpus meum, ipsum Christi Domini corpus ex vi sacramenti in Eucharistia erit; at quia corpori sanguis, anima et divinitas coniungitur, haec quoque in sacramento erunt omnia, non quidem ex consecrationis virtute, sed ut ea quae corpori coniuncta sunt. Atque haec ex concomitantia in sacramento esse dicuntur; qua ratione totum Christum in sacramento esse perspicuum est. Si enim duo aliqua inter se re ipsa coniungantur, ubi unum sit ibi alterum etiam esse necesse est. Sequitur itaque totum Christum usque adeo tam in panis quam in vini specie contineri, ut quemadmodum in panis specie non corpus modo, sed etiam sanguis et totus Christus vere inest, sic contra in vini specie non solum sanguis, sed corpus et totus Christus vere insit.
Sed quamquam haec ita se habere omnibus fidelibus certum et persuasissimum esse debet, optimo tamen iure institutum est ut separatim duae consecrationes fierent. Primo, enim, ut passio Domini, in qua sanguis a corpore divisus est, magis referatur, cuius rei causa in consecratione sanguinem effusum esse meminimus. Deinde maxime consentaneum fuit ut, quoniam sacramento ad alendam animam utendum nobis erat, tamquam cibus et potus institueretur, ex quibus perfectum corporis alimentum constare perspicuum est.
Neque vero illud praetermittendum, non solum in utraque specie, sed in quavis utriusque speciei particula totum Christum contineri. Sic enim Augustinus scriptum reliquit: Singuli accipiunt Christum. Dominum; et in singulis por tionibus totus est, nec per singulos minuitur, sed integrum se praebet in singulis. Atque id praeterea ex evangelistis facile colligi potest. Neque enim credendum est singula panis frusta propria verborum forma a Domino consecrata esse, sed eadem simul omnem panem, qui ad sacra mysteria conficienda atque apostolis distnbuenda satis futurus esset. Id quod de calice factum esse apparet, cum ipse dixit: Accipite et dividite inter vos.
Catechismus Romanus 2301