Hildegardis: Physicae 1027

CAP. XXVIII.---DE CRISTIANA

[Note: [Col. 1141D] Helleborus niger.] [II, 25].

1028 Cristiana et igneum calorem et frigiditatem in se habet. Et homo, in quo pessimi et mortiferi humores eriguntur, ita quod in aliquo membro ejus ebulliunt, sic quod dicunt freischlich (freislichaz ed.), cristianam semper comedat, et meliorabitur. Sed et qui quartanas habet, eam in ipso accessu earum comedat, et melius habebit. Et qui de gicht valde fatigatur, in ipsa fatigatione comedat, ac meliorabitur. Et qui ardentes febres habet in stomacho, [Col. 1141D] eam in vinum incidat, et vinum hoc calefaciat, et ita calidum bibat, et curabitur.




CAP. XXIX.---DE LUNCKWURCZ

[Note: [Col. 1141D] Pulmonaria officinalis.] [II, 80].

1029
Lunckwurcz frigida est et modicum arida, nec multum ad utilitatem hominis valet. Sed tamen homo cui pulmo inflatus est, ita quod ipse hustet et quod spiramen vix trahit, lunckwurtz in vino coquat et jejunus saepe bibat, et sanabitur. Et si [Col. 1142A] oves eam frequenter comedunt, sanae et pingues fiunt, nec etiam lacti earum obest. Et cum pulmo inflatus est, si lunckwurtz in vino coctam saepe bibit, ut praediximus, pulmo ejus ad sanitatem recuperatur, quia pulmo naturam ovis fere habet.




CAP. XXX.---DE HIRTZUNGE

[Note: [Col. 1141D] Asplenium Scolopendrium.] [II, 81].

1030
Hirtzunge (Scolopendria ed.) calida existit, et jecori ac pulmoni et dolentibus visceribus valet. Accipe ergo hirtzunge, et eam in vino fortiter coque, et tunc purum mel adde, et ita iterum tunc fac semel fervere, deinde longum piper et bis tantum cynamomi pulveriza, et ita cum praedicto vino fac iterum semel fervere, et per pannum cola, et sic fac luterdranck [Note: [Col. 1141D] Luterdranck, claretum, e vino, melle aromaticisque [Col. 1142D] speciebus parata potio. Vide Barthol. Anglic. Propr. rer., I, 19, 56.], et tam pransus quam jejunus saepe bibe, et jecori prodest, et pulmonem purgat, atque dolentia viscera [Col. 1142B] sanat, atque interiores putredines et slim aufert [Note: [Col. 1142D] Atque---aufert desunt in ed.]. Et iterum hirtzunga in fervente sole aut super calidum laterem suaviter aridam fac, et ita pulveriza, et pulverem istum jejunus et pransus in manu tua saepe linge, id est lecke, et dolorem capitis et pectoris compescit, atque alios dolores qui in corpore tuo sunt sedat [Note: [Col. 1142D] Atque---sedat desunt in ed.]. Sed et homo qui de aliquo dolore valde et repente unmechtig, mox et de eodem pulvere in calido vino bibat, et melius habebit.




CAP. XXXI.---DE GENTIANA

[Note: [Col. 1142D] Gentiana lutea.] [II, 80 bis].

1031 Gentiana satis calida exsistit. Qui autem dolorem cordis ita patitur velut chordis ejus vix haereat [velut cor ejus vix subsistat ed.], gentianam pulverizet, et ipsum pulverem in suffen comedat, et cor [Col. 1142C] ejus confortat. Sed et qui fiber in stomacho habet, de eodem pulvere in calido vino cum ignito calido calibe calefacto saepe bibat, et stomachus ejus de febre purgabitur.




CAP. XXXII.---DE QUENULA

[Note: [Col. 1142D] Thymus serpillum.] [II, 81 bis].
1032
Quenula (Serpillum ed.) calida est et temperata. Et homo qui infirmas carnes habet corporis, ita quod caro ejus velut scabies uszbluet, quenulam aut cum carnibus aut in muse coctam saepe comedat, et carnes corporis ejus interius sanantur et purgabuntur. Sed qui minutam scabiem, id est cleynengriut, habet, quenulam cum nova arvina tundat, et sic ex ea unguentum faciat, et se cum illo ungat, et sanitatem habebit. Et cum cerebrum [Col. 1142D] infirmum et velut vacuum est, quenulam pulverizet, et pulverem istum farinae similae commisceat in aqua, et ita tortellos faciat, et eos saepe comedat, et cerebrum ejus melius habebit.




CAP. XXXIII.---DE ANDRON

[Note: [Col. 1142D] An legendum Andorn? Marrubium vulgare.] [II. 82].
1033
Andron [Marrubium ed.] calida est, et satis de succo habet, et contra diversas infirmitates valet. Nam qui surdas aures habet, andron in aqua coquat, [Col. 1143A] et eam de aqua auferat, et donft [fumum ed.] ejus, calidum in aures suas ire permittat, et etiam ita calidam auribus et omni capiti circumponat, et auditum melius capiet. Et qui in gutture infirmatur, andron in aqua coquat, et aquam illam coctam per pannum colet, et bis tantum vini addat, et iterum in patella fervere faciat satis sagiminis addito, et ita saepe bibat, et in gutture sanabitur. Sed et qui tussim habet, feniculum de dille aequalis ponderis accipiat, et tertiam partem de andron addat, et haec cum vino coquat, et tunc per pannum colet, et bibat, et tussis cessabit. Et qui infirma et fracta viscera habet, cum vino andron, de melle satis addito, coquat, et ista cocta in olla dimittat, et infrigidatum saepe bibat, et viscera sanantur.




CAP. XXXIV.---DE HIRTZSWAM

[Note: [Col. 1143D] Deest in ed.].

1034 [Col. 1143B]

Hirtzswam frigidus et durus est, ac nocivus est homini ad comedendum et pecori, quod nulla infirmitas laedit, quoniam has vires in se habet, quod hominem sanum et sanum pecus intus ulcerat, cum nullam infirmitatem invenit. Ubi autem tam periculosi humores in homine erumpunt, quod homo in membris suis ita de gicht fatigatur, quasi membra ejus frangi videantur, et si tunc hirtzswam comedit, periculum humorum illorum fugat, et uszbieszet et educit, quoniam natura ejus talis est, quod semper frangere solet ubi est, et ita quod foetidum est, effringit, ubi illud invenit. Sed et praegnantem mulierem cum periculo corporis sui abortire facit, si [Col. 1143C] eum comederit.




CAP. XXXV.---DE LAVENDULA

[Note: [Col. 1143D] Lavendula vera.] [II, 83].
1035
Lavendula calida et arida est, quia modicum succi habet, et homini ad comedendum non valet, sed tamen fortem odorem habet; et homo qui multos habet pediculos, si lavendulam frequenter odorat, pediculi in eo morientur. Et odor ejus oculos clarificat, [quia quamdam virtutem fortissimorum et etiam utilitatem amarissimorum aromatum in se habet, et ideo etiam plurimas malas res constringit, et ex hoc maligni spiritus exterrentur add. ed.]




CAP. XXXVI.---DE FENUGRAECO

[Note: [Col. 1143D] Trigonella foenum Graecum.] [II, 84].
1036
Fenugraecum plus frigidum quam calidum; et homo qui quotidianas febres habet, quae sudorem [Col. 1143D] saepe de eo educunt, et quem cibus molestat, id est laedit, gramen fenigraeci in aestate accipiet, et semen ejus in vino calefaciat, et illud calidum jejunus saepe bibat, et melius habebit. Sed qui quartanas febres habet, fenigraecum in aqua coquat, et expressa aqua, illud utrisque pedibus in tibiis saepe ad noctem calidum circumponat, et pannum desuper liget, atque fenigraecum in vino calefactum, ut supra dictum est, saepe bibat, et sanabitur.




CAP. XXXVII.---DE SYSEMERA

[Note: [Col. 1144D] Cf. lib. III, cap. 59. Deest in ed.].
1037
Sysemera calida existit. Et qui venenum comedit [Col. 1144A] aut bibit, accipiat sysemeram et rutham atque bathemam aequali pondere, et in mortario tunsis, succum eorum exprimat, et tunc etiam de succo springwurtz bis tantum sumat ut unius istorum est, et praedicto succo addat, et simul commisceat, ac ita per pannum colet, et jejunus bibat. Sed cum bibit, in calido loco sedeat, ne infrigescat, quia si frigus tunc haberet, periculosum ei esset. Et postquam biberit, huneckwurtz bibat, et venenum per nauseam spumabit, aut per eum in inferioribus locis transibit, et sic liberatur. Et qui multos pediculos habet, sysemeram cum arvina tundat, et simul commisceat, et tunc cum illo circa collum suum et sub assellis suis se ungat, et pediculi morientur, et ille inde non laeditur. Sed [Col. 1144B] homo in quo lepra crescere videtur, sysemeram in aqua coquat, et sagiminis addat, et sic mus parat, et saepe comedat, et lepram ab eo fugat





CAP. XXXVIII.---DE PEFFERKRUT

[II, 26].
1038

Pefferkrut calida et humida est, et eadem humiditas temperamentum in se habet, et sanis et infirmis bona et utilis est ad comedendum. Et illud quod sur, id est amarum, in ea est, hominem interius non mordet, sed eum sanat. Et homo qui debile cor et infirmum stomachum habet, eam crudam comedat, et illum confortat. Sed et tristem mentem qui habet, si eam comedit, eum laetum facit; et etiam comesta oculos hominis sanat et clarificat.




CAP. XXXIX.---DE SCHERLING

[Note: [Col. 1144D] Cicuta virosa? Conium maculatum?] [II, 85].
1039
[Col. 1144C]

Scherling calida est, et periculum in se habet, ita ut si homo eam comederet, omnia et bene ei recte instituta in sanguine et in humoribus ejus destrueret, et malas inundationes in eo faceret, quae ad modum procellae inquietudines in aqua parant; et postquam haec procella cessaret, pessimos livores et pessimas infirmitates in homine relinqueret. Sed ille, qui contis et fustibus valde percussus est, aut qui de aliqua altitudine cecidit, ita quod caro et membra ejus contrita sunt, scherling in aqua coquat, et expressam aquam illam super membra in quibus dolet, ponat, et pannum desuper ligat, et sic humores qui illic collecti sunt, [Col. 1144D] dissipabit, quia scherling quoque dissipare solet. Et etiam homo, qui a stosze aut ictu, aut jactu inter cutem et carnem intumet, scherling in aqua calefaciat, et eam super tumorem liget, et tumorem fugabit. Qui autem in aliquo membro de aliqua infirmitate de se ipso tumet, ad tumorem illum expellendum, scherling non valet, quia si super illum poneretur, humores illos, qui per infirmitatem ulcerum procedere et de carne exire deberent, introrsum in homine cum periculo redire compelleret [Note: [Col. 1144D] Quia si---compelleret desunt in ed.].




CAP. XL.---DE GANPHORA

[Note: [Col. 1145D] Dryobalanops Camphora.] [III, 9].

1040
[Col. 1145A]

Ganphora, scilicet gummi, puram frigiditatem in se habet, sed arbor, de qua ganphora sudat, acutam et mundam; et si quis homo ganphoram simplicem comederet et non temperatam cum his herbis, tunc ignis qui in homine est, a frigore illius impeditur. Et etiam frigus, quod in homine est, virtute ejus irruit, ita quod homo ille velut lignum, quod olemechte est, ita quod nec frigidus nec calidus in corpore suo. Et ideo nullus homo eam simplicem comedat. Accipe autem aloe et mirrham pondere pari, et de ganphora modicum minus quam de uno istorum sit, et haec in patella fac simul confluere, id est zulasze, et modicum wilde lactuca adde, et tunc de his cum farina similae tortellas fac, aut [Col. 1145B] super lapidem ab igne calefactum sicca, aut eas in sole sicca, et siccatos ut pulverem tere, ac de pulvere isto in calida hunigwurtz modicum saepe jejunus sume; et si sanus et fortis es, sanior et fortior mirabiliter eris, et vires tuae isto modo constituentur; et si infirmus es, miro modo te attollit et confortat, velut sol turbidum diem illuminat.




CAP. XLI.---DE AMPHORA

[Note: [Col. 1145D] Rumer acetosus.] [II, 27].
1041
Amphora nec calida nec frigida in recta mensura, unde homini ad comedendum non valet, qui contra naturam ejus sollicitus est. Et si homo illam comederet, eum tristem faceret, et naturam ejus in injustam mensuram in visceribus ipsius diffunderet; sed ad pabulum pecoribus et bobus utile [Col. 1145C] est, [quoniam quod in ea debile est ad vires hominis, hoc viribus pecorum utile est add. ed.].




CAP. XLII.---DE HUSZWURTZ

[Note: [Col. 1145D] Sempervivum lectorum. Cf. infra cap. 203] [II, 86].

1042 Huszwurtz frigida est, et utilis non est homini ad comedendum, quia pinguis naturae est; nam si quis homo eam comederet qui sanus in genitali natura esset, totus in libidine arderet, quod velut amens fieret. Et si quis masculus in semine suo aridus esset, ita quod absque senio semen in eo deficit, huszwurtz in caprinum lac tandiu ponat, dum tota lacte illo perfundatur, et tunc eum in eodem lacte coquat, aliquibus etiam ovis additis, ut cibus esse possit, et sic aut per tres dies, aut per quinque comedat, et semen ejus vires ad gignendum [Col. 1145D] recipiet et ad prolem florebit. Sed cibus iste hoc modo paratus contra sterilitatem feminae non prodest, sed si femina comederit eum, ipsam ad libidinem provocaret et sterilitatem illi non auferret. Et qui surdus in auribus est, ita quod non audit, lac feminae tollat, quae masculum peperit, cum jam decem aut duodecim septimanae sunt quod filium genuit, et de succo huszwurtz illi addat, atque in aurem illius aut tres aut quatuor guttas molliter instillet et hoc saepe faciat, et auditum recipiet.




CAP. XLIII.---DE STICHWURTZ

[Note: [Col. 1146D] Cf. infra cap. 204.] [II, 87].

1043 [Col. 1146A]

Stichwurtz [Brionia ed.] calida est et inutilis ad usum hominis velut unkrut, quod inutile est. Et calor ejus periculosus est, nisi in loco illo ubi venenum paratur. Nam si ibi in igne incenditur, ita quod calor et ejus odor idem venenum tangit, vires illius minuit, sicut etiam vinum vires suas amittit, quod per noctem in scypho dimittitur. Et si in ignem mittitur, et velut rapa assetur, et tunc ita calida ab igne tollitur, et in frusta inciditur, odorem emittit; et odor ille si serpentem aut rubetam tetigerit, eos ita laedit, quod serpens spumat, et quod rubeta inde ita dolet, quod de loco suo fugit. Sed et si odor ejus hominem tetigerit, eum dolere facit, nisi rutam prius comederit quia tam [Col. 1146B] indignos et molestos humores in se habet, quod tam hominem quam pravos vermes occidit. Quod si pedes hominis per ulcera vulnerati sunt, id est uszgebrochen, stichvurtz in aqua coquat, et aqua effusa stichwurtz ita calida super pedes illius, ubi fracti sunt, pone, et eos cum ea bewe; tunc putredinem eorum aufert, et sanabitur





CAP. XLIV.---DE WUNTWURTZ

[II, 89].
1044

Wuntwurtz [Frasica ed.] plus frigida quam calida, et tam periculosum succum prae quibusdam aliis herbis habet, sicut etiam aliquis vermis pejor et acerbior est prae aliis. Ubi autem homo magna et eminentia ulcera habet in se, id est uszgedroszenser, wuntwurtz in aqua coquat, ac ita calidam super ulcera [Col. 1146C] illa ponat, et ea saepe hoc modo bewe, et sanabitur. Si autem homo ferro vulneratus est, et si tunc Wuntwurtz vulneri superponit, periculosum est ipsi, quia in superficie cutem exterius repente sanat, et tabem interius dimittit [quia facta ulcera praecipitanter exterius contrahit, et sic interius laedit nisi prius aliis bonis aromatibus et unguentis interius curentur add. ed.] Sed si inter cutem et carnem hominis maculae et pustulae, id est blatern erumpunt, id est uszbrechent, tunc wuntwurtz in aqua coquatur et calida superponatur et ille sanabitur. Et pecoribus similiter fiat, si hujusmodi ulcera habuerint.




CAP. XLV.---DE SANICULA

[Note: [Col. 1146D] Sanicula Europaea.] [II, 90].

1045 [Col. 1146D]

Sanicula calida est, et plus munditiae in se est, et succus ejus suavis et sanus est, id est heylsam, et infirmo stomacho ac infirmis visceribus valde bona est. Nam in aestate, cum viridis est, eam radicibus eradica, et in aqua coque, et tunc aquam istam per pannum cola, et deinde huic aquae mel et modicum laquiricii adde, et sic fac honigwurtz, et pransus saepe bibe; et de stomacho tuo slim aufert, atque infirma viscera sanat. Sed et saniculam paulatim in sole sicca, ne vires ejus minuantur, quod sol herbarum vires non aufert, cum in eo siccantur [Col. 1147A] sed ignis [Note: [Col. 1147D] Quod sol---siccantur om. ed.], et siccatam modice pulveriza, ne per totum comminuatur, et pulverem istum ad hyemem serva; et tunc in hyeme vinum cum modico melle et laquiricio fervere fac, id est welle, et pulverem istum in aquam mitte, et ita pransus saepe bibe, et a stomacho slim purgat, et dolentia viscera ad sanitatem reducit. Qui autem ferro vulneratus est, succum saniculae exprimat, et eum in aqua fundat, et sic pransus bibat; aut si in hyeme est, pulverem ejus in aquam mittat, et pransus saepe bibat, et vulnera interius purgat, et paulatim et bene sanat [Note: [Col. 1147D] Aut si in hieme.---Sanat des. in ed.].





CAP. XLVI.---DE HEYLHEUBT

[II, 91].

1046
Heylheubt [Hermodactylus ed.] frigidus est et aridus, et in eo nec salus nec sanitas, et nulli homini ad comedendum valet, quia si comederet, in [Col. 1147B] eo defectum bonorum operum faceret atque ariditatem [Note: [Col. 1147D] Quia si---ariditatem om. ed.]. Et si quis homo eam comederit, ad modicum et ad breve tempus, caro ejus inde quidem [ex erius crescit, quia vis ejus interius deficit, quae carnem aliquantum extollit quasi crescat, et quod inde etiam suppl. ex ed.] saepe moritur, quia plus venenum quam sanitas est. Sed si pecus heylheubt comederit, non inde quidem morietur sed tamen tardum et pravum erit.




CAP. XLVII.---DE FARN

[Note: [Col. 1147D] Aspidium Filix mas et femina.] [II, 92].

1047 Farn (Filix ed.) valde calida est et arida, et modicum de succo in se habet; sed multam virtutem in se tenet, et talem scilicet virtutem, quod diabolus ipsam fugit [et etiam quasdam virtutes tenet quae virtuti solis assimilantur, quia ut sol obscura [Col. 1147C] illuminat, sic ipsa fantasias fugat, et ideo maligni spiritus eam dedignantur add. ed.] Et in loco illo, ubi crescit, diabolus illusiones suas raro exercet, et domum et locum, in quo est diabolus, devitat et abhorret, et fulgura, et tonitrua ac grando ibi raro cadunt, atque in agro ubi crescit, grando raro cadit. Sed et hominem, qui apud se portat, magica et incantationes daemonum, atque diabolica verba et alia fantasmata devitant. Et si aliqua imago secundum aliquem paratur ad laesionem et ad mortem illius, et si tunc ille farn apud se habet, et nocere non valet. Nam homo interdum per imaginem maledicitur, ita quod inde laeditur et amens fit. Cum enim diabolus hominem in paradiso sibi attraxit, [Col. 1147D] quoddam signum memoriale in diabolo factum est, quod in eo usque ad novissimum diem. Et tunc ipse per aliqua verba, quae per deceptiones ejus aliquando facta sunt, interdum ab homine advocatus, signum quod in eo remansit tangitur, et ita ille, provocatus et electus, multoties per verba illa aut hominem laedit, aut voluntatem ejus implet, super quem dicuntur. Interdum etiam homo per factam imaginem benedicitur, ita quod ei ad prosperitatem et ad sanitatem prodest. Malum autem [Col. 1148A] per odium et per invidiam paratur, et malum malo conjungitur. Et diabolica suggestio coagulationem hominis inspicit, et se ad illam conjungit, et ita semper homini insidiatur, atque sic malum malo conjungitur. Et sicut homo bonam et malam scientiam habet, ita etiam bonae et malae herbae creatae sunt ad hominem. Succus autem farn positus est ad sapientiam, et in honestate naturae est in significationem boni et sanctitatis; ac ideo omnia mala et magica illa fugiunt et devitant. Nam in quacunque domo est, ibi venenum, id est virgilnisse, et fantasiae ad perfectum fieri non possunt. Unde etiam mulier, cum infantem parit, farn illi circumponatur, etiam in cunis infantis circa infantem, et diabolus tanto minus insidiatur, quia cum diabolus [Col. 1148B] faciem infantis primum inspexerit, illum valde odit, ac ei insidiatur [Note: [Col. 1147D] Quia insidiatur om. ed.]. Ad has quoque medicinas valet: Nam qui virgichtiget est, farn accipiat, cum viridis est, et eam in aqua coquat, et in ipsa aqua saepe balneet, gicht cessabit [Note: [Col. 1148D] Nam qui---cessabit desunt in ed.]. Et etiam in aestate, cum viridis est, folia ejus super oculos tuos saepe pone et dormi, et oculos tuos purificat et caliginem ab eis aufert. Sed et qui surdus est, ita quod non audit, semen farn in paniolum liget, et ita in aurem saepe ponat cavens ne in caput per aurem intret: auditum recipiet. Et qui virgichtiget in lingua, ita quod loqui non potest, semen ejus super linguam suam ponat, et gicht in lingua cessabit [Note: [Col. 1148D] Hic desinit capitulum in edit.] et loquitur. Sed etiam, si quis homo immemor ac inscius est, semen farn in manu sua tenet, ad memoriam [Col. 1148C] sui redit, et intellectum recipiet; ita intelligibilis erit, qui unverstentlich est.




CAP. XLVIII.---DE HASELWURTZ

[Note: [Col. 1148D] Asarum Europaeum.] [II, 95].

1048 Haselwurtz valde calida est, et periculosam vim in se habet, et eadem timenda est, et valde atra est, et inde instabilis naturae est, ac similis tempestati, quia calor et periculositas ejus ad periculum currunt. Et ideo naturam hominis magis destituit, quam ei ad sanitatem prosit. Nam si homini ad comedendum daretur, qui aut sucht ad vidden haberet, aut vergichtiget esset, majorem dolorem illi inferret; et si praegnans mulier eam comederit, aut morietur, aut infantem cum periculo corporis sui abortiret, aut si eo tempore cum menstrua non [Col. 1148D] haberet, plus indoleret [Note: [Col. 1148D] Aut si---indoleret om. ed.].




CAP. XLIX.---DE HERBA

AARON [Note: [Col. 1148D] Aaron piaculatum.] [II, 96].

1049 Herba Aaron nec tepida, nec nimis fortis est, sed aequalem et temperatum calorem habet, quemadmodum sol post auroram suavem calorem tenet, et etiam habet, ut ros in aestate ante diem suavis est, et ideo ad quaeque flecti potest, ut suavis vir, qui et periculum sufferre potest et prosperitatem recte tenet. Et cum in aliquo homine tabes ejus in nigram pustulam vertitur, in qua mors hominis est [Col. 1149A] quae dicitur seltega, tunc illi aut folia, aut radicem herbae hujus ad comedendum detur, et nimium ardorem et nimium frigus, quae in eadem pustula sunt, mitigat, ita quod suaviter deficit. Et si homo ita vergichtiget est, quod omnia membra deficiendo cadunt, et quod lingua ejus in loquendo deficit, folia herbae Aaron mox cum modico sale ei ad comedendum dentur, et gicht cessabit; vel si adhuc non cessat, tunc radix ejus in cocto melle intinguatur, et illi statim ad comedendum detur, et melius habebit. Sed et homo qui slimecht fiber in stomacho habet, de quo diversus riddo crescit, radicem herbae Aaron in puro vino coquat, et tunc infrigescere permittat, et postea ignitum calibem in idem vinum mittat, et sic denuo calefiat, et ita calidum bibat, [Col. 1149B] et slim qui in stomacho ejus est fiber ab eo aufert, ut ignis nivem defluere facit. Et homo in quo melancolia furit, ille acrem animum habet, et semper tristis est; et iste vinum cum radice Aaron coctum saepe bibat, et melancoliam in eo minuit, id est virswindet, et febrem.





CAP. L.---DE HUMELA

[II, 94].

1050
Humela tepidum frigus in se habet et quemdam torporem caloris, qui luxuriam in homine excitat, ita quod hominem infatuat. Nam in homine illo, qui eam comederit, aut in potu sumpserit, luxuriam parat, quemadmodum vinum forte facit si illud biberit, et eum etiam velut fatuum facit; ac in homine plus tabem quam sanguinem parat, et ideo pene ad nullam utilitatem valet,---[quia nec multas [Col. 1149C] vires nec sanitatem per se habet, nisi aliis herbulis aut pigmentis addatur. Add. ed.]




CAP. LI.---DE WULFFESMILCH

[Note: [Col. 1149D] Euphorbia esula.] [II, 98].

1051 Wulffesmilch [Cardus niger ed.] venenum dicitur, et repentinum calorem habet, qui carnem hominis urit; et etiam indignam humiditatem habet, quia carnem hominis destituit, et nulla alia utilitas, nisi ut medicinarum philosophi invenerunt, quod interdum contra induratum stomachum quibusdam potionibus additur, quatenus per eam interdum utilia medicamenta temperentur, et ut malum, quod in corpore hominis est, per hoc malum fugetur.





CAP. LII.---DE DOLONE

[II, 97].

1052
Dolo [Stignus ed.] frigus in se habet, sed tamen [Col. 1149D] taedium et torporem in eodem frigore tenet, ac in terra et in loco, ubi crescit, diabolica suggestio aliquam partem et communionem artis suae habet. Et periculosum est homini ad comedendum et bibendum, quia spiritum ejus concutit, quasi mortuus sit. Sed tamen si quis homo magnis et peracutis, id est durchsoden, ulceribus in cute et in carne sua perforatus est, iste accipiat modicum de gensesmalcz [arvinae anseris ed.] et de cervino et hirczino sepo quantum habere potest, ac eis modicum, velut guttam unam cum penna de succo dolini addat et simul commisceat, ac hoc modo unguentum faciat, et cum eo illa magna ulcera sua moderate et non saepe [Col. 1150A] perungat, ne inde laedatur. Et ad istud unguentum ideo modicum de dolone addat, quia si multum addiderit et ita saepe perunxerit, carnem suam illud comedit et perforat.





CAP. LIII.---DE DAUWURTZ

[II, 99].

1053
Dauwurtz calida et arida est, et etiam fortes vires habet, ac munda est in natura. Et si quis eam ut aliam herbam saepe comedit, stomachum ejus purgat, et caliginem oculorum ejus aufert.





CAP. LIV.---DE BRACHWURTZ

[II, 100].

1054
Brachwurz [Esula ed.] calida et sicca, et utilis ad multa. Nam qui in corpore suo humorem gicht, velut eum in membris suis comedat, et qui impatiens gicht, id est vugedultig, intrinsecus in corpore [Col. 1150B] suo habet, ita quod inde diversas ac multas cogitationes habet in se, velut scientia ejus in ipso evanescat, iste brachwurtzel cum vino et cum melle coquat, et per pannum colet, et pransus et ad noctem ita tepidum saepe bibat, atque eamdem brachwurtz in vino coctam super pectus suum calidam ponat, et panno desuper liget, et haec saepe faciet, et melius habebit. Sed et liquiricium et beoniam [brioniam] aequo pondere pulveriza; accipe de pulvere brachwurtz tantum, ut illorum duorum est, et simul commisce, modico lucido sale aut asso sate addito, et pulverem istum hoc modo paratum tam jejunus quam pransus saepe comede, et vocem tuam serenam facit, et pectus tuum sanat, ac illud, velut lucidum aerem, lucidum parat, atque gicht ita deprimit [Col. 1150C] et minuit, quod membra tua per eam non franguntur, et quod intelligentiam mentis tuae per eam non amittis.




CAP. LV.---DE FUNFFBLAT

[Note: [Col. 1150D] Potentilla spec.] [II, 101].

1055 Funffblat [Quinquefolium ed.] valde calidum est, et succus ejus modicam humiditatem habet; et contra fortes febres valet. Accipe ergo funffblat, et fortiter tunde, et huic farinam similae cum aqua commisce, quasi tortellum facere velis, et deinde modicum baumoleo, vel, si illud non habes, cum modico oleo papaveris deick, illum liquefac ut mollis fiat, et tunc cum eo canabineum pannum perfunde, id est striche, et panno illo calefacto totum ventrem hominis qui fortes febres habet cum eo [Col. 1150D] circumcinge, et deinde dimidia die vel dimidia nocte transacta, eumdem pannum aufer, et iterum ad ignem calefac, et ventri illius superpone; et hoc saepe fac, et febres fugabuntur, ac illum eructuare facit. Et si quis in oculis caliginem patitur, accipiat funffblat, et in purum vinum ponat, et in illo terat, et sic per pannum colet, et ita vinum illud aereo vasculo servet; atque cum dormitum vadit, de ipso circa oculos suos liniat, ita quod etiam modice in oculos ejus intret, et haec saepe faciat, et caliginem oculorum aufert. Sed et qui gelsucht [regium morbum ed.] habet, cum funffblat et cum farina similae et cum aqua modicas tortellas faciat, et per [Col. 1151A] novem dies ex his jejunus comedat, et curabitur; et homini herba haec ad medicamenta valet, nisi Deus prohibeat [Note: [Col. 1151D] Et homini---prohibeat om. ed.].




CAP. LVI.---DE MANDRAGORA

[Note: [Col. 1151D] Atropa Mandragora.] [II, 102].

1056 Mandragora calida est et aliquantulum aquosa, et de terra illa, de qua Adam creatus est, dilatata est; homini aliquantulum assimilatur. Sed tamen herba haec, et propter similitudinem hominis [Note: [Col. 1151D] Hildeg. epist. ad Glodesindam (epi. 42); ejusdem epist. ad episcop. Hierosol. (epi. 22) et ad S. Bernard. (epi. 29). Utriusque generis icon ligno incisa exstat in opere cui titulus: Hortus sanitatis.], suggestio diaboli huic plus quam aliis herbis adest et insidiatur. Unde etiam secundum desideria sua homo, sive bona, sive mala sint, per eam suscitatur, sicut etiam olim cum idolis fecit [Note: [Col. 1151D] Unde etiam---fecit desunt in ed.]. Cum autem de terra effoditur, mox in fontem, id est queckbornen, per diem et per noctem unam ponatur, et sic omne malum et contrarius humor qui in ipsa [Col. 1151B] est ejicitur, id est uszgebiszen, ita quod amplius ad magica et ad fantastica non valet. Sed cum de terra eradicatur, si tunc cum terra sibi adhaerente deponitur, ita quod in queckborn non purgatur, ut dictum est, tunc ad multas inutilitates magicorum et fantasmagorias nociva est, velut etiam multa mala cum idolis aliquando facta sunt [Note: [Col. 1152D] Sed cum de terra---facta sunt desunt in ed.]. Quod si quis vir aut per magica, aut per ardorem corporis sui incontinens est, accipiat speciem feminae hujus herbae quae in praedicto fonte purgata est, et hoc quod in eadem herba, inter pectus et umbilicum suum per tres dies et per tres noctes ligatum habeat, et postea eumdem fructum in duas partes dividat, atque super utrumque lanckun [ilium ed.] partem unam per tres [Col. 1151C] dies et per tres noctes ligatum teneat. Sed et sinistram [dextram ed.] manum ejusdem imaginis pulverizet, et huic pulveri modicum gamphora addat, et eum ita comedat et curabitur [Note: [Col. 1152D] Sed et---curabitur desunt in ed.]. Quod si femina eumdem ardorem in corpore suo patitur, speciem masculi ejusdem imaginis inter pectus et umbilicum recipiat, et, sicut supra dictum est, et ipsa cum ea faciat. Sed et dexteram manum ejus pulverizet et modicum de gamphora addat, et pulverem istum, sicut praefatum est, comedat, et ardor ille in ea exstinguitur. Sed qui in capite qualicunque infirmitate dolet, de capite ejusdem herbae comedat, quomodocunque velit; aut si in collo suo dolet, de collo illius comedat; vel si in dorso, et de dorso illius; vel si in brachio et de brachio illius, [Col. 1151D] vel si in manu et de manu illius, vel si in genu et de genu illius, vel si in pede et de pede illius [Note: [Col. 1152D] Vel si in brachio---de pede illius om. ed.] comedat; aut in quocunque membro dolet et de simili membro ejusdem imaginis manducet, et melius habebit. Species autem masculi ejusdem imaginis ad medicamenta plus valet quam species mulieris, quoniam masculus muliere fortior est.

[Col. 1152A] Et si aliquis homo in natura sua ita dissinnatus est quod semper tristis est et quod in aerumpnis est semper, ita quod defectum et dolorem assidue in corde suo habet, accipiat mandragoram, cum jam de terra eradicatur, et in queckborn, ut praedictum est, per diem et per noctem ponat, et tunc de fonte ablatum in lectum suum juxta se ponet, ita de sudore suo eadem herba incalescat et dicat [Note: [Col. 1152D] Orationes hujusmodi in hoc nostro opere occurrunt II, 14; III, 20, 25; IV, 1, 2, 6, 7, 8, 13, 18; VII, 3, 9.]: rDeus, qui hominem de limo terrae absque dolore fecisti, nunc terram istam, quae nunquam transgressa est, juxta me pono, ut etiam terra mea pacem illam sentiat, sicut eam creasti.l Quod si mandragoram non habes, accipe inicium, id est primum cespitem de fago [primum erumpentes grossos de fago ed.], quoniam eamdem naturam feliciter in [Col. 1152B] hoc opere habent; sed ita eos de ramusculis suis abrumpas, ne eos frangas, sed ut integros de ligno auferas, et eos in lectum tuum juxta te pone, ut de te incalescant, et ut sudorem de corpore tuo accipiant, atque eadem verba quae praedicta sunt super eos dic, et laetitiam recipies, et in corde tuo medelam senties. Et idem de cedro et aspin facere potes, et te juvabit.




CAP. LVII.---DE WINDA

[Note: [Col. 1152D] Convolvulus arvensis et sepium.] [II, 103].

1057 Winda frigida est, fortes vires non habet, et nec multum utilis est. Nam si aliquis homo eam comederit, nec inde doleret, nec ei prodesset. Sed si ungues in aliquo homine grindig jam esse incipiunt, [scabiem jam incipiunt habere ed.] et cum in initio [Col. 1152C] est, accipiat windam et tundat, id est stampe, et modicum quecksilber [vivi argenti ed.] addat, et ista simul mische, et tunc super ungues ponat, et panno liget, et pulchri erunt.




CAP. LVIII.---DE BOBERELLA

[Note: [Col. 1152D] Deest in ed.].

1058 Boberella. Et cui oculi caligant, accipiat rubeum pannum de serico, et boberellen desuper striche liniendo; et cum dormitum vadit, super oculos suos pannum sericum ponat, et hoc saepe faciat, et caliginem oculorum fugabit. Sed et cui aures dyszent, ita quod inde quasi surdus est, boberellen accipiat, super filtrum eas lineat, et super totum collum et super nack usque ad aures eumdem filtrum ponat, et liget, et hoc saepe faciat cum dormitum vadit, et [Col. 1152D] dizo in auribus cessabit. Boberellam in fumo etiam aliquantulum aridam fac, et comede, et dumphen aliquantulum compescit, quamvis modice. Sed qui interius per viscerum ulcera dolet, furfures tritici accipiat, et in patella cum boberella calefaciat, et super pannum ponat, et ita calidas omni ventri et umbilico suo saepe circumponat, et curabitur.





Hildegardis: Physicae 1027