Hildegardis: Physicae 1176
[III, 5.]
1177
Balsamon regalis naturae est, et valde calidum et humidum est, et in tali temperamento, ac cum tam magna cautela ad medicamenta habendum est, ne fortitudo ejus hominem laedat [Note: [Col. 1197D] Ne---laedat om. ed.], velut nobiles homines venerari et timeri debent ne ad iracundiam provocentur. Et qui magnas febres in stomacho [Col. 1197C] habet, modicum balsami accipiat et satis de baumoleo addat, et plus de medulla cervi, quam olei illius, sic et ex his unguentum faciat, et circa stomachum cum eo se ungat, et febres ab ipso auferet. Sed et si quis freneticus est, idem unguentum accipe, et tympora ac nack [occiput ed.] illius unge, ita quod nec verticem nec cerebrum ejus tangat, ne de fortitudine ejus laedantur [Note: [Col. 1197D] Ne---caedantur om. ed.], et ad mentem et ad sanitatem redit. Et qui virgichtiget est, modicum balsami vel ad paulum [paulinum ed.] vel ad alia bona electuaria addat, et comedat, et gicht in eo cessabit [Note: [Col. 1197D] Reliqua om. ed.]. Sed in balsamon mortua corpora aliquantulum diu tenentur, ne putrescant, ita etiam balsamon forte et timendum liquamen omnibus naturis, ut recte [Col. 1197D] cum eo temperentur; alioquin facile ab eo dissipantur.
[Note: [Col. 1197D] Deest in ed.].
1178 Mel. Et homo, qui pinguis est et crassas carnes habet, si mel saepe comederit, tabem in eo parat. Qui autem macer et aridus est, si coctum, ab eo laeditur. Quod si quis favum cum cera manducaverit, melancoliam in eo excitat, et illum ita laedit, et gravedinem in eo parat, et melancoliam in ipso crescere facit.
[Note: [Col. 1198D] Deest in ed.],
1179 Zucker, cum adhuc crudum est, ita quod nondum [Col. 1198A] ad ullum usum hominis factum est; tunc in aestate in sole, aut in hieme super ignitum lapidem exsiccet, et aridus est, si postea comedit aut bibit eum, refocillat. Et qui in cerebro aut in pectore dolet, et ita conclusus est, quod se purgare non potest, et excreare non potest, si comedit aut bibit, cerebrum illius purgat, et pectori ejus solutionem purgationis facit.
[Note: [Col. 1198D] De lacte et butyro in editione agitur in capitulo De Bove. Vide infra cap. 14 libri VII De animalibus.].
1180 Lac vaccarum et caprarum et ovium, ac omne in hieme sanabilius est quam in aestate, quia tunc varietas succorum in hieme in se non extrahit, sicut in aestate facit. Qui autem in aestate lac comedunt, si sani sunt, eos aliquantum laedit; si autem infirmi et debiles sunt, modicum de lacte comedant. [Col. 1198B] Si tamen sani homines in hieme lac comedere volunt, accipiant radicem eyter neszeln, et eam exsiccent et arefaciant, et in lac ponant et comedant, quia mali humores, qui in lacte sunt, per urticam compescuntur. Si autem infirmi et debiles in hyeme lac desiderant, illud coquant, et urticam arefactam imponant. In aestate autem non valet ut urtica in lac ponatur, quoniam ipsa tunc humores et succos ac viriditatem in se habet; et si tunc hoc modo in lac poneretur, lac de novo succo ejus laederetur.
1181 Butyrum vaccarum melius et sanabilius est quam butyrum ovium aut caprarum. Et homo qui dunphig, aut qui hustet, aut qui in corpore aridus est, [Col. 1198C] butyrum comedat, et eum interius sanat et refocillat, id est labet, qui infirmus et aridus est. Et sano homini aut qui moderatas carnes in corpore habet, butyrum illis bonum et sanum est ad comedendum. Si autem pingues carnes corporis habet, moderate comedat, ne infirmae carnes ejus plus ingrossentur.
[Note: [Col. 1198D] Cf. infra, cap. 2 libri II] [I, 3].
1182 Sal valde calidum est, et aliquantum humidus, et ad multos usus hominis utile est. Sed si quis homo cibos absque sale comedit, eum tepidum interius facit; sed si eum moderate temperatum cum sale comedit, eum confortat et sanat. Qui autem nimis salsum cibum comedit, eum interius aridum facit [Col. 1198D] et laedit, et tunc [sal super pulmonem ut arena cadit et pulmonem] siccat, quia pulmo humiditatem quaerit, et pulmonem laedit et demphet [opprimit ed.]; et si tunc etiam super jecor cadit, illud etiam aliquantum laedit, quamvis jecor forte sit et quamvis sal exsuperet. Unde omnis cibus ita saliri debet, ut cibus saporem plus habeat, quam sal in eo sentiatur. Sal autem super ignem assus sanabilior est, quam sal crudus, quia humiditas quae in eo fuit exsiccata est; et si homo eum in pane aut cum [Col. 1199A] quolibet cibo moderate comedit, bonum et sanum ei est.
[Sal est quasi sanguis, et quasi flos aquarum est, et ideo moderate utenti vires tribuit, immoderate vero utenti velut inundatio et velut procella est add. ed.]
Lucidus vero sal majorem calorem habet quam aliud sal, et etiam quamdam humiditatem habet, et [utilis est] ad usum hominis et ad omnia medicamenta, ita ut si eis modicum quid ex ipso additur, tanto meliora sunt, et ita pretiosior etiam alio sale, sicut pigmenta alias herbas praecellunt. Et si homo de sale isto modicum cum aliquo cibo aut cum pane comedit, et non absque alio condimento, tunc eum confortat et sanat, ac pulmonem ejus [Col. 1199B] juvat. Si autem immoderate et sine temperamento eum comedit pulmonem illius in ipso welhet, et [debilitat ed.] et laedit. [Nam de fortissima vi humiditatis aquarum et terrae sudat, ideoque moderate utenti bono calore et bonis viribus suis vires tribuit, immoderate autem utentem sicut repentinus fluctus evertit. Add. ed.]. Quod autem homo multam sitim patitur, cum plurimum sal comedit, hoc ideo est, quia sal pulmonem ejus siccat et bonos humores in eo arefacit, et tunc pulmo et humores humiditatem requirunt, et sic homo sitit. Quod si homo ille tunc multum de vino bibit, ut sitim in se exstinguat, insaniam in se ducit, cum vinum supra modum bibit [quemadmodum Lot fecit. Add. ed.] Unde [Col. 1199C] salubrius et sanabilius homini est, ut aquam post sitim bibat quam vinum, ut sitim in se exstinguat.
[Note: [Col. 1199D] Deest in ed.].
1183 Acetum vini est, et valet ad omnes cibos, ita quod cibis hoc modo addatur, quod eis sapor non auferatur, sed ad modicum aceti in eis intelligatur, et sic acetum cum modico cibo sumptum foeditatem in homine purgat, et humores in eo minuit, et rectum iter cibus in eo facit. Si autem tantum aceti ad cibum additur, quod sapor aceti saporem cibi superat, ita quod cibus ille magis secundum acetum quam secundum cibi saporem, tunc sic comedentem laedit, quia calor ejus cibum in homine altera vice coquit, et ita eum durum facit, quod digeri vix poterit. Quod si aliquis homo fractas orfime [Col. 1199D] in corpore suo habet, eszigkalp, quod in aceto jacet, accipiat, et acetum premat, velut caseus premitur, et ita siccari permittat et in pulverem redigat, et in orfime, quae fractae sunt, de pulvere isto ponat, et siccabuntur et sanabuntur. Si autem orfime diruptae non fuerint, tunc idem kalp cum succo suo desuper striche, et illud etiam super eas pone, et pannum desuper liga, et virswindet. Acetum autem de cervisia factum tam bonum non est, velut si a vino factum esset, et etiam tepidum et debile est, et in homine facile fiber parat, et stomachum ejus facile indurat, et ideo comedenti parum valet.
[Note: [Col. 1199D] Deest in ed.].
1184 [Col. 1200A]
Qui meranden facere vult, panem tenuem in scissura in vinum aut cervisiam, aut in aquam incidat, et liquor ille ipsum panem sufficienter pertranseat, et sic comedat, quia panis, hoc modo mollis effectus, tanto suavior et facilius digeri potest. Nam si quis panem tantum intingit et mox ita comedit, antequam humiditate liquorum illorum perfundatur, eum interius gravat et constringit, nec faciliter digeri potest. Sed meranda vini fortis est, et hominem interius aliquantum aridum facit, nec homini multum prodest, etiamsi ei non multum oberit. Meranda autem cervislae salubrior, quam vini, quia succus panis succo cervisiae sibi fere cognato conjungitur et hominem interius aridum non facit, [Col. 1200B] etiam sibi non multum prodest. Sed meranda aquae salubrior est quam cervisiae, quia illa in stomacho suavis et levis est, et suaviter et leviter digeri potest, velut mollis cibus, qui faciliter et absque laesione per hominem transit. Et homini qui calidum et fortem stomachum habet frequens meranda non prodest, quia calorem stomachi ejus infrigidat et aridum facit. Sed et homini qui frigidum stomachum habet meranda non multum prodest, quia stomachus ejus tanto plus ab illa infrigidatur et aliquantulum induratur. Illis quoque, qui infirmum et tenuem stomachum habent, meranda non multum prodest, quia eum aliquantum gravat; sed tamen slim ab eo aufert et minuit.
[Note: [Col. 1200D] Deest in ed.].
1185 [Col. 1200C]
Quaelibet ova magis frigida quam calida sunt et potenter violare possunt. Ad comedendum nociva sunt, quia tenacia sunt et limosa, id est slimechte, et fere ut venenum. Nec homo ea comedat, quia si quis ea comederit, orfime et malus vermis, qui hominem comedit, in eo faciliter crescerent. Sed ova gallinarum, quae domesticae sunt, comedi possunt, sed tamen moderate, quia debilibus visceribus hominis ita nociva sunt, velut intemperata farina et non cocta, quia eis ut seick adhaerens et sliri ac putredinem in stomacho ejus parant. Sed homo, qui sana viscera habet, ea quidem superare poterit, si illa comederit; sed tamen moderate comedat, quia ab eis facile infirmabitur. Et etiam sano homini magis [Col. 1200D] mollia ova, quam dura quae eum in stomacho dolere faciunt, infirmo autem nec mollia nec dura ad comedendum valent. Sed qui infirmus est, si ova comedere voluerit, aquae modicum de vino infundat, et in patella fervere faciat, et tunc ova in eadem aqua confringat, et testas abjiciat, et sic ea coquat, et cocta comedat, et eum non laedunt, quia venenum et putredo quae in eis est per ignem excoquitur. Ovum autem ad ignem assum cum testa melius et salubrius est ad comedendum quam ovum aqua cum testa coctum, quia ignis putredinem quae in eis est per testam extrahit, aqua vero putredinem [Col. 1201A] ab eis non aufert, quia testa desuper est. Et vitellus ovi salubrior est ad comedendum, quam albugo ejus, et etiam vitellus, moderate durus, salubrior est ad cibum quam penitus mollis. Sed si quis homo crudum ovum comederit, eum valde laedit, quia putredinem in eo generat. Ova autem anseris simplicia ad comedendum nociva sunt, nisi ab aliquo quolibet cibo coquantur. Sed et ova anetae ad comedendum mala sunt et hominem laedunt, sed tamen salubriora et meliora quam caro ejus, quia tota fetidas quae in aneta est in carne ipsius remanet, et in ova plene non transit.
[Note: [Col. 1201D] Deest in ed.].
1186 Pix valde calida est, et in vasis in quibus potus est, sanabilis est. Si maden hominem comedunt, [Col. 1201B] super locum ulceris picem pone, et vermes illos sibi attrahit, ita quod extrahere et abradere potest; et eis ablatis, iterum picem desuper pone, et hoc tam diu fac, dum omnes auferantur. Sed postquam caro illa purgata de vermibus fuit, ipsum locum baumoleo et aliis bonis unguentis inunge, et sanabitur.
[Note: [Col. 1201D] Deest in ed.].
1187 Hartz est tepidum; et vas in quo positum est, non est sanum, quia caput fatigat et dum in capite parat.
[Note: [Col. 1201D] Deest in ed.].
1188 Sulfur calidum est, et in ustione velut in coctura malos humores sibi attrahit, et ad medicamenta non valet, nisi si alicui virgibnisse aut zauber parantur, [Col. 1201C] aut si alicui fantasmata sunt, si ibi sulfur incenditur, fumus ejus tam fortis, quod illi omnia debilitant, ita quod tanto minus laesiones hominibus inferunt, velut ubi duo nequam sodales sunt, alter alterum dedignando superat.
[Note: [Col. 1201D] Lupinus albus.---Deest in ed.].
1189 Vigbona frigida est. Et qui in visceribus dolet, ita ut quasi intumescat, vigbonam in farinam redigat, et huic modicum panis in pulverem redacti addat, et modicum seminis feniculi, seu modicum de succo levistici, et ita cum aqua cibum velut coquat, et aliquantulum comedat, et hoc saepe faciat, et infirma viscera sanat.
[Note: [Col. 1201D] Cicer arietinum.] [II, 10].
1190 [Col. 1201D] Kicher calida et suavis existit, et levis et suavis ad comedendum, nec malos humores comedenti auget. Qui autem febres habet, kicher super vivos carbones asset et comedat, et sanabitur.
[Note: [Col. 1202D] Ervum Ervilia.] [II, 11].
1191 Wisela frigida et etiam sicca, et in comedendo febres excitat, et stomachum infrigidat, et medicinae non multum convenit.
[Note: [Col. 1202D] Vicia sativa.] [I, 12].
1192 Wichim frigida est, nec homini ad comedendum [Col. 1202A] valet, sed pecoribus non multum nocet. Si autem caro hominis inter cutem et carnem ebullit, velut ibi impetigo [verruca ed.] nascitur, wichim accipiatur et in aqua coquatur, et ita calida super eumdem locum ponatur, et exsurgens impetigo evanescit quae de pravis humoribus ibi coagulari coepit.
[Note: [Col. 1202D] Panicum miliaceum.] [II, 13].
1193 Milium frigidum est, nec utile ad comedendum, quia nec sanguinem, nec carnem in homine auget, nec vires ei tribuit, sed tumidum ventrem ejus implet et famem minuit, quia gustum refocillationis non habet. Sed et cerebrum hominis aquosum facit, et stomachum tepidum parat [et tardum add. ed.], et humoribus qui in homine sunt, procellam incutit, [Col. 1202B] et fere est ut inutilis campestris herba, nec ad comedendum homini sana. Sed et qui in pulmone dolet, milium super ignito lapide calefactum pulverizet, et huic bis tantum de pulvere scolopendriae addat, et eum cum buccella panis tam jejunus quam pransus saepe comedat, et sanabitur.
[II, 15].
1194 Semen Lini calidum est, et ad comedendum non valet. Sed qui in latere dolet, semen lini in aqua coquat, et lineum pannum in aqua illa calida intingat, et absque semine illo eumdem pannum super latus suum saepe ponat, et dolor ille aliquantum [quamvis ed.] gravis modice attenuatur et remittitur. Item qui in latere dolet, semen lini accipiat et modicum minus gummi de Persico, ita quod semen [Col. 1202C] lini quarta parte excedat gummi, et in sartagine gemeyner glut [ut gluten ed.] coquat; deinde viscum piri in mortario ad succum terat, ita ut de succo isto plus sit quam gummi praedicti, et succum istum, et medullam cervi majoris ponderis quam praefatum gummi aut quam succus piri sit, in sartaginem ad semen lini et ad gummi ponat, et iterum fervere faciat. Quod si medullam cervi non habuerit, sepum juvenis tauri addat eodem modo, ut medulla cervi esse deberet. Quo facto, haec per pannum sibula ubique perforatum colet, et in novum fictile vas ceratum fundat, et in latere ubi dolet ad ignem cum illo saepe perungat. Et qui alicubi in corpore suo ab igne ustus est, semen lini in aqua fortiter coquat, [Col. 1202D] et lineum pannum aquae intingat, et calidum super locum illum ubi ustus est ponat, et ustionem extrahit.
[Note: [Col. 1202D] Tanacetum balsamita.] [II, 45].
1195 Balsamita plus calida quam frigida est. Si autem multis et diversis cogitationibus scientia et sensus cujuspiam evacuantur, ita quod ille in amentiam vertitur, balsamitam accipiat, et ter tantum feniculi, et in aqua simul coquat, et abjectis herbulis, eamdem [Col. 1203A] aquam infrigidatam frequenter bibat. Homo idem aridos cibos devitet, bonos autem et delicatos comedat, qui ei succum in sanguinem [bonum sanguinem ed.] subministrant. Sed et pultes simila, aut butyro aut sagimine, non autem oleo factas comedat, quia cerebrum replens oleum flecma attraheret; et vinum non bibat, quia dissipatos humores in eo magis dissiparet; sed nec aquam simplicem bibat, quia sensus ipsius in majorem inanitatem deduceret. Per triduum [praedictum ed.] autem potum et cervisiam bibat, caput suum pileo aut viltro [filtro ed.] de pura lana facto cooperiat, ut cerebrum leniter et paulatim incalescat. Et homo qui venenum comederit aut biberit, mox balsamitam, rutham et pandoniam aequali pondere accipiat, et in mortario tunsis, [Col. 1203B] succum eorum exprimat, et deinde de succo etiam purgatorio bis tantum sumat nec minus istorum, et praedicto succo addat, et simul commisceat, et per pannum colet, et jejunus bibat; et cum illud bibit, in calido loco sedeat, ne infrigescat, quia si tunc frigus habuerit, periculosum ei erit. Et postquam illud biberit, mox etiam potum ex melle confectum bibat, et aut venenum quod sumpsit per nauseam evomet, aut per eum per posteriora transit, et liberabitur.
Qui autem multos pediculos habet, balsamitam cum arvina tundat, et haec simul commisceat, et deinde cum illa circa collum suum et assellis suis se perungat, et pediculi morientur. Et sicut balsamita veneno resistit, sic etiam pediculis contraria [Col. 1203C] est.
Sed et homo in quo lepra crescere incipit, balsamitam in aqua coquat, et satis sagiminis addat, et sic cibum paret, et eum saepe comedat, et lepram ab eo fugat. Qui autem tertianam febrem patitur, balsamitam accipiat, et majorem hufflatichen, aequali pondere, et ter tantum de raphano ut istorum duorum est, et haec in vino coquat, et per pannum colet; garlofel sumat bis tantum et zinzebri tertiam partem ut istorum duorum est, et haec in pulverem redigat, et ex his, cum praedicto vino quod per pannum colavit, purum potum faciat, et illo in ipsa accessione atque sequentibus novem diebus utatur, ut plenius juvetur.
[II, 53].
1196
[Col. 1203D]
Stutgras quae minora sunt frigida in natura sua et debilia sunt, et infirmos humores in debilibus nominibus parant, et melancoliam augent, et gravia sunt ad digerendum, et contraria homini ad comedendum, quia viriditas eorum mala est.
[II, 54]
1197
Stur magis frigida quam calida est, et eam comedenti non multum prodest nec multum obest. Per se autem nullas vires habet, et quia sic inutilis est, aliis quibuscunque herbis addita, quosdam inutiles humores expellere interdum juvat.
1198 [Col. 1204A]
(Vide infra cap. 91, COL 1165, quod, paucis mutatis, idem est, ubi etiam inter varias lactucae species locum opportuniorem obtinet. Nonnulla quae in cap. 91 deerant ex cap. 198 supplemus.)
[Note: [Col. 1203D] Sium sisarum.] [II, 62].
1199 Gerla calida et sicca existit, et moderate comesta, nec multum juvat nec laedit, sed si quis ex ea multum comederet, calor et siccitas ejus febres in illo excitaret, et viscera ipsius laederet. Et qui infirmam cutem in facie habet, ita quod facile dehiscit, gerlam accipiat et in mortario tundat, et tritae oleum addat; et sic ad noctem, cum in lecto se collocat, faciem suam inungat, et hoc faciat dum sanetur.
[Note: [Col. 1204D] Pastinaca sativa.] [II, 66].
1200 [Col. 1204B]
Pastinaca frigida est, et est refectio hominis, nec ei ad sanitatem multum prodest, nec ei obest; sed comesta, ventrem hominis tantum implet.
[II, 72].
1201
Borith calida et humida est. Homo qui in oculis caligat, rubeum pannum de serico accipiat, et borith confringens, desuper illiniat, et ad noctem super oculos suos illinitum ita ponat, et hoc saepe faciat, et caliginem oculorum fugabit. Quod si de eadem unctione oculos quispiam interius tetigerit, non eos nocebit. Si enim albus vel viridis color in eodem serico esset, in illo succus borith accipiat, et super viltrum [filtrum ed.] eas liniat, et totum collum [Col. 1204C] suum, et super occiput, et usque ad aures suas, non autem super aures, ponat, et liget, et hoc saepe faciat, et tinnitus aurium cessabit. Et si quis in pectore dumphet, borith in vino aliquantulum compescat, quamvis modice, quia pravos humores qui pulmonem laedunt, fugat. [Sed et qui interius in corpore per ulcera viscerum dolet, suppl. ex ed.] furfures tritici tollat, et in patella cum borith calefaciat, et super pannum ponat, et ita calidas omniventri et umbilico suo circumponat, et curabitur.
1202 (Vide cap. 25, COL 1140, quod hic verbatim iterum ponitur.)
[II, 86].
1203 [Col. 1204D]
Semperviva frigida est, et non est utilis homini ad comedendum, quia pinguis naturae est. Nam si quis surdus in auribus est, ita quod auditu caret, lac feminae tollat quae masculum peperit, cum jam decem aut duodecim septimanae sunt quod filium suum genuit, et modicum de succo sempervivae lacti huic addat, et in aurem suam aut tres aut quatuor guttas de eodem modice mitti faciat, et hoc fieri semper permittat, et auditum recipiet.
1204 (Idem est cum capitulo 43, COL 1146, sub rubrica DE STICHWURTZ.
[Note: [Col. 1205D] Polypodium vulgare.] [II, 93].
1205 [Col. 1205A]
Polypodium calidum et siccum est. Homo autem, qui in visceribus dolet, si macer est et si non multum infirmatur, polypodium accipiat, et secundum ejus tertiam partem salviam ei addat, et in pulverem redigat, et pulverem istum comedat, et malos humores minuit. Quod si idem homo multum infirmatur, vinum, melle addito, ad ignem coquat, et per pannum colatum infrigidari sinat et praedictum pulverem immittat, et bibat. Homo autem, qui in visceribus sanus est et qui pingues carnes corporis habet, nec pulverem istum comedat, nec potum bibat, ne sani humores in eo debilitentur.
[II, 110].
1206
Vehedistel frigiditatem, quae de rore est, in se [Col. 1205B] habet, et valde utilis est. Si quis a stechen [stechedo ed.] in corde, seu in aliquo alio membrorum suorum dolet, Vehedistel accipiat, et modicum minus orechter salben, et hoc in modica aqua in succum redigat, et statim in ipsa hora cum a stechen fatigatur, sic bibat, et melius habebit.
[Note: [Col. 1205D] Ficaria verna.] [II, 164].
1207 Ficaria frigida est et humida. Homo autem qui ardentes febres patitur, ficariam et bis tantum de basilisca in puro vino coquat, et infrigidari permittat, et per singulos dies jejunus ex hoc vino bibat, et ad noctem cum se collocat ad lectum, et sic faciat dum sanetur.
[II, 165].
1208
[Col. 1205C] Weyt frigida est, et idem frigus acutissimum est. Homo qui in corpore suo a qualibet paralysi, cujuscunque fortitudinis sit, fatigatur, weyt in aqua fortiter coquat, et per pannum colet, herba abjecta: deinde arvinam vulturis, et secundum medietatem ejus sepum de cervo in praefatam aquam ponat, et simul coquat, et ex his unguentum faciat et saepius se inungat, et paralysis cessabit.
[Note: [Col. 1205D] Primula officinalis.] [II, 166].
1209 Hymelsloszel calida est, et omnem viriditatem suam ab acumine solis habet. Nam quaedam herbae praecipue de sole, quaedam autem de luna, quaedam vero de sole et de luna simul confortantur. Sed haec praecipue de virtute solis vires suas accipit. Unde et melancoliam in homine [Col. 1205D] compescit. Melancolia enim, cum in homine surgit, eum tristem et in moribus suis turbulentum facit, et verba contra Deum proferre, quod aerei spiritus videntes, illi accurrunt, et suis suasionibus in amentiam illum multoties evertunt. Unde idem homo hanc herbam super carnem, et ad cor suum ponat, quatenus ab illa incalescat, et aerei spiritus, qui eum fatigant, virtutem ejusdem herbae quam a sole accipit, dedignantes, ipsum hominem fatigare cessabunt.
Sed et homo qui malis humoribus in capite ita opprimitur quod sensu suo interdum vacuatur, [Col. 1206A] eamdem herbam accipiat, et in vertice, crinibus abrasis, ponat; et ligamine liget, similiter et super pectus ponat, nec in triduo eam auferat, et ad sensus suos reducitur. Qui autem per totum corpus suum a paralysi fatigatur, eamdem herbam in poculum suum ponat, ut inde saporem habeat, et frequenter bibat, et curabitur.
[Note: [Col. 1206D] Tussilago Petasites.] [II, 169.]
1210 Major hufflatta frigida et humida, et ob hoc fortiter crescit. In ipso autem acumine et in frigiditate sua pravos humores extrahit, cum ulceribus superponitur. Si quis etiam scrofulas in corpore suo habet, antequam rumpantur, eamdem herbam juxta caudam abrumpat secundum latitudinem scrofularum, et caetera abjiciat, et super partem [Col. 1206B] illam quam retinuit mel liniat, et sic per tres dies et noctes super scrofulas ponat; et postquam exsiccata fuerit, iterum recentem eodem modo superponat, et scrofulae minorari incipient. Quarta autem die triticeam farinam cum melle temperet et commisceat, et ad latitudinem earumdem scrofularum conficiat, et eis ackeleiam primo superponat, et desuper mellicam massam farinae, et sic quotidie per novem dies faciat, et ultra, dum evanescant.
[Note: [Col. 1206D] Tussilago Farfara.] [II, 170.]
1211 Minor hufflatta calida est. Et si quis homo de diversis cibis immoderate sumpserit, et jecor illius laeditur et indurescit, hic eamdem herbam et bis tantum de radice plantaginis, et mus quod est [Col. 1206C] circa viscum piri quantum minoris hufflatta in modicas incisiones incidat. [Et incisiones istas subula, aut alio minuto instrumento perforet, et in foramina ista praedictum muesz infigat, et in purum vinum ponat. Sed ad pondus nummi accipiat tumorem qui aut in folio, aut in ramusculo nucis velut faba, aut velut pisa intumuit, et haec in praedictum vinum mittat; et tam pransus quam jejunus, non coctum, sed tantum vino impositum bibat, et jecur curabitur. Add. ed.]
[II, 1167]
1212
Asarum calidum existit et siccum, ac quasdam vires pigmentorum habet, quia viriditas ejus suavis et utilis est, ita quod homo qui diu languet et cui caro deficit, cum ea calefactam aquam biberet [Col. 1206D] [cum ea in aqua calefacta balneet, ed.], et aut in pulmento, aut cum carnibus, aut cum tortellis coctum saepe comedat, et multum ei proderit, quia bonus succus ejus hominem interius sanat [Note: [Col. 1206D] Quia---sanat des. in ed.]. Et si quis lixiviam cum ea facit, et tunc caput cum illa frequenter lavat, infirmitates bonis viribus suis de capite illius fugat, et prohibet ne infirmetur. Sed et cui mali humores caput velut fumus fatigant, ita quod etiam aures ejus quemadmodum sonus aquarum tinniunt, Asarum in calida aqua fervere faciat, et expressa aqua, ita calidum capiti suo circumponat, et eadem herba fumum, qui [Col. 1207A] in capite illius est per bonas vires suas minuit, et auditum in auribus ejus aperit.
Homo quoque qui in pectore et circa pectus dolet, vel interius ulcera habet, Asarum coctum et calidum in balneo pectori suo circumponat, et suavi virtute illius cum suavitate aquae temperata [Note: [Col. 1207D] Et---temper. desunt in ed.] melius habebit. Quod si etiam homo quolibet dolore in pulmone dolet, scilicet cum primum in pulmone dolere incipit [Note: [Col. 1207D] Scilicet---incipit des. in ed.], ita quod etiam idem dolor omnem dolorem gutturi cui raucitatem vocis auffert, subministrat, asarum accipiat, et modicum plus de basilia, et etiam plus de humeln quam basiliae sit, et herbas illas in olla tertia parte excedat, et coctas per pannum colet, deinde nucem muscatam accipiat ad pondus quod habere poterit, et galgan [Col. 1207B] ad tertiam partem nucis muscatae, et de visco piri bis tantum ut nucis muscatae, et hoc in pulverem redigat, et pulverem istum cum optimo vino in nova olla coquat, ita quod vinum pulverem istum tertia parte in olla praecellat. Quod cum fecerit, denuo eumdem pulverem cum eodem vino, modico melle addito, faciat denuo in olla effervere, et herbam cum praedictis herbulis coctam vino huic addat, ita ut bis tantum vini hujus sit quantum aquae illius, et sic istud ante cibum modice bibat, post cibum autem quantum vino addito bibere voluerit [quantum uno halitu bibere potest, ed.], primum ignito calybe calefaciat et bibat [Note: [Col. 1207D] Reliqua desunt in ed.]: calor enim asari putredinem pulmonis aufert, et frigiditas basiliae pulmonem [Col. 1207C] impinguat, et eum tristem facit; frigiditas quoque humeln pulmonem purgat, et haec in calefacta aqua temperantur, ut supradictum est. Sed et calor nucis muscatae et calor galgan cum frigiditate visci piri temperantur, et cum alterato calore vini et cum alterato calore igniti calybis roborantur, pulmonem retinuit, ne aut in ullum defectum nec in ullam pinguedinem evadat, sed ut justam moderationem in se retineat, cum haec omnia simul temperantur, ut praedictum est.
[Note: [Col. 1207D] Deest in ed.].
1213 Hirceswurtz acutum calorem habet, et etiam humida est, et ideo acumine suo, et frigiditate, et humiditate sua mala quae et ab injusto calore et a frigore, et ab humiditate in paralysi surgunt, compescit,
[II, 172.]
1214 [Col. 1207D]
Scampina [Scamphonia ed.] acutum et acerbum et inutile frigus in se habet, et ad quamlibet destructionem laborat, et naturam inutilium herbarum habet [Note: [Col. 1207D] Et naturam---habet des. in ed.]. Nam cum medici potiones, quas dare solent, accelerare et veloces facere volunt, Scampinam illis addunt, et inutili frigore et natura sua tam sanos quam infirmos humores ab homine expellit. [Col. 1208A] Si quis autem simplicem et non temperatam homini, seu ad comedendum, seu ad bibendum tradiderit, illum in visceribus interius scindit, et tam vitales quam mortales humores ab eo educit, et eum in destructionem corporis mittit [Note: [Col. 1207D] Et tam vitales---mittit des. in ed].
[Note: [Col. 1207D] Deest in ed., ut et num. 216-222 quae sequuntur.].
1215 Nimphya frigida est, et inculta, et velut inutilis herba est, nec multum proderit, nec multum oberit.
[Note: [Col. 1208D] Hippuris vulgaris.].
1216 Catzenzagel nec perfectum calorem nec perfectum frigus in se habet; in utroque tepida est, ac de pravis humoribus terrae nascitur, et comedenti eam homini nullam virtutem confert. Sed tamen si quis illam hoc modo paraverit quod muscae ex ea [Col. 1208B] gustent, ipsas et torpore et pravis humoribus suis mortificat.
1217
Zugelnich calida est et libidinem in homine excitat. Nam vires ejus et leprae et paralysi aliquantum valerent, nisi quod calor ejusdem herbulae, qui libidinem homini infert, easdem vires deprimit, ita quod contra haec non multum valet.
1218
Psaffo temperatum frigus habet, et utilis est, atque in debili calore ejus crescit. Quod si succus ipsius unguentis aut potionibus additur, eas utiliores reddit.
1219
[Col. 1208C]
Herba in qua rifelbere crescunt, nec valentem calorem nec valens frigus in se habet, sed et corpori non multum convenit. Fructus autem ejus frigidus est, sed tamen quamdam cognationem sanguinis habet, quia de aere illo crescit, qui sanguinem nutrit, unde et menstrua provocat. Homini vero, qui eumdem fructum comedit, nec multum prodest, nec multum obest.
[Note: [Col. 1208D] Lemnae spec.].
1220 Merlinsen frigida existit, nec per se valentes vires habet, nisi aliis virtuosis addatur; et si illis addatur, inutiles humores in homine minuit.
[Note: [Col. 1208D] Typhae spec.]
1221 Herba, in qua dudelkolbe nascitur, plus frigida [Col. 1208D] est quam calida, nec medicinae hominis convenit, quia succus ejus pinguls et limosus est.
Hildegardis: Physicae 1176