Thomas A. in Isaiam 52


Capitulus 33

53
(
Is 33)

Vae qui praedaris.

In parte ista incipit praedicere hostium destructionem: et primo destructionem; secundo destructionis effectum, 35 cap.: laetabitur.

Prima in duas. In prima praedicit destructionem hostium principalium, scilicet Assyriorum; in secunda aliorum eis auxiliantium, 34 cap.: accedite. Circa primum duo. Primo praedicit destructionem Assyriorum; in secunda ingratorum Judaeorum: laxati sunt.

Circa primum duo. Primo praedicit Assyriorum destructionem; secundo invitat omnes ad tanti facti considerationem, audite.

Circa primum duo facit. Primo praedicit poenam quam a deo percepit; secundo quam aliis ipse intulit, ecce videntes.

Circa primum tria facit. Primo comminatur Assyriis destructionem, ponens quaestionem, nonne, et responsionem, cum consummaveris fatigatus; quasi dicat, taedio affectus de multis victoriis.

Mt 7: in qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis. Apoc. 13: qui in gladio occiderit.

Secundo in persona populi petit a deo comminationis confirmationem, domine, miserere. Eccli. 36: glorifica manum, et extende brachium. Psal. 59: da nobis, domine, auxilium de tribulatione.

Tertio ponit petitionis impletionem: primo ponens destructionem Assyriorum quantum ad exercitus dispersionem: a voce Angeli, multos interficientis, populi, Assyrii, qui residui fuerunt. Supra 31: et pavebunt principes ejus fugientes. Quantum ad spoliorum direptionem, et congregabuntur, a Judaeis, vestra, o Assyrii. Supra 10: laetabuntur coram te sicut qui laetantur capta praeda.

Secundo destructionis fructum, scilicet dei gloriam, magnificatus. Psal. 56: magnificata est usque ad nubes veritas tua, et hominum gratiam in rectitudine actus, implevit, scilicet dominus, judicio, quae executio justitiae. Fides, quae est fundamentum justitiae. Supra 1: sion in judicio, Oseae 2: sponsabo te mihi in justitia et fide. Quantum ad perfectionem intellectus: divitiae salutis, sapientia, in divinis, scientia, in humanis. Prover. 3: pretiosior est sapientia.

Quantum ad ordinationem affectus, timor, Eccli. 1. Timor domini delet peccatum.

Nota super illo verbo, divitiae salutis, quod nos habemus divitias primo in deo. Col. 2: in ipso sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae dei absconditi. Secundo in seipso, Proverb. 3: pretiosior est sapientia. Tertio in sanctorum collegio. Supra 13: pretiosior erit vir auro.

Ecce videntes clamabunt. Hic ponit poenam quam aliis intulit: et primo describit poenam ab ipso inflictam quantum ad perturbationem hominum: videntes, exercitus magnitudinem, foris qui habitant in suburbanis, Angeli pacis, legati ezechiae ad rapsacen. Infra 36. Jer. 8: ecce vox clamoris filiae populi mei de terra longinqua. Quantum ad solitudinem viarum, dissipatae. Thren. 1: viae sion lugent, eo quod non est qui veniat ad solemnitatem.

Quantum ad infrictionem pactorum, irritum factum est pactum, scilicet quo Senacherib ezechiam assecuraverat. Et ideo projecit, quasi contemnens eorum amicitiam, non reputavit, prae superbia cordis sui. Job 39: absorbet terram, nec reputat tubae sonare clangorem.

Quantum ad destructionem regionum, luxit, et elanguit.

Et ponit praecipue fertiles regiones.

Supra 24 idem.

Secundo ponit divinam resistentiam conatibus ejus, nunc consurgam: et circa hoc tria ponit. Ex parte dei resistentis propositum: nunc, scilicet post tanta mala quae fecit, consurgam, contra ipsum.

Psal. 11: propter miseriam inopum et gemitum pauperum nunc exurgam, dicit dominus. Secundo ponit frustratum Assyriorum consilium, concipietis, idest cogitabitis alios ardere: parietis stipulam, idest, hoc sequetur quod vos comburemini: spiritus vester, idest indignatio, vorabit, scilicet carnem sub corio. Psal. 7: lacum aperuit et effodit eum, et incidit in foveam quam fecit.

Tertio ponit resistentiae, sive poenae modum: et erunt populi; cinis: quia, ad litteram, corpora eorum sunt in cineres redacta: spinae, idest Assyrii, quia alios lacerabant. Malach.

Ult. Calcabitis impios, cum fuerit cinis sub planta pedum eorum. Audite. Hic invitat ad tanti facti considerationem: et primo ad considerandum liberantis divinae potentiae magnitudinem; secundo ad considerandum liberatorum idoneitatem, qui scilicet sint idonei ut taliter a domino liberentur, ibi quis ex vobis; tertio ad considerandum liberatae civitatis dignitatem: respice sion.

Circa primum duo. Primo invitat ad considerationem suae potentiae, audite. Infra 49: audite insulae, et attendite populi de longe.

Secundo ostendit potentiae signum, contriti sunt peccatores, Assyrii scilicet. Supra 29: conteram eos etc.. Quis poterit.

Hic invitat ad considerandum idoneitatem ejus qui habitat cum deo, ut ab ipso semper protegatur illaesus: et primo inquirit idoneum; secundo excludit indignum, ubi est litteratus.

Circa primum tria facit. Primo ponit quaestionem, cum igne devorante? deo scilicet, ut ab ipso non devoretur, sicut Assyrii. Deut. 4: deus tuus ignis consumens Est. Secundo ostendit idoneitatem, removens tria ad quae Judaei proni erant: scilicet avaritiam quantum ad injuste ablata, ex calumnia, et quantum ad illiberaliter accepta, et excutit. Secundo quantum ad crudelitatem in homicidiis: qui obturat; tertio quantum ad luxuriam: et claudit oculos. Iste in excelsis, scilicet cum deo, Ps. 14: quis habitabit in tabernaculo etc.. Tertio ostendit huius habitationis utilitatem quantum ad quatuor. Et primo quantum ad altitudinem securam, quod tamen est contra consuetudinem altitudinis, munimenta, job 39: in petris manet. Secundo quantum ad satietatem plenam, panis. Gen. 49: Aser panis pinguis. Tertio quantum ad dei visionem, regem, idest deum. Cant. 3: egredimini filiae sion, et videte regem.

Quarto quantum ad affectionem sanctam, scilicet contemptum terrenorum: oculi ejus; de longe, quasi longe sub se, indignationem scilicet. Et quantum ad divinam subjectionem: cor tuum; timorem, filialem.

Eccli. 1: timor domini delectabit Cor. Et possunt haec exponi quantum ad eos qui habitant cum deo in praesenti ecclesia, vel etiam in triumphante.

Vel aliter: terram, scilicet viventium.

Psalm. 26: credo videre bona domini in terra viventium. De longe, quasi longe supra dignitatem naturae, vel idoneitatem multorum, nunc in spe, in futuro in re; et sic se tenet cum tertia.

Nota super illo verbo, spiritus vester ut ignis, quod deus dicitur ignis: primo purgans. Mt 3: baptizabit vos spiritu sancto et igne. Secundo inflammans. Luc. 12: ignem veni mittere in terram.

Tertio condemnans. Deut. 32: ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima.

Item super illo verbo, iste in excelsis habitabit, nota quod sancti habitant cum deo, primo per puritatem actionis. Psalm. 100: oculi mei ad fideles terrae, ut sedeant mecum. Secundo per inhaesionem amoris. Joan. 14: si quis diligit me, sermonem meum servabit. Tertio per eminentiam contemplationis. Philip. 3: nostra conversatio in caelis Est. Quarto per gloriam fruitionis.

Psalm. 83: beati qui habitant in domo tua, domine.

Ubi est litteratus? hic excludit indignum quantum ad illos qui praecipue digni videbantur.

Et primo eminentes in sapientia: ubi est litteratus, eruditus in philosophia; legis verba, eruditus in divina, doctor, instruens alios in erudimentis utriusque, 1 Cor. 1: ubi sapiens, ubi Scriba, ubi doctus? secundo eminentes in eloquentia, sed non sapientia, populum alti sermonis. Jerem. 5: ecce ego adducam super vos gentem cujus ignorabis linguam.

Respice. Hic inducit ad considerandum liberatae civitatis dignitatem: et primo quantum ad copiam bonorum, ponens quatuor quae sunt in caelesti vel militanti ecclesia: scilicet cordium laetitiam, civitatem solemnitatis.

Supra 30: sicut vox sanctificatae solemnitatis, et laetitia cordis. Rerum opulentiam, oculi tui videbunt. Supra 32: sedebit populus meus in pulchritudine pacis, in tabernaculis fiduciae, in requie opulenta. Immobilitatis gratiam, tabernaculum; clavi: loquitur secundum similitudinem tabernaculi quod affigitur clavis et funibus, qui solvuntur quando transferri debet.

Dan. 7: potestas ejus potestas aeterna, quae non auferetur; et hujus assignat rationem, quia solummodo dominus qui valet transferre, et alii non poterunt. Psalm. 47: magnus dominus, et laudabilis nimis. Aquarum abundantiam, locus fluviorum, idest divinarum monitionum; rivi, diversi modi participationum. Psal. 45: fluminis impetus laetificat civitatem dei. Hoc tamen Judaei totum fabulose referunt ad auream jerusalem.

Secundo quantum ad immunitatem malorum, non transibit. Praeteritum pro futuro.

Remigum, quorumlibet hostium, qui quandoque consueverant per mare terram promissionis infestare. Trieris, navis habens tres ordines remorum. Et assignat causam: dominus enim judex, judicans ab adversariis. Zach. 9: ecce rex tuus venit tibi mansuetus. Laxati.

Hic praedicit ingratorum Judaeorum destructionem primo a Romanis factam: et ponit tria. Primo impotentiam ad resistendum: laxati, idest praeparati, funiculi, ut te contra Romanos defendas. Loquitur secundum similitudinem navis quae paratur ad eundum.

Malus, arbor navis, scilicet templum, in quo pretiosa vasa et vela fuisse noscitur. Thren. 1: dedit me dominus in manu, de qua non potero fugere. Secundo direptionem spoliorum ab hostibus, tunc dividentur, a Romanis. Claudi; quasi dicat: nullus erit sic impotens inter eos quin praedam vestram diripiat. Joel. 3: infirmus dicat, quia ego fortis sum. Tertio remissionem peccatorum hostibus, populus, scilicet Romanus, justificatus comparatione malitiae Judaeorum. Ezech. 16: justificastis. Vel loquitur contra idumaeos, qui non poterunt praevalere contra Judaeos, sed magis ab ipsis spoliabuntur tempore Machabaeorum; et populo Judaeorum remittetur iniquitas.

Infra 40: completa est malitia ejus.



Capitulus 34

54
(
Is 34)

Accedite gentes etc..

In parte ista comminatur his qui fuerunt Assyriis coadjutores: et primo communiter omnibus; secundo specialiter idumaeis, ibi, ecce super idumaeam etc.. Circa primum duo. Primo excitat attentionem, (ponens) attentionis ordinem, ut accedentes appropinquent, propinqui audiant, et audientes attendant. Infra 49: audite insulae etc.. Et ponit convocatorum universalitatem: audiat terra. Et orbis, quantum ad mediocres: continens pro contento; plenitudo, quantum ad majores; germen, quantum ad minores: omnibus se paratum ad annuntiandum, non quod omnes possint audire ostendit.

Psal. 23: domini est terra etc.. Secundo ponit comminationem: quia indignatio. Quantum ad tria. Primo quantum ad destructionem populorum, ponens iudicis, scilicet dei, indignationem: indignatio domini etc., supra 14: haec est manus eius etc., supra 30: ad perdendas gentes etc.. Hominum necem, interfecit per auctoritatem, dedit, quasi aliis ad interficiendum, sicut executoribus. Zach. 11: ego tradam homines, unumquemque etc.; et cadaverum abjectionem, interfecti projicientur, sine sepultura, joel. 2: ascendet foetor ejus etc.. Secundo quantum ad tyrannorum cessationem: tabescent montes, tyranni, a sanguine, idest propter culpam effusi sanguinis. Infra 64: a facie tua montes etc.. Tertio quantum ad destructionem idolorum: et circa hoc tria. Et primo ostendit cessaturum idolorum auxilium in bellis: tabescet. Caelorum, scilicet aereorum, idest Daemones; vel, ad litteram, spiritus qui praesidebant sideribus secundum opinionem gentilium. Supra 19: movebuntur simulacra etc.; et in consiliis inquantum scilicet divinabant in astris, et complicabuntur etc.. Idest: sicut in libro plicato non potest aliquid legi, ita nec in caelo poterunt mala eis futura praevidere. Apoc. 6: caelum recessit etc.. Secundo ostendit cessaturum idolatriae cultum, et omnis militia etc., vel facilitatem impletionis praedictorum. Apoc. Eodem: stellae caeli ceciderunt etc.. Tertio ostendit utriusque effectivum: quoniam gladius, idest ultio, inebriatus in caelo, idest abundanter in Daemonibus ultionem exercui, qui idolis praesidebant. Deut. 32: inebriabo sagittas etc..

Ecce super idumaeam. Hic comminatur specialiter idumaeis, qui cum hostibus contra jerusalem venerunt, sicut dicitur in Abdia, quando capiebant alieni exercitum etc., et circa hoc tria facit. Primo comminatur hominum interfectionem; secundo terrae destructionem, et convertentur, tertio ponit utriusque confirmationem, ibi, respicite diligenter etc.. Circa primum tria. Primo describit poenae aequitatem, ecce super idumaeam, ad opprimendam. Interfectionis meae, dignum a me interfici.

Jer. 49: perditionem esau etc.. Secundo describit interfectionem quantum ad mediocres, ponens interfectorum diversitatem, gladius enim etc., agnorum etc., per quae omnia intelliguntur diversi gradus interfectorum. Ezech. 21: hic est gladius occisionis etc.; et necis magnitudinem, victima, idest quasi sicut in convivio magni regis, multa animalia interficiuntur. Ezech. 39: ego immolo vobis victimam etc.; et quantum ad majores, ponens eorum occisionem: et descendent, in mortem, unicornes: animal in quantitate catti, atrocissimum, habens cornu unum: unde significat potentes et monarchas. Supra 5: descendent fortes ejus etc.; et occisionis magnitudinem, inebriabitur etc..

Psalm. 105: interfecta est terra in sanguinibus etc.. Tertio ponit poenae rationem: quia dies judicii sion, ut scilicet vindicetur sion de idumaeis. Infra 63: dies ultionis in corde etc.; tamen secundum Glossam, sion, idest contra sion.

Unde omnia sequentia exponit de destructione jerusalem facta per Romanos. Et convertentur.

Hic ponit comminationem quantum ad terrae destructionem: et circa hoc tria facit. Primo praedicit destructionem; secundo terrae destructae solitudinem, et desolabitur etc., tertio solitudinis horrorem, et erit cubile etc.. Circa primum duo ponit. Primo destructionem, convertentur; idest, ita tota terra comburetur ab hostibus, ac si aquae essent pix et terra sulphur. Psalm. 10: ignis, sulphur et spiritus etc.. Secundo ponit destructionis durationem, non extinguetur; idest, effectus illius incendii manebit semper. Fumus, signum et memoria praecedentis incendii. Apoc. 19: fumus ejus ascendet etc.; et hoc intelligendum est manente causa comminationis, scilicet peccato: sic enim conditionaliter exponendae sunt omnes hujusmodi prophetiae secundum quod ipsemet dominus exponit se. Jer. 18: repente loquar etc.. Et desolabitur.

Hic ponit solitudinem: et primo praedicit ipsam solitudinem quantum ad habitatores. Desolabitur. Thren. 1: posuit me desolatam etc., quantum ad viatores, non erit transiens.

Jerem. 49: non manebit ibi vir etc., quantum ad bestiarum liberam habitationem: et possidebunt, quasi sine timore, onocrotalus, idem quod pellicanus; ibis, avis serpentibus inimica. Est ibex ibicis quadrupes: ibis ibidis avis. Et invidus ibis. Psalm. 103: herodii domus etc.. Secundo ponit solitudinis aequitatem: et primo aequitatis judicium, et extendetur; mensura, poenae contra mensuram culpae. Perpendiculum, regula caementarii. Supra 27: in mensura contra mensuram etc.. Secundo ponit judicii modum, nobiles ejus, in quibus gloriabantur. Soph. 3: auferam de medio tui etc.. Orientur in domibus, quas nimis curiosas aedificabant. Et paliurus, quaedam herba multarum spinarum, quae palliis adhaeret, lata habens folia. Oseae 9: desiderabile argenti etc., ut sic quantum glorificavit se etc..

Apocal. 18: et erit cubile.

Hic ostendit horrorem solitudinis ex monstris quae ibi habitabant, Daemonia, Daemonum monstra, quae in desertis plurimum apparent: Onocentaurus, quod est medius asinus, et medius bos, vel illusio est Daemonis potius quam naturale animal. Pilosus, simia, vel homo sylvestris, vel Daemon incubus: lamia, habens cetera membra feminea, pedes equinos: alter ad alterum clamavit. Supra 13: requiescent ibi bestiae etc.. Requirite. Hic confirmat omnia quae dicta sunt ex auctoritate divinae inspirationis. Requirite, vos qui futuri estis, in libro domini, idest in hoc libro, quem ego a domino didici, unum ex eis non defuit; idest omnia monstra quae dixi erunt ibi, alter alterum, idest mas feminam. Ea, scilicet monstra, marem et feminam.

Sortem, distribuens singulis loca apta ad manendum.

Luc. 21: caelum et terra transibunt, vel si exponatur de Judaea, intelliguntur per haec diversa monstra, diversi gentilium errores, qui ibi coloni a Romanis positi sunt. (collatio in cap. 34)p accedit homo ad deum: per susceptionem gratiae, Rom. 5: accessum habemus per ipsum etc..

Per contemplationem divinae sapientiae, Ps.: accedite ad eum etc..

Per ministerium oboedientiae, Ez. 40: filii Sadoc qui accedunt, etc..

Per expectationem firmae fiduciae, Eccli. 7: quasi qui arat et seminat etc..

Per spiritum concordiae, Eph. 2: habetis accessum in uno spiritu etc..



Capitulus 35

55
(
Is 35)

Laetabitur deserta etc. (Is 35,1). In parte ista ponit effectum prosperitatis consequentis in Judaeis ex destructione hostium: et dividitur in duas.

In prima ponitur promissio consolans; in secunda exhortatio confortans, confortate manus etc. (Is 35,3).

Circa primum tria.
Primo ponit hominum jucunditatem, quam comparat prato florenti, quod etiam ridens dicitur, quod quidem habet pulchritudinem in flore: unde dicit: deserta (Is 35,1), idest terra Judaeorum quae prius, vastantibus Assyriis, erat hujusmodi, metonimice, idest ipsi homines, quasi lilium, quod est pulcherrimus flos, et diu durat. Si 39,19: florete flores etc.; habet etiam pulchritudinem in germine: unde dicit, germinans etc. (Is 35,2), Pr 11,28: justi quasi virens etc.: sicut enim germen ex flore, ita exterior jucunditas ex cordis laetitia.
Secundo promittit terrae fertilitatem: gloria Libani (Is 35,2) etc., idest fertilitas diversarum rerum, quae est gloria horum locorum, erit in terra promissionis. Os 14,7: erit quasi oliva etc..
Tertio utriusque propinquitatem, ipsimet (Is 35,2), idest non differetur ad tempora filiorum. Supra Is 33: regem in decore suo etc..

Confortate (Is 35,3). Hic ponitur exhortatio confortans: et circa hoc tria.

Et primo ponitur officii ad exhortandum injunctio: confortate manus, in quo debilitas ad operandum: genua trementia, in quo debilitas ad sustinendum. He 12,12: remissas manus etc..

Secundo ponitur ipsa confortatio: dicite pusillanimes etc. (Is 35,4). Lc 12,32: nolite timere, pusillus etc..

Tertio assignatur confortationis ratio:

et primo quantum ad remotionem malorum, liberando ab hostibus, ecce deus vester (Is 35,4); Dt 32: sanguinem servorum etc., et sanando a languoribus, tunc aperientur (Is 35,5). Et sunt metaphoricae locutiones, si referantur ad tempus post destructionem Assyriorum, ut intelligantur spirituales defectus, ut supra. Vel ad litteram, si referantur ad christi adventum in carnem, sicut dicitur Mt 11: caeci vident, etc..

Secundo quantum ad collationem bonorum quatuor.
Primo quantum ad abundantiam aquarum, quia scissae sunt (metaphorice) aquae (Is 35,6) pro consolationibus. Vel quia multum pluet, ut sit magna fertilitas. Ps 106: posuit desertum in stagna etc..
Secundo pulchritudinem camporum, in cubilibus, idest terra, quae prius erat deserta, ut haec animalia inhabitarent, erit culta. Viror calami et iunci (Is 35,7), quae in locis virentibus orientur. Jb 40: sub umbra dormit etc..
Tertio quantum ad restaurationem viarum, ponens viae sanctitatem: et erit ibi (Is 35,8), in terra Juda, semita, ducens ad templum. Pollutus, gentilis, sicut ante. Vel mystice de ecclesia militante vel triumphante. Apoc. 21: non ingredietur in eam etc.; ponit etiam rectitudinem, et haec erit (Is 35,8); stulti, idest quantumcumque simplices, non errent (Is 35,8), propter multitudinem transeuntium. Jerem. 31: adducam eos per torrentes etc.; ponit etiam viae securitatem, non erit ibi etc. (Is 35,9). Supra 11: non nocebunt et non occident etc.; et ponit viarum frequentationem, et redempti, etc. (Is 35,10), a praecedentibus periculis. Baruch 4: ecce veniunt filii tui etc..
Quarto promittit eis laetitiam cordium, laetitia sempiterna (Is 35,10). Supra 25: auferet lacrymam etc.; ostenditur etiam condicio laetitiae sanctorum in patria, quia sempiterna (Is 35,10), quia plena, obtinebunt, quia pura, fugiet dolor, apocal. 21: absterget deus omnem lacrymam etc..

Sancti comparantur liliis: propter stipitis altitudinem, ex quo constantia in adversis. Ct 2: sicut lilium inter spinas etc.; propter odoris suavitatem, ex quo bona fama. Eccl. 39: florete flores quasi lilium etc.; propter humoris virorem, ex quo virtus mentis. Eccl. 50: quasi lilia in transitu aquae. Propter connexionem, ex quo sanctorum caritas. Ct 7: venter tuus quasi etc.. Haec lilia christus: vestit quantum ad virtutum dona. Mt 6: considerate lilia agri etc.; colligit ad aeterna praemia. Ct 6: dilectus meus descendit in hortum etc.; in eis requiescit per complacentiam. Cant. 2: dilectus meus mihi etc.; et ideo ipse lilium. Cant. 2: ego flos campi etc..



Capitulus 36

56
(
Is 36)

Et factum est in anno etc.. Hic narrat per modum historiae destructionem Assyriorum: et primo ponit historiae gesta; secundo quaedam ex historia occasionata: cap. 38: in diebus illis etc..

Prima dividitur in duas. Primo ponitur culpa quam in Judaeos commisit; secundo poena quam a deo sustinuit, ibi, egressus autem etc.. Offendit autem eos tripliciter. Primo bellis; secundo nuntiis, et misit rex etc., tertio epistolis, ibi 37: et audivit de therancha etc.. Super omnes etc..

Habac. 1: super omnem munitionem etc..

Et misit. Hic ostendit qualiter offendit Judaeos comminando per nuntios: et primo ponitur nuntiorum congregatio, secundo ipsorum collocutio, et dixit ad eos etc., tertio eorum ab invicem discessio: et ingressus est etc.. Circa primum duo. Primo describitur nuntius Assyriorum, rapsacem, quem dicunt quidam fuisse filium Isaiae, alii Samaritanum.

In aquae ductu: de hoc supra 7. Secundo describuntur nuntii Judaeorum, et egressus eliacim qui successit sobnae, qui tradidit inferiorem partem civitatis Assyriis; ut supra 22. Sobna, non ille de quo supra; a commentariis, cancellarius regis, qui gesta in scriptum redigebat, ad memorandum regi.

Unde commentor a comminiscor. Et dixit ad eos: hic ponitur nuntiorum collocutio: et circa hoc duo. Primo prolocutio rapsacis ad nuntios: secundo ad alios, ibi, et stetit rapsaces, etc.. Circa primum tria. Primo ponitur ipsius rapsacis allocutio, in qua intendit astruere ezechiae infirmitatem ad resistendum, excludendo defensionem Aegyptiorum. Ecce confidis, arundineum, irrisorie, quia in Aegypto multae arundines, verum dicit, quod Aegyptii tales erant. Ezech. 29: fuisti baculus arundineus etc., sed falsum quod ezechias in eis confiderat, excludendo etiam auxilium divinum: quod si responderis.

Cui abstulit. Quod fecit pro religione, pervertit in sacrilegium. Deuter. 12: cave ne offeras etc.; excludendo etiam robur proprium, et nunc trade te; quasi: nec equos habes, nec equites, ut uni principi exercitus resistere possis. Supra 33: projecit civitates etc.. Astruit etiam Senacherib potestatem ad impugnandum, ex praecepto divino: quia si confidis etc.. Supra 10: contra populum furoris mei etc..

Secundo ponitur aliorum responsio, et dixit eliacim. In aure populi, ne perturbetur, scientes quod dicitur. Prov. 11: benedictione justorum etc.. Tertio ponitur responsionis irrisio: et dixit ad eos. Urinam pedum, quae fluit ad pedes. Thren. 4: qui nutriebantur etc..

Et stetit rapsaces etc.. Hic ponitur allocutio ipsius ad populum. Et primo ponitur stultum ipsius verbum, in quo terret minis, non poterit eruere vos etc.. Judith 5: quis est iste qui filios Israel etc.; allicit promissis. Haec dicit rex. Benedictionem, idest pactum, quod vertetur in vestram benedictionem.

Vel benedicite me sicut dominum vestrum. Veniam, de Aegypto, ad terram, scilicet medorum. Gen. 27: det tibi deus de rore caeli etc.; provocat etiam exemplis: ne conturbet vos etc..

Dan. 11: elevabitur et magnificabitur etc.. Secundo ponit discretivi populi silentium. Et siluerunt.

Prov. 11: qui decipit amicum suum etc., Prov. 26: ne respondeas stulto etc.; praeceperat, ne verba blasphemiae multiplicaret, aut populum deciperet. Et ingressus etc.. Hic ponitur discessio nuntiorum ab invicem: et primo reditus Judaeorum ad ezechiam; secundo reditus rapsacis ad Senacherib, ibi reversus est autem etc.. Circa primum duo. Primo ponitur reditus nuntiorum et blasphemiae renuntiatio; secundo ponitur ezechiae oratio, et factum est cum audisset etc., scissis vestibus, pro audita blasphemia; quod erat mos Judaeorum, ut patet Mt 26.



Capitulus 37

57
(
Is 37)

Et factum est cum audisset etc.. In parte ista ostendit quomodo ezechias contra blasphemias humilitate et orationibus pugnavit: et circa hoc tria facit. Primo recitat quomodo adiit orationis locum, assumens humilitatis habitum, obvolutus est etc.. Jonae 3: surrexit de solio suo etc.. Secundo non praesumens per se orationem deo effundere, petit orationis suffragium per nuntios a propheta; ubi recitat nuntiorum missionem, et misit eliacim etc.. Supra 8: numquid non populus a deo suo etc.. Exponunt nuntii tribulationem. Et debet sic legi: et venerunt etc., et dixerunt ad eum: dies tribulationis, quam patimur in exterioribus persecutionibus, angustiae, quantum ad cordis dolores, correctionis, divinae, blasphemiae, hostium. Venerunt filii, idest conceptiones consiliorum, pariendi, explendi.

Vel, ita dolemus sicut parturientes. Sophoniae 1: dies irae dies ista etc.; porrigunt petitionem, ut sic ordinetur: leva ergo orationem etc., si quomodo etc.. Jer. 42: ora pro nobis ad dominum deum etc.. Tertio ponit prophetae responsum: et dixit ad eos: in quo excludit regis timorem: ne timeas. Jer. 1: ne timeas a facie etc., et praedicit regis Senacherib mortem, ecce ego etc.. Apoc. 13: qui in gladio occiderit, in gladio etc..

Reversus est etc.. Hic ponit reditum rapsacis ad Senacherib. Et planum Est. Et audivit de terancha. Hic recitat quomodo offendit eos comminando per epistolas; et circa hoc tria facit. Primo ponit superbam illius comminationem, et audivit de terancha, qui egressus in auxilium Aegyptiorum, quod cum audisset, occurrit ei obviam, dimittens Judaeam; et antequam recederet, scripsit verba haec.

Postmodum vadens, et obsidens Pelusium in Aegypto, veniente rege Aethiopiae, noluit cum eo pugnare, dicens eum esse sacerdotem Plutonis, derisorie propter nigredinem: vel quia mures cordas arcuum corrodentes exercitum ejus inermem dimiserunt. Supra 10: quomodo invenit manus etc.. Secundo ponit ezechiae orationem, praemittens receptionem epistolae: in qua oratione confitetur dei potentiam, per subjectionem Angelorum: domine deus exercituum.

Job 25: numquid est numerus etc., per cultum Judaeorum; deus Israel, qui sedes super cherubim: quia propitiatorium, quod erat quasi sedes dei, et etiam dabat responsa, erat super alas cherubim. Ps. 79: qui sedes super cherubim etc..

Sed cum tabernaculum sit dispositum secundum exemplar caelestis ecclesiae, ut sumitur Exod. 25; videtur quod male dicatur sedere super cherubim, sed magis super thronos.

Et ad hoc dicendum, quod sedet super cherubim idest trans, quia super seraphim, qui sunt ultra eos.

Vel secundum Gregorium et dionysium, nihil possidetur ibi singulariter; sed quod est inferiorum, attribuitur etiam superioribus eminenter. Unde proprietatem thronorum etiam eminentius habent cherubim.

Vel dicendum, quod sedet super thronos, sicut super sedem judicii; super cherubim, sicut supra cathedram magistri: quia interpretantur fusio scientiae. Et ideo congrue inde dicebantur dare responsa. Etiam ostendit dei potentiam per dispositionem regnorum: tu es deus solus etc., Dan. 5: donec cognosceret quod potestatem habet etc.; probat etiam per productionem creaturarum, tu fecisti etc.. Ps. 145: qui fecit caelum etc.; accusat etiam Senacherib blasphemiam, inclina domine etc.; Judith 6: domine deus caeli etc., probans cum hoc blasphemiae stultitiam: vere enim domine etc., Ps. 113: simulacra gentium etc.. Petit etiam tertio in hac oratione salutis misericordiam, et nunc domine etc..

Judith 9: omnes gentes cognoscant etc.. Tertio propheta promittit orationis exauditionem per nuntios: et misit Isaias etc., et circa hoc duo facit.

Primo promittit hostium destructionem; secundo civitatis liberationem, propterea haec dicit etc.. Circa primum tria. Primo comminatur ei destructionis interitum; secundo ponit signum, tibi autem hoc erit etc., tertio ostendit destructionis fructum, et emittet id quod salvatum etc.. Circa primum duo. Primo comminatur poenam confusionis contra contemptum Judaeorum, despexit, etc., quando tibi noluit respondere; movebit, in futuro, quando aliis occisis, cum paucis fugies. Supra 33: qui spernis alias etc., job 22: videbunt justi etc.. Secundo comminatur poenam destructionis contra culpam quam in deum commiserat: et circa hoc tria facit. Primo proponit culpam; secundo assumit divinam potentiam, numquid non audisti etc., tertio concludit poenam: ponam ergo etc.. Circa primum arguit ipsum de duobus peccatis. Primo de blasphemia: cui exprobrasti? verba ezechiae ad Senacherib; quasi: non mihi, sed deo. Infra 57: super quem lusistis, etc., secundo arguit ipsum de superbia, quam conceperat ex magnitudine rerum factarum. Et dixisti.

In multitudine, quasi mea, et non dei virtute. Juga Libani, summitates montium, idest potentum. Deut. 32: manus nostra excelsa, etc.; ex magnitudine propositorum: et succidam excelsa, potentes in Judaeis, altitudinem, domum domini; saltum, populum. Zachar. 11: aperi Libane portas etc.; ex multitudine pugnatorum, ego fodi; quasi: tantum habeo exercitum quod non sufficit mihi aqua quam invenio, nisi puteos fodiam. Vel metaphorice: consolationes omnium gentium ego siccavi. Joel. 2: quasi hortus voluptatis etc..

Numquid non audistis etc.. Hic assumit divinam potentiam, loquens in persona ipsius dei. Et primo quantum ad aeternam praeordinationem: quae olim, ab aeterno, fecerim, proposuerim facere et de exaltatione et de destructione, illud, malum poenae, quod per ipsum infertur praevidi et praeordinavi, Eccli. 23: domino deo nostro antequam etc..

Secundo quantum ad aeterni propositi temporalem executionem, et nunc adduxi. Collium, principum, compugnantium, ad invicem. Breviata, idest retracta, manu mea ab auxilio eorum; vel diminuta manu ipsorum a sui auxilio. Ps. 128: fiant sicut fenum tectorum etc.. Tertio quantum ad omnium factorum cognitionem, habitationem, idest sedem regni. Introitum, in terram Judaeorum. Job 34: oculi ejus super vias etc..

Ponam ergo.

Hic concludit poenam. Circulum sicut bubalo, frenum sicut equo, idest potentia divinitatis meae refrenando. Job 30: pharetram suam aperuit etc..

Tibi autem.

Hic ponit signum. Venerat autem exercitus Assyriorum imminente messe.

Unde fructus non potuerunt tunc recolligere, et fuerunt in terra usque post tempus seminationis: unde nec seminare potuerunt. Sic ergo eis dicitur, quod illa anni parte residua, eunte Senacherib in Aegyptum, comedant: comedant quae sponte nascuntur, scilicet ex granis conculcatis ungulis equorum et quadrigis. Vel quaecumque repereris, ut 4 Reg. 20, in horreis prius ad obsidionem congregata.

Vel quae severas, secundum septuaginta, idest quae remanserunt conculcata in agris. Et in secundo anno, adhuc existente eo in Aegypto, quia per annum stetit, quia nihil recolliges, cum nihil seminaveris, pomis vescere, vel quae sponte nascuntur, ut in libr. 4 Reg. 20. Et in illo secundo anno destruetur Assyrius; et sic in tertio anno habebis liberam potestatem seminandi et congregandi. Vel, secundum Andream, hoc est consilium: et hoc erit signum: refertur ad praecedentia. Et emittet.

Hic ponit destructionis fructum: primo ponens similitudinem arboris, quae multos fructus affert, si in terra profundat radices. Jer. 17: erit quasi lignum etc.; secundo ponit expositionem: quia de jerusalem. Infra 46: dabo in sion etc.; tertio assignat rationem: zelus enim etc., supra 9 idem. Propterea haec dicit.

Hic promittit liberationem. Non intrabit sicut proposuit. Supra 8: inite consilium, etc., et assignat rationem: et protegam. Propter me. Infra 48: propter me faciam etc., et propter David. Psal. 131: propter David servum tuum etc..

Egressus est autem etc..

Hic ponit poenam quam a deo sustinuit. Et primo quantum ad exercitus occisionem, et percussit.

Supra 33: a voce Angeli etc.; secundo quantum ad residuorum perturbationem et fugam, et surrexerunt. Supra 17: ecce turbatio etc.; tertio quantum ad ipsius occisionem: et factum est cum adoraret...p adramelech, et Sarasar, primogeniti, invidentes fratri minori, quem substituere volebant, ex alia matre natum.

Et sic justus de angustia etc.. (collationes cap. 37)p levatur oratio: per eminentiam contemplationis, Ps.: levavi oculos meos etc.; per fervorem affectionis, Thren. 3: levemus corda nostra etc.

Per lacrimas compunctionis, Ps.: levabo per singulas noctes, Ioel. 1: levate fletum etc.; per studium bonae operationis, Ps.: elevatio manuum mearum etc..

Frenum: humanae discretionis, Iac. 3: si quis in verbo non offendit etc.; divinae gubernationis, infra 48: infrenabo te laude mea etc.; diabolicae deceptionis, supra 30: frenum erroris etc.; temporalis afflictionis, iob 30: pharetram suam etc.; aeternae damnationis, Ps.: in freno et camo maxillas etc..



Thomas A. in Isaiam 52