Thomas Aq. s Johannis 41

Lectio 2 - Io 6,14-25

41 Jn 6,14-25
Posito signo visibili de nutrimento corporali, hic ponitur effectus signi in turbis triplex.

Primo quantum ad fidei confessionem; secundo quantum ad intentatam honoris exhibitionem, ibi iesus ergo cum cognovisset etc.; tertio quantum ad diligentem inquisitionem, ibi ut autem sero factum est etc..

Sciendum est circa primum, quod quasi ex ore Iudaeorum dictum est in ps. Lxxiii, 9: signa nostra non vidimus, iam non est propheta. Erat autem olim consuetudo ut prophetae multa signa facerent, unde, deficientibus signis, videbatur prophetia cessasse.

Cum vero signa vident, redditam sibi prophetiam confitentur. Unde iam tantum de viso miraculo profecerant, quod dominum prophetam dicebant. Dicitur ergo illi homines, qui satiati fuerant ex quinque panibus, cum vidissent quod iesus fecerat signum, dicebant, quia hic est vere propheta. Sed tamen nondum ad perfectam fidem pervenerant, quia eum prophetam credebant qui etiam est dominus prophetarum. Nec tamen ex toto falluntur, quia etiam ipse dominus se prophetam nominat.

Sciendum est autem, quod propheta dicitur videns. I Reg. IX, 9: qui nunc dicitur propheta, olim vocabatur videns. Visio autem ad vim cognoscitivam pertinet. In christo autem fuit triplex cognitio. Scilicet sensitiva: et secundum hanc habuit aliquam similitudinem cum prophetis, inquantum in imaginatione christi formari poterant aliquae species sensibiles, quibus futura vel occulta praesentarentur, praecipue propter passibilitatem, quae sibi conveniebat propter statum viatoris.

Item cognitio intellectiva: et quantum ad hanc non habet similitudinem cum prophetis; sed etiam est supra Angelos, quia erat comprehensor excellentius quam aliqua creatura.

Item cognitio divina: et quantum ad hanc fuit prophetarum et Angelorum inspirator, cum omnis cognitio causetur per participationem verbi divini.

Videntur tamen in christo excellentiam prophetiae cognoscere in hoc quod dicunt vere propheta. Licet enim multi prophetae inter Iudaeos fuerint, unus tamen expectabatur, in eis praecipuus, secundum illud Deut. XVIII, V. 15: prophetam suscitabit vobis dominus: et de hoc loquuntur; unde signanter dicit qui venturus est in mundum.

Deinde cum dicit iesus ergo cum cognovisset, etc., ponitur secundus effectus quantum ad intentatam honoris exhibitionem, quam tamen christus refugit. Et ideo primo ponitur conatus plebis; secundo fuga christi.

Conatus quidem, cum dicitur ut raperent eum, et facerent eum regem. Illud enim rapi dicitur quod praeter voluntatem et opportunitatem accipitur. Verum autem erat quod dispositio dei patris ab aeterno fuerat de regno christi manifestando, sed manifestatio haec nondum opportuna erat secundum tempus; nam venerat tunc, sed non regnare, quomodo regnans est in eo quod dicimus Matth. VI, 10: adveniat regnum tuum, ubi regnabit etiam secundum illud quod homo factus Est. Et ideo huic manifestationi aliud tempus est ordinatum, quando scilicet erit aperta claritas sanctorum eius, post iudicium ab eo factum. De ista manifestatione quaerebant discipuli, Act. I, 6: domine, si in tempore hoc restitues regnum Israel? credentes ergo turbae eum regnaturum venisse, volebant eum facere regem. Cuius ratio est, quia homines frequenter talem in dominum volunt qui eos in temporalibus pascat.

Unde quia christus paverat eos, eum regem facere voluerunt; Is. III, 6: vestimentum tibi est: esto princeps noster. Unde chrysostomus dicit: vide quanta est gulae virtus. Non eis ultra cura est sabbati transgressionis, nec ultra zelant pro deo, sed omnia remota sunt, ventre repleto: sed et propheta iam erat apud eos, et regem eum inthronizare volebant.

Fuga autem christi ponitur, cum dicit fugit iterum in montem ipse solus.

Ubi datur intelligi, quod dominus videns turbas, de monte descenderat, et circa inferiora loca paverat turbas: nisi enim de monte descendisset, non diceretur iterum fugere in montem.

Sed cum ipse sit vere rex, quare fugit? ad quod triplex ratio assignatur. Una, quia derogasset dignitati eius, si regnum ab homine recepisset, qui sic rex erat ut eius participatione reges omnes essent; Prov. VIII, 15: per me reges regnant. Alia ratio, quia praeiudicasset suae doctrinae, si claritatem aut robur ab hominibus accepisset. Sic enim operabatur et docebat ut totum virtuti divinae ascriberetur, et non favori humano; supra V, 41: claritatem ab hominibus non accipio. Tertia ratio est, ut erudiret nos mundanas dignitates contemnere; infra XIII, 15: exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis; Eccli. VII, 4: noli quaerere ab homine ducatum. Sic ergo gloriam mundi recusavit, ut tamen poenam sponte subiret, secundum illud Hebr. XII, 2: proposito sibi gaudio sustinuit crucem, confusione contempta.

Sed huic videtur contrarium quod dicitur Mt. XIV, 23, scilicet quod ascendit solus in montem orare.

Sed, secundum Augustinum, haec non sunt contraria, quia causa fugiendi coniuncta est causae orandi. Tunc enim docet nos dominus magnam causam esse orandi, cum imminet causa fugiendi.

Mystice autem tunc ascendit in montem quando turbae refectae paratae erant ei subiici, quia tunc ascendit in caelum quando populi parati erant se veritati fidei subiicere, secundum illud Ps. VII, 8: synagoga populorum circumdabit te; et propter hanc in altum regredere; idest, ut circumdet te synagoga populorum, regredere in altum.

Sed dictum est fugit, ut signaret quod non potuit intelligi altitudo eius: quod enim non intelligimus, dicimus a nobis fugere.

Hic agitur de tertio effectu, scilicet de diligenti inquisitione, et primo quantum ad discipulos; secundo vero quantum ad turbas, ibi altera autem die etc..

Circa primum duo facit.

Primo ponit studium discipulorum; secundo explicat, ibi et tenebrae iam factae erant etc..

Circa primum duo facit.

Primo describit descensum discipulorum ad mare; secundo transitum maris, ibi et cum ascendissent navim, etc..

Sciendum ergo circa primum, quod christus ascendit montem nescientibus discipulis, unde expectaverunt usque ad vesperam, eum venturum esse putantes ad se. Facta autem vespera, non ultra sustinent eum non inquirere: tantus eos detinebat amor. Et ideo dicit ut autem sero factum est, descenderunt discipuli eius ad mare, requirentes eum.

Mystice autem per sero, dominica passio, seu ascensio designatur: quamdiu enim christus praesentia corporali cum discipulis fuit, nulla eos deprimebat turbatio, amaritudo nulla vexabat; Mt. IX, 15: non possunt filii sponsi lugere quamdiu sponsus est cum illis. Sed christo recedente ab eis, descendunt ad mare, idest ad turbationes saeculi; Ps. Ciii, 25: hoc mare magnum.

Sed quia amor quo igniti erant, non sinebat eos diutius domini praesentia carere, ideo subdit eorum transitum, cum dicit et cum ascendissent navim, venerunt trans mare in capharnaum.

Consequenter cum dicit et tenebrae iam factae erant etc., explicat quod summatim posuerat, et primo de perventione ad mare; secundo de transitu, ibi mare autem, vento magno flante, exurgebat.

Quantum ad primum dicit tenebrae iam factae erant, et non venerat ad eos iesus: quod non sine causa evangelista exprimit, ut per hoc ferventem eorum ostendat amorem. Non enim vespera nec nox eos detinuit.

Mystice autem tenebrae, caritatis defectum designant; lux enim caritas est, secundum illud I Io. II, 10: qui diligit fratrem suum, in lumine Est. Tenebrae ergo in nobis sunt quando non venit ad nos iesus lux vera, ut dicitur supra I, in cuius praesentia omnes tenebrae propulsantur.

Subtraxit autem christus se tamdiu discipulis, primo quidem ut sentirent quid esset eius absentia; quod quidem experti sunt in tempestate maris. Ier. II, 19: scito, et vide quia malum et amarum est dereliquisse te dominum.

Secundo ut diligentius quaererent; Cant. V, 17: quo abiit dilectus tuus, o pulcherrima mulierum?... Et quaeremus eum tecum.

Quantum ad transitum dicit mare autem, vento magno flante, exurgebat. Et primo ponitur maris tempestas; secundo christi apparitio et tempus apparitionis, ibi et cum remigassent etc.; tertio apparitionis effectus, ibi et timuerunt etc..

Tempestas autem in mari causabatur a flatu exorti venti; et ideo dicit mare autem, vento magno flante, exurgebat, in altum.

Per ventum illum figuratur tentatio et persecutio quae futura est ecclesiae propter defectum caritatis. Nam, sicut Augustinus dicit, unde caritas refrigescit, inde fluctus augentur, et turbatur navis. Nec tamen venti illi et tempestas et fluctus et tenebrae id agebant ut vel navis non promoveretur, vel soluta frangeretur, quia qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit, Mt. XXIV, 13; et ibid. C. VII, 27: flaverunt venti, et irruerunt flumina et non cecidit domus.

Apparitio autem christi non fuit statim a principio tempestatis, sed post aliquod spatium; et ideo dicit cum remigassent ergo quasi stadia vigintiquinque aut triginta, vident iesum. Et hoc ideo ut daretur intelligi, quia dominus patitur nos ad tempus tribulari, ut virtus nostra probetur; finaliter tamen in necessitate non deserit, sed nobis proximus fit; I Cor. X, 13: fidelis deus, qui non patietur vos tentari supra id quod potestis; sed faciet etiam cum tentatione proventum, ut possitis sustinere.

Secundum Augustinum vigintiquinque stadia, quae remigant, sunt quinque libri Moysi.

Nam huiusmodi numerus est quadratus, de hoc numero quinque consurgens in multiplicatione sui in seipsum: quinquies enim quinque sunt vigintiquinque; numerus autem multiplicatus retinet significationem suae radicis: unde sicut per quinque signatur vetus lex, ita per vigintiquinque signatur perfectio novi testamenti.

Per triginta autem signatur perfectio novi testamenti, quae deerat legi: nam si ipsa quinque multiplicentur per sex, qui est numerus perfectus, consurgit numerus terdenarius.

Ad eos ergo qui remigant vigintiquinque aut triginta stadia, idest qui implent legem, vel perfectionem evangelicam, venit iesus, calcans omnes tumores mundi, altitudines saeculi praesentis. Ps. Lxxxviii, 10: tu dominaris potestati maris, motum autem fluctuum eius tu mitigas. Et tunc videbimus christum proximum navi, quia divinum auxilium approximat.

Ps. Cxliv, 18: prope est dominus omnibus timentibus eum. Apparet ergo quod qui recte christum quaerunt, eum habent praesentem.

Isti autem ferventissime christum desiderabant: quod patet ex temporis tenebrositate, ex maris tempestate et ex distantia portus, quibus non obstantibus ad eum ire conabantur.

Et ideo christus adfuit eis.

Effectus autem apparitionis ponitur cum dicit et timuerunt. Ille autem dixit eis: ego sum, nolite timere, et primo ponitur effectus interior; secundo exterior, ibi et statim navis fuit ad terram.

Effectus autem interior fuit timor; et ideo ponitur discipulorum timor conceptus ex subita christi apparitione, cum dicit et timuerunt, bono timore, quia causatum ex humilitate; Rom. XI, 20: noli altum sapere, sed time. Vel malo timore, quia, ut dicitur mt. C. XIV, 26, aestimabant eum phantasma esse.

Ps. XIII, 5: trepidaverunt timore ubi non erat timor. Quoniam timor praecipue carnalibus competit, qui spiritualia expavescunt.

Secundo ponitur christi confortatio contra duplex periculum. Scilicet contra periculum fidei in intellectu, et quantum ad hoc dicit ego sum, quasi dubitationem omnem repellens; Lc. Ult., 39: videte manus meas et pedes meos, quia ego ipse sum. Secundo contra periculum timoris in affectu; et quantum ad hoc dicit nolite timere; Ier. I, 8: ne timeas a facie eorum; Ps. XXVI, 1: dominus illuminatio mea et salus mea, quem timebo? tertio ponitur discipulorum assecutio, quia voluerunt eum accipere in navim: quo significatur quod quando timor servilis excluditur a cordibus nostris, tunc recipimus christum, amando et contemplando. Apoc. III, 20: ego sto ad Ostium et pulso: si quis aperuerit mihi, intrabo.

Effectus autem exterior fuit quantum ad duo. Primo, quia sedata est tempestas; secundo, quia statim navis fuit ad terram, cum multum ab ea distaret: non enim fallacem, sed tranquillam praebuit eis navigationem; et volens maius miraculum operari, navem non ascendit.

Sic ergo triplex hic concurrit miraculum: scilicet ambulatio supra mare, subita tempestatis cessatio, et distantis navis ad portum deductio: ut discamus, quod fideles in quibus est christus, tumorem mundi premunt, fluctus tribulationum calcant, et velociter ad terram viventium transeunt, secundum illud ps. C. Cxlii, 10: spiritus tuus bonus deducet me in terram.

Sed hic est multiplex quaestio.

Una est circa litteram, in qua videtur matthaei contrarium dicere: nam, Mt. XIV, 22, dicitur quod discipuli venerunt ad mare de mandato domini; hic autem, quod descenderunt quaerentes eum. Alia quaestio est, quod matthaeus ibidem dicit, quod discipuli mare transfretantes venerunt in terram Genesareth; hic autem dicitur, quod venerunt capharnaum. Tertia quaestio est, quod matthaeus dicit quod christus intravit navem; hic autem, quod non.

Sed de his tribus breviter expediens se chrysostomus dicit, istud non fuisse idem miraculum cum illo matthaei. Nam, ut ipse dicit, christus frequenter huiusmodi miraculum fecit ambulans supra mare, non tamen coram turbis, sed coram discipulis suis, ne turbae crederent eum non verum corpus habere.

Secundum Augustinum autem dicitur, et verius, idem miraculum fuisse quod hic ioannes narrat, et ibi matthaeus. Et ideo ad primam quaestionem respondens dicit, quod non refert quod dicit matthaeus eos praecepto christi ad mare descendisse. Potuit enim esse quod dominus hoc eis mandasset, et ipsi descenderint credentes christum cum eis navigaturum: unde expectarent eum usque ad noctem.

Et quia christus non venit, tunc ipsi transierunt mare.

Ad secundam quaestionem est duplex responsio.

Una est, quia capharnaum et Genesareth ex eodem littore sunt, et vicinae. Et forte discipuli pervenerunt trans mare in confinio utriusque, ideo matthaeus nominat unam, et ioannes aliam. Vel potest dici, quod matthaeus non dicit quod statim venerunt in Genesareth, et ideo forte primo venerunt capharnaum, et postea in Genesareth etc..



Lectio 3 - Io 6,22-25

42 Jn 6,22-25

Postquam evangelista posuit quomodo discipuli inquisierunt christum hic consequenter agit de turbis eum quaerentibus, et primo ponitur motivum ad inquirendum; secundo inquirendi opportunitas, ibi aliae vero supervenerunt naves etc.; tertio ponitur ipsa inquisitio, ibi cum ergo vidisset turba etc..

Movit autem ad inquirendum christum turbas miraculum praecedens, scilicet quod absque vehiculo mare transierit. Quod quidem innotuit eis, eo quod de sero non erat in littore, quod erat iuxta locum ubi fecerat miraculum de panibus, ubi una navis tantum erat, quae quidem navis cum discipulis ad aliam partem transfretavit absque christo. Unde cum de mane non invenissent christum ex eadem parte ex qua fuerat praecedenti die, sed iam erat ex alia parte, nec habuisset aliquam aliam navem in qua transiret, suspicati sunt quod supra mare ambulans transivisset.

Et hoc est quod dicit altera die, ab ea qua fecerat miraculum de panibus, turba quae stabat trans mare, ubi miraculum fecerat vidit quod navicula alia non erat ibi nisi una, quia in praecedenti die non fuerat nisi illa tantum, et vidit quia non introisset cum discipulis suis iesus in navim etc..

Per hanc unam navem significatur ecclesia, quae est una, unitate fidei et sacramentorum; Ephes. IV, 5: una fides, unum baptisma. Per hoc autem quod iesus non est cum discipulis, significatur corporalis separatio christi ab eis in ascensione; Mc. Ult., 19: dominus quidem iesus postquam locutus est eis, assumptus est in caelum.

Opportunitas autem inquirendi datur ex adventu aliarum navium ab alia parte maris, cum quibus poterant transire ad quaerendum christum; et ideo dicit aliae vero naves supervenerunt, ex alia parte, scilicet a tiberiade, iuxta locum ubi manducaverunt panes etc..

Per istas alias naves quae supervenerunt, significantur conventicula haereticorum et eorum qui quae sua sunt, quaerunt, et non quae iesu christi; infra: quaeritis me, quia manducastis ex panibus meis; et quae sunt separatae vel fide quantum ad haereticos, vel caritate carentes quantum ad carnales, qui non sunt proprie in ecclesia, sed tamen sunt iuxta eam, inquantum simulatam fidem praetendunt, et speciem sanctitatis habent; secundum illud II Tim. III, 5: habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes.

Et II Cor. XI, 14: non est mirum si ministri Satanae transformant se.

Sed inquisitio fuit studiosa; unde dicit cum ergo vidisset turba etc., et primo ostendit quomodo inquirit turba christum; secundo quomodo inventum interrogat.

Dicit ergo primo, quod cum vidisset turba quod iesus non erat ibi, nec discipuli eius, ascenderunt in naviculas, quae venerant a tiberiade, quaerentes eum: quod est laudabile; Is. LV, 6: quaerite dominum dum inveniri potest; et Ps. Lxviii, 33: quaerite dominum, et vivet anima vestra.

Sed inventum interrogant, unde dixit et cum turbae invenissent eum, scilicet christum, trans mare, dixerunt ei: Rabbi, quando huc venisti? sed haec quaestio dupliciter potest intelligi.

Uno modo ut quaerant tantum de tempore; et tunc, secundum chrysostomum exprobranda est eorum ruditas, quia post tantum miraculum non quaerunt de modo transeundi, qualiter scilicet sine navi transisset; sed tantum de tempore transitus.

Vel potest dici, quod per hoc quod dicunt quando, non solum quaerunt de tempore, sed etiam de aliis circumstantiis quae concurrerunt ad transitum miraculosum.

Sed attende, quod supra post refectionem volebant eum facere regem; nunc vero eum praesentem habent, nec eum regem facere volunt. Cuius ratio est, quia ipsi volebant eum facere regem concitati a passione laetitiae causatae a refectione. Passiones autem huiusmodi cito transeunt, et ideo ea quae secundum ipsas passiones disponuntur, transitoria sunt: quae vero ratione disponuntur, magis permanent; Eccli. XXVII, 12: homo sapiens in sapientia sua permanet sicut sol; stultus autem ut luna mutatur; Prov. XI, 18: impius facit opus instabile.

Consequenter cum dicit respondit ei iesus etc., agit dominus de cibo spirituali; et primo proponit veritatem de spirituali; secundo contradictionem excludit, ibi murmurabant ergo Iudaei de illo.

Circa primum tria facit.

Primo proponit veritatem spiritualis cibi; secundo insinuat eius originem, ibi dixerunt ergo ei: quod ergo tu facis signum? etc.; tertio docet modum capiendi ipsum cibum, ibi dixerunt ergo ad eum: domine, semper da nobis panem hunc.

Circa primum duo facit.

Primo ostendit cibum spiritualem, et eius virtutem; secundo manifestat eum quis sit, ibi dixerunt ergo ad eum: quid faciemus ut operemur opera dei? circa primum duo facit.

Primo arguit perversam eorum cupiditatem; secundo hortatur ad veritatem, ibi operamini etc..

Dicit ergo amen, amen dico vobis, licet ostendatis vos quasi devotos, tamen quaeritis me, non quia vidistis signa, sed quia manducastis ex panibus, et saturati estis; quasi dicat: propter carnem me quaeritis, non propter spiritum, quia scilicet ut iterum pascamini.

Et, sicut Augustinus dicit, locum istorum tenent qui quaerunt iesum, non propter seipsum, sed ut aliqua commoda saecularia consequantur; sicut sunt illi qui negotia habentes, ad praelatos et clericos accedunt, non propter christum, sed ut eorum intercessione promoveantur apud magnates; sicut sunt illi qui ad ecclesias confugiunt, non propter iesum, sed quia a potentioribus premuntur; sicut etiam sunt illi qui ad sacros ordines ad dominum appropinquantes, non eisdem merita virtutum, sed subsidia vitae praesentis inquirunt, scilicet divitias et honores, ut Gregorius dicit XXIII Moral.. Et hoc patet: nam facere signa, virtutis divinae est; sed manducare panem multiplicatum, est temporale. Quia ergo non veniunt ad christum propter virtutem quam in eo vident, sed propter hoc quod ex panibus manducant, non christo serviunt, sed suo ventri, ut dicitur Phil. III et Ps. XLVIII, V. 19: confitebitur tibi cum benefeceris ei.

Ad veritatem eos reducit proponendo eis spiritualem cibum, dicens operamini non cibum qui perit, sed qui manet in vitam aeternam, et primo proponit eius virtutem; secundo eius auctoritatem, ibi quem filius hominis dedit vobis.

Virtus illius cibi consideratur in hoc quod non perit.

Unde sciendum est circa hoc, quod corporalia sunt quaedam similitudines spiritualium, utpote ab eis causata et derivata, et ideo imitantur ipsa spiritualia aliquo modo. Unde sicut corpus sustentatur cibo, ita illud quo sustentatur spiritus, dicitur eius cibus, quidquid sit illud. Illud autem quo sustentatur corpus, cum transeat in corporis naturam, corruptibile est; sed cibus quo sustentatur spiritus, est incorruptibilis, quia non mutatur in ipsum spiritum, sed potius e converso spiritus in cibum. Unde dictum est, Augustini: cibus sum grandium: cresce, et manducabis me. Nec tu me mutabis in te, ut cibum carnis tuae, sed mutaberis in me: ut dicitur Lib. Confessionum.

Et ideo dicit dominus operamini; idest, operando quaerite, seu operibus mereamini non cibum qui perit, scilicet corporalem; I cor. C. VI, 13: esca ventri, et venter escis, deus autem et hunc et hanc destruet quia non semper erit usus ciborum; sed illum cibum operamini, scilicet spiritualem, qui manet in vitam aeternam; qui quidem cibus est ipse deus, inquantum est veritas contemplanda, et bonitas amanda, quibus reficitur spiritus; prov. C. IX, 5: comedite panem meum; Eccli. XV, V. 3: cibavit illum pane vitae et intellectus.

Item ipsa obedientia divinorum mandatorum; supra IV, 34: meus cibus est ut faciam voluntatem eius qui misit me. Item ipse etiam christus.

Infra eodem: ego sum panis vitae; item: caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. Et hoc inquantum est coniuncta verbo dei, quod est cibus quo Angeli vivunt.

Similem autem differentiam assignavit supra c. IV, 13, de potu corporali et potu spirituali, cum dixit: qui biberit ex aqua hac, sitiet iterum: qui autem biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum, quam hic assignat inter cibum corporalem et spiritualem.

Cuius ratio est, quia corporalia sunt corruptibilia, spiritualia vero, et maxime deus, sunt aeterna.

Sed sciendum est, secundum Augustinum in libro de operibus monachorum, quod ex hoc verbo, scilicet operamini non cibum qui perit, quidam monachi erroris causam sumpserunt, dicentes, spirituales viros non debere aliquid corporaliter operari. Sed hic intellectus est falsus, quia Paulus, qui maxime spiritualis fuit, propriis manibus laboravit, ut habetur Ephes. IV, 28, ubi ipse dicit: qui furabatur, iam non furetur; magis autem laboret manibus suis. Ergo est verus intellectus, ut opus nostrum, idest principale studium et intentionem nostram dirigamus ad quaerendum cibum qui ducit ad vitam aeternam, scilicet bona spiritualia. Ad temporalia autem non debemus principaliter attendere, sed accessorie, idest solum ea procurare ratione corporis corruptibilis, quod sustentari oportet quamdiu in hac vita vivimus. Unde contra hoc signanter dicit apostolus, II Thess. III, 10: qui non laborat non manducet; quasi diceret: qui dicunt quod nihil corporale est operandum, quia comestio est quid corporale, tales non debent comedere.

Consequenter cum dicit quem filius hominis dabit vobis, ponit spiritualis cibi datorem: et primo ponit auctorem huius cibi; secundo manifestat unde habeat auctoritatem cibandi.

Auctor autem et dator cibi spiritualis est christus; et ideo dicit quem, scilicet cibum qui non perit, filius hominis dabit vobis. Si dixisset filius dei, non fuisset visum mirum; sed hoc quod filius hominis dat eum, magis elevat ad attentionem. Spiritualiter tamen ideo filius hominis dat, quia natura humana infirma per peccatum fastidiebat spiritualem cibum, nec poterat ipsum in sua spiritualitate sumere: unde oportuit quod filius dei carnem sumeret, et per eam nos reficeret; Ps. XXII, 5: parasti in conspectu meo mensam.

Unde autem habeat auctoritatem dandi, subdit cum dicit hunc enim pater signavit deus; quasi dicat: quod filius hominis dabit, hoc non habet nisi inquantum singularitate et eminentia plenitudinis gratiae praecellit omnes filios hominum; unde dicit hunc, scilicet filium hominis, pater signavit: idest, signanter distinxit a ceteris; Ps. XLIV, 8: unxit te deus deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis.

Vel, secundum Hilarium signavit, idest sigillavit.

Quando autem sigillum in cera imprimitur, cera retinet totam figuram sigilli, sicut et filius totam figuram patris accepit. Est autem duplex receptio quam filius recepit a patre.

Una aeterna; et de hac non intelligitur quod hic dicitur signavit, quia in sigillatione aliud est natura recipiens, et aliud imprimens.

Sed hoc intelligitur de mysterio incarnationis, quia in natura humana deus pater impressit verbum, qui est splendor et figura substantiae eius: ut dicitur Hebr. I, 3.

Vel secundum chrysostomum signavit, idest, ad hoc specialiter eum deus pater instruit ut daret vitam aeternam mundo; infra X, 10: ego veni ut vitam habeant etc.. Sic enim quando aliquis eligitur ad aliquod magnum officium peragendum, dicitur signari ad illud officium; Lc. X, 1: post haec designavit dominus et alios septuaginta discipulos etc.. Vel signavit, idest manifestavit per vocem in baptismo, et per opera, ut dictum est supra, V.

Consequenter cum dicit dixerunt ergo ad eum: quid faciemus ut operemur opera dei? manifestat quid sit cibus spiritualis, et primo ponitur quaestio Iudaeorum; secundo subditur responsio iesu christi, ibi respondit iesus etc..

Circa primum sciendum est, quod Iudaei instructi ex lege, credebant nihil aeternum esse nisi deum. Unde, cum dixisset quod cibus spiritualis permaneat in vitam aeternam, intellexerunt cibum illum esse aliquid divinum.

Et ideo quaerentes, non de cibo, sed de opere dei mentionem faciunt, cum dicunt quid faciemus ut operemur opera dei? in quo non longe erant a veritate, cum nihil aliud sit cibus spiritualis quam operari opera dei; lc. C. XVIII, 18: quid faciendo vitam aeternam possidebo? responsio domini ponitur, cum dicit hoc est opus dei ut credatis in illum etc..

Ubi considerandum est, quod apostolus, Rom. IV, distinguit fidem ab operibus, dicens, quod Abraham non est iustificatus ex operibus, sed ex fide. Quid est ergo quod hic dominus dicit, ipsam fidem, seu credere, esse opus dei? sed ad hoc est duplex responsio. Una, quod apostolus non distinguit fidem ab operibus simpliciter, sed ab exterioribus. Sunt enim quaedam opera exteriora, quae exercentur corporalibus membris, quae quia magis nota sunt, secundum communem usum opera dicuntur; alia vero sunt interiora, quae exercentur in ipsa anima, quae non sunt nota nisi sapientibus, et quae convertuntur ad Cor. Alio modo dicitur, quod ipsum credere potest computari inter opera exteriora, non quod fides sit ipsa opera, sed eorum principium; unde et signanter dicit ut credatis in illum. Differt enim dicere credere deum, sic enim designo obiectum; et credere deo, quia sic designo testem; et credere in deum, quia sic designo finem: ut sic deus possit haberi ut obiectum fidei, ut testis, et ut finis; sed aliter et aliter.

Quia obiectum fidei potest esse creatura, credo enim caelum esse creatum; similiter et creatura potest esse testis fidei, credo enim Paulo, seu cuicumque sanctorum; sed fidei finis non potest esse nisi deus: nam mens nostra solum in deum fertur sicut in finem. Finis autem cum habeat rationem boni, est obiectum amoris; et ideo credere in deum ut in finem, est proprium fidei formatae per caritatem: quae quidem fides sic formata, est principium omnium bonorum operum; et intantum ipsum credere dicitur opus dei.

Sed si fides est opus dei, quomodo homines faciunt opera dei? sed hoc solvitur per Is. XXVI, 12, cum dicit: omnia opera nostra operatus est in nobis.

Nam hoc idem quod credimus, et quidquid operamur boni, est in nobis a deo; Phil. II, V. 13: ipse est qui operatur in nobis et velle, et perficere. Et ideo signanter dicit, credere esse opus dei, ut ostendat fidem esse donum dei, ut dicitur Eph. II, 8.

Consequenter cum dicit dixerunt ergo ei: quod ergo tu facis signum? agitur de origine cibi, et primo ponitur quaestio Iudaeorum; secundo responsio christi, ibi amen, amen dico vobis, non Moyses dedit vobis panem de caelo.

Circa primum tria faciunt. Primo petunt signum; secundo determinant ipsum; tertio inducunt Scripturae testimonium.

Signum autem petunt proponendo quaestionem; unde dixerunt illi: quod tu facis signum, ut videamus, et credamus tibi? haec autem quaestio aliter inducitur ab Augustino, et aliter a chrysostomo. Chrysostomus enim dicit, quod dominus invitaverat eos ad fidem. Argumenta autem ad fidem inducentia sunt miracula; I Cor. XIV, 22: signa data sunt infidelibus. Et ideo ad hoc quaerunt signum quo credant: mos enim est Iudaeis signa petere; I Cor. I, 22: quoniam Iudaei signa quaerunt. Unde dicit quod ergo signum tu facis? sed hoc ridiculosum videtur, quod propter hoc quaerant aliqua miracula, quia statim fecerat aliqua multiplicando panes, et ambulando supra mare, quae in praesentia extiterant, quibus credere possent. Sed hoc ideo dicunt, ut provocent dominum, et inducant ut semper eos pasceret. Quod patet, quia nullam mentionem faciunt de alio signo, nisi de eo quod factum est in eorum parentibus per Moysen quadraginta annis, ut quasi per hoc petant quod semper eos pascat; unde dicunt patres nostri manducaverunt manna in deserto.

Nec dicunt: deus pavit patres nostros manna, ne videantur velle aequare eum deo.

Similiter non dicunt, Moyses pavit eos, ne videantur Moysen praeferre christo, quasi in hoc eum allicere volentes, ut continue eos pascat. De cibo illo dicitur Ex. XVI, et in ps. C. Lxxvii, 25: panem Angelorum manducavit homo.

Augustinus autem dicit, quod dominus dixit se daturum eis cibum qui permanet in vitam aeternam; unde quasi videtur se Moysi praeferre. Iudaei autem Moysen reputabant maiorem christo; unde dicebant, infra c. IX, 29: nos scimus quia Moysi locutus est deus; hunc autem nescimus unde sit. Unde requirebant quod christus faceret aliqua maiora quam Moyses fecerit; et ideo reducunt in memoriam ea quae Moyses fecit, dicentes: patres nostri manducaverunt manna in deserto; quasi diceret: hoc quod dicis de te, maius est quam illud quod fecit Moyses: quia promittis cibum qui non perit; sed manna quod dabat Moyses si servabatur in alium diem, vermibus scaturiebat. Si ergo vis ut credamus tibi, facias aliquid maius Moyse: nam quod fecisti non est maius, quia satiasti quinque millia hominum, sed quinque panibus hordeaceis, et semel tantum; ille vero totum populum satiavit manna de caelo annis quadraginta, et hoc in deserto, sicut scriptum est in Ps. Lxxvii, 24: panem de caelo dedit eis manducare.



Lectio 4 - Io 6,32-40

43 Jn 6,32-40

Posita Iudaeorum interrogatione, hic ponitur responsio christi. Et primo ostendit originem cibi spiritualis; secundo probat eam, ibi panis enim verus est qui de caelo descendit.

Circa primum sciendum est, quod Iudaei duo proposuerant christo circa originem cibi corporalis, quem patres eorum habuerunt; scilicet datorem, qui fuit Moyses, et locum, quia de caelo; et ideo dominus circa originem cibi spiritualis haec duo removens, ponit alium esse datorem cibi spiritualis, et alium locum. Unde dicit, removendo praedicta, amen, amen dico vobis, non Moyses dedit vobis panem de caelo. Alius est qui dat, quia pater meus, non panem corporalem, sed panem verum de caelo.

Sed contra. Numquid non vere panis fuit quem habuerunt patres in deserto? respondeo. Si accipiatur verum secundum quod dividitur contra falsum, sic panis ille verus fuit, non enim falsum erat miraculum de manna; si autem accipiatur verum, prout veritas dividitur contra figuram, sic panis ille non fuit verus, sed figura panis spiritualis, scilicet domini nostri iesu christi, quem ipsum manna significabat, ut dicit apostolus, I cor. C. X, 3: omnes eamdem escam spiritualem manducaverunt.

Item contra hoc quod dicit non dedit vobis panem de caelo, est quod dicitur in Ps. Lxxvii, 24: panem caeli dedit eis.

Respondeo. Caelum accipitur tripliciter.

Quandoque pro aere; Mt. XIII, 4: volucres caeli comederunt illud; et in Ps. XVII, 14: intonuit de caelo dominus. Quandoque pro caelo sidereo, secundum illud Ps. Cxiii, 16: caelum caeli domino; et Mt. XXIV, 29: stellae cadent de caelo. Quandoque vero pro ipsis spiritualibus bonis; Mt. V, 12: gaudete et exultate, quia merces vestra multa est in caelo.

Manna ergo de caelo fuit non sidereo seu spirituali, sed aereo. Vel dicitur de caelo inquantum erat figura veri panis caelestis domini nostri iesu christi.

Consequenter cum dicit panis enim verus est qui de caelo descendit, et dat vitam mundo, probat quod sit de caelo et per effectum eius. Verum enim caelum est spiritualis naturae, cui per se convenit vita, et ideo per se vivificat; infra: spiritus est qui vivificat. Ipse autem deus est auctor vitae. Ex hoc ergo cognoscitur quod panis iste spiritualis est de caelo, cum faciat proprium effectum, si dat vitam. Nam panis ille corporalis vitam non dabat, quia omnes qui manna manducaverunt, mortui sunt; iste autem dat vitam, et ideo dicit panis verus est, et non figuralis, qui de caelo descendit. Et hoc patet, quia dat vitam mundo. Nam christus, qui est verus panis, quos vult vivificat; infra X, 10: ego veni ut vitam habeant etc.. Ipse etiam de caelo descendit; supra III, 13: nemo ascendit in caelum nisi qui descendit de caelo, filius hominis qui est in caelo.

Sic ergo christus verus panis, vitam dat mundo ratione suae divinitatis, et descendit de caelo ratione humanae naturae. Nam, ut supra III dictum est, descendisse de caelo dicitur assumendo humanam naturam; Phil. II, 7: exinanivit semetipsum, formam servi accipiens.

Dixerunt ergo, etc.. Hic agitur de adeptione cibi spiritualis, et primo ponitur petitio ipsius cibi; secundo ponitur expositio, ibi dixit autem eis iesus: ego sum panis vitae, ubi ostendit modum adeptionis.

Sciendum est autem circa primum, quod Iudaei verba domini carnaliter intelligebant; et ideo quia in desiderio carnalium erant, cibum carnalem petunt a christo; unde dixerunt ad eum domine, semper da nobis hunc panem, qui reficiat hoc modo. Et Samaritana verbum de aqua spirituali carnaliter intelligebat, et indigentia carere volens dixit: domine, da mihi hanc aquam.

Et licet isti verba domini carnaliter de cibo intelligant, et carnaliter petant; tamen eorum petitio spiritualiter intellecta, nobis competit; Mt. VI, 11: panem nostrum quotidianum da nobis hodie: quia non possumus sine hoc pane vivere.

Consequenter cum dicit dixit autem eis iesus: ego sum panis vitae, ostendit modum adeptionis, ostendens primo quid sit iste panis; secundo quomodo acquiratur, ibi omne quod dat mihi pater, ad me veniet.

Circa primum tria facit.

Primo ponit expositionem panis praedicti; secundo expositionis rationem assignat, ibi qui venit ad me, non esuriet; tertio exponendi necessitatem manifestat, ibi sed dixi vobis etc..

Dixit ergo eis iesus ego sum panis vitae: nam, sicut supra dictum est, verbum sapientiae est specialis cibus mentis, quia eo mens sustentatur; Eccli. XV, 3: cibavit illum pane vitae et intellectus.

Dicitur autem panis sapientiae esse panis vitae, ad differentiam panis corporalis, qui est panis mortis, qui non competit nisi ad restaurandum defectum mortalitatis, unde et solum in hac vita mortali necessarius Est. Sed panis sapientiae divinae est per se vivificativus, nec habet mortem contrariam. Item panis corporalis non dat vitam, sed tantum praeexistentem sustentat ad tempus; sed panis spiritualis ita vivificat quod dat vitam, nam anima incipit vivere per hoc quod adhaeret verbo dei; Ps. XXXV, 10: apud te est fons vitae. Quia ergo omne verbum sapientiae derivatur a verbo dei unigenito, Eccli. I, 5: fons sapientiae unigenitus dei, residens in excelso, ideo ipsum dei verbum principaliter dicitur panis vitae; et ideo christus dicit ego sum panis vitae.

Et quia caro christi ipsi verbo dei unita est, habet etiam quod sit vivificativa, unde et corpus, sacramentaliter sumptum, vivificativum est: nam per mysteria quae christus in carne sua complevit, dat vitam mundo; et sic caro christi, propter domini verbum, panis est, non consuetae vitae, sed illius quae morte non reseratur. Et ideo caro christi dicitur panis; Gen. Penult., 20: Aser, pinguis panis eius.

Significatur etiam per manna, I Cor. X, 1 ss..

Manna interpretatur quid est hoc? quia Iudaei illud videntes admirabantur, dicentes unus ad alium quid est hoc? sed nihil est admirabilius quam filius dei homo factus, ita ut cuilibet contingat quaerere quid est hoc? idest, quomodo filius dei, filius hominis est; quomodo ex duabus naturis fit una persona christi? Is. IX, 6: vocabitur nomen eius admirabilis.

Est etiam mirabile quomodo christus sit sub sacramento.

Consequenter cum dicit qui venit ad me, non esuriet, assignat rationem expositionis, et hoc ex effectu istius panis. Panis enim corporalis comestus non in perpetuum famem aufert, cum corrumpatur et deficiat; et ideo exigitur ad nutrimentum; panis autem spiritualis dans per se vitam, numquam corrumpitur; et ideo homo semel comedens, numquam esurit. Et ideo dicit qui venit ad me, non esuriet; et qui credit in me, non sitiet in aeternum.

Hoc autem quod dicit, scilicet qui venit et qui credit, non esuriet nec sitiet, non differunt, secundum Augustinum, quia idem est venire ad eum, et credere in eum: quia ad deum venimus non passibus corporis, sed mentis, quorum primus est fides. Idem est etiam comedere et bibere: utroque enim significatur aeterna satietas, ubi nulla est egestas.

Mt. V, 6: beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur: ut sit idem cibus sustentans, et potus refrigerans.

Causa autem quare temporalia non auferunt sitim in perpetuum, una quidem est, quia non simul sumuntur, sed paulatim, et quasi cum motu, et ideo semper restat aliquid sumendum; et propter hoc, sicut consurgit delectatio et satietas ex iam sumpto, ita et desiderium restat ex sumendo. Alia vero est, quia corrumpuntur, unde remanet memoria ex corrupto, et generatur iterato desiderium eorum. Spiritualia vero et simul sumuntur, et non corrumpuntur nec deficiunt; et ideo eorum satietas manet in perpetuum. Apoc. VII, 16: non esurient neque sitient. Ps. XV, 10: adimplebis me laetitia cum vultu tuo, delectationes in dextera tua, idest in spiritualibus bonis, usque in finem.

Consequenter cum dicit sed dixi vobis etc., ponitur exponendi necessitas.

Posset enim aliquis dicere: nos quaesivimus panem; sed tu non respondes: dabo vobis illum vel non dabo; sed potius dicis: ego sum panis vitae; et ideo non videtur bona responsio tua. Sed quod bona sit, ostendit dominus dicens dixi vobis quia et vidistis me, et non credidistis: quod idem est ac si aliquis haberet panem coram se, ignorans illum et dicatur ei: ecce panis coram te est.

Et ideo dicit dixi vobis (ego sum panis vivus) et vidistis me, et non credidistis; idest, desideratis panem, et habetis illum coram vobis; et tamen non sumitis, quia non creditis.

In quo eorum incredulitatem improperat eis; infra XV, 24: sed viderunt, et oderunt me et patrem meum.

Consequenter cum dicit omne quod dat mihi pater, ad me veniet, ostendit quomodo acquiratur, et primo ponit modum acquirendi; secundo fidem perventionis, ibi et eum qui venit ad me, non eiiciam foras; tertio manifestat quod dicit, ibi quia descendi de caelo etc..

Sciendum est circa primum, quod ipsum credere nostrum est nobis ex dono dei.

Eph. II, 8: gratia salvati estis, et non ex vobis, dei enim donum est; Phil. I, 29: vobis datum est ut non solum in illum credatis, sed ut etiam pro illo patiamini. Dicitur autem quandoque deus pater dare filio homines credentes, sicut hic omne quod dat mihi pater, ad me veniet. Quandoque filius dat patri, sicut illud I Cor. XV, 24: cum tradiderit regnum deo et patri. Ex quo intelligimus quod sicut pater dans non adimit sibi regnum, ita nec filius. Pater autem filio dat, inquantum facit hominem verbo suo adhaerere. I Cor. I, V. 9: per quem, scilicet patrem, vocati estis in societatem filii eius. Filius vero tradit patri, inquantum verbum est manifestativum ipsius patris. Infra XVII, 6: pater, manifestavi nomen tuum hominibus. Sic ergo dicit omne quod dat mihi pater, ad me veniet; idest, qui in me credunt, quos pater mihi facit adhaerere ex dono suo.

Sed diceret forte aliquis, quod non necessarium est quod aliquis dono dei utatur: multi enim recipiunt donum dei, qui non utuntur eo. Quomodo ergo dicit omne quod dat mihi pater, ad me veniet? ad quod dicendum est, quod in datione ista non solum intelligitur habitus, qui est fides et huiusmodi, sed etiam interior instinctus ad credendum. Quidquid autem facit ad salutem, totum est ex dono dei.

Sed restat quaestio: quia si omne quod dat pater christo, ad eum vadit, ut ipse dicit, illi soli ad deum vadunt quos pater dat ei; non ergo debet imputari illis qui non vadunt, cum non dentur ei.

Ad quod dicendum, quod non imputatur eis, si absque auxilio dei ad fidem venire non possunt, sed hoc ei imputatur qui non venit, quia impedimentum praestat quod non veniat, avertens se a salute, cuius via quantum in se est, omnibus est aperta.

Finis autem perventionis ponitur cum dicit et eum qui venit ad me non eiiciam foras. Posset enim aliquis dicere: veniemus ad te; sed tu non recipies nos. Et ideo dicit, hoc excludens, eum qui venit ad me, passibus fidei et bonis operationibus, non eiiciam foras, in quo dat intelligere, esse se intus: illud est enim intus unde exitur foras.

Attendamus ergo quid sit istud intrinsecum, et quomodo inde eiiciantur.

Sciendum quidem igitur est, quod omnia visibilia cum dicantur esse quasi quaedam exteriora respectu spiritualium, quanto aliquid est magis spirituale, tanto magis est intrinsecum.

Ergo duplex est intrinsecum. Unum est profundissimum, scilicet gaudium vitae aeternae, quod, secundum Augustinum, est magis penetrale et dulce secretum sine taedio, sine amaritudine malarum cogitationum, sine interpellatione tentationum et dolorum; de quo dicitur Matth. XXV, 21: intra in gaudium domini tui. Et Ps. XXX, 21: abscondes eos in abscondito faciei tuae; idest, in plena visione tuae essentiae. Et ab hoc intrinseco nullus eiicietur. Apoc. III, 12: qui vicerit faciam illum columnam in templo dei vivi, et foras non egredietur amplius, quia ut dicitur matth. C. XXV, 46, ibunt iusti in vitam aeternam.

Aliud intrinsecum est rectitudo conscientiae, quae est spirituale gaudium; et de hoc dicitur Sap. VIII, 16: intrans in domum meam, conquiescam.

Et Cant. I, 3: introduxit me rex in cellaria sua. Et de isto aliqui eiiciuntur.

Et ideo quod dominus dicit non eiiciam foras, potest dupliciter intelligi. Uno modo, ut illi dicantur ad ipsum venire qui sunt dati ei a patre per aeternam praedestinationem; et de illis dicit eum qui venit ad me, praedestinatus a patre, non eiiciam foras; Rom. XI, V. 2: non repulit deus plebem suam quam elegit. Alio modo, quia illi qui egrediuntur, non tamquam a christo eiecti egrediantur, sed causa eiectionis sit ex parte ipsorum, qui per infidelitatem et peccata, a secreto rectae conscientiae recedunt. Et sic dicitur non eiiciam ego foras, sed ipsi se eiiciunt; Ier. XXIII, 33: vos estis onus, proiiciam vos, dicit dominus.

Et hoc modo eiectus est foras qui ad nuptias intraverat non habens vestem nuptialem, ut dicitur Matth. XXII, 11 ss..

Rationem autem praemissorum assignat, cum dicit quia descendi de caelo etc., et primo ponit propositum de implenda voluntate patris; secundo manifestat quae sit voluntas patris, ibi haec est voluntas eius qui misit me patris; tertio ostendit finalem voluntatis impletionem, ibi et ego resuscitabo eum in novissimo die.

Circa primum sciendum est, quod littera ista potest legi dupliciter. Uno modo secundum Augustinum, alio modo secundum chrysostomum.

Secundum Augustinum quidem sic: eum qui venit ad me, non eiiciam foras, et hoc ideo, quia ille venit ad me qui meam humilitatem imitatur. Matth. XI, 28, cum diceret dominus: venite ad me, omnes, qui laboratis, consequenter subdit: discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Vera autem filii dei mititas in hoc est, quia voluntatem suam supposuit voluntati patris. Et ideo dicit non eiiciam, quia descendi de caelo non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem eius qui misit me. Propterea anima a deo exiit, quia superba erat; et ideo necesse est humilitate regredi veniendo ad christum per imitationem suae humilitatis, quae in hoc est quod non facit voluntatem suam solum, sed dei patris.

Sciendum est autem, quod in christo fuit duplex voluntas. Una secundum humanam naturam, quae est sibi propria, et natura, et voluntate patris; alia secundum naturam divinam, quae est eadem cum voluntate patris.

Voluntatem ergo suam, scilicet humanam, ordinavit sub voluntate divina, quia obedientiam suam sub effectu paternae voluntatis ostendit ipse, volens voluntatem patris explere. Ps. XXXIX, 9: ut faciam voluntatem tuam, deus meus, volui. Hanc voluntatem fieri in nobis petimus cum dicimus, Matth. VI, 10: fiat voluntas tua. Illi ergo non eiiciuntur foras, qui non faciunt voluntatem suam, sed voluntatem dei. Nam diabolus volens facere voluntatem suam, quod est superbiae, eiectus est de caelo, et primus homo de Paradiso.

Secundum chrysostomum vero sic. Ideo non eiicio foras eum qui venit ad me, quia ad hoc veni, ut impleam voluntatem patris de salute hominum. Si ergo pro salute hominum incarnatus sum, quomodo debeo eos eiicere? et hoc est quod dicit: ideo non eiicio, quia descendi de caelo non ut faciam voluntatem meam, scilicet humanam, ut proprium mihi acquiram; sed voluntatem eius qui misit me, patris, qui vult omnes homines salvos fieri, ut dicitur I Tim. II, 4. Et ideo, quantum est ex me, nullum eiicio. Rom. V, 10: si enim, cum inimici essemus, reconciliati sumus deo per mortem filii eius, multo magis, reconciliati, salvi erimus in vita ipsius.

Quae autem sit voluntas patris, exponit primo, cum dicit haec est enim voluntas eius qui misit me patris etc.; secundo rationem assignat, ibi haec est enim voluntas patris mei etc..

Dixit ergo: non eiiciam foras eos qui ad me veniunt, quia carnem assumpsi ut faciam voluntatem patris. Voluntas autem eius qui misit me patris, haec est, scilicet ut non eiiciam foras; et ideo non eiiciam. I thess. C. IV, 3: haec est voluntas dei, sanctificatio vestra. Et ideo dicit ut omne quod dedit mihi, pater non perdam ex eo; idest, ut nihil perdam, quousque perveniat ad resurrectionem futuram, in qua aliqui perdentur, non tamen de illis qui dati sunt ei per aeternam praedestinationem, sed impii; Ps. I, 6: iter impiorum peribit. Illi vero qui usque tunc conservantur, non perdentur.

Per hoc autem quod dicit non perdam, non est intelligendum quod indigeat eorum, aut quod detrimentum sit ei, si pereunt. Sed dicit hoc propter affectum suum ad salutem illorum, et bonum illorum, quod reputat suum.

Sed contra est quod dicitur infra c. XVII, 12: nemo ex eis, scilicet quos dedisti mihi, periit, nisi filius perditionis. Ergo aliqui eorum qui dati sunt ei per aeternam praedestinationem, perduntur. Non est ergo verum hoc quod dicit non perdam ex eo.

Sed dicendum est, quod ex illis qui dati sunt ei per praesentem iustitiam perduntur; non autem de illis qui dati sunt per aeternam praedestinationem.

Rationem autem divinae voluntatis ponit cum dicit haec est autem voluntas patris mei etc.. Ratio quare pater vult quod non perdam ex eo quod dedit mihi, est quia voluntas patris est vivificare spiritualiter homines, quia ipse est fons vitae. Et quia aeternus est, quantum est de se, voluntatis eius est, ut omnis qui venit ad me habeat vitam aeternam. Et hoc est quod dicit haec est voluntas patris qui misit me, ut omnis qui videt filium, et credit in eum, habeat vitam aeternam.

Sed attendendum est quod supra V, 24, dixit: qui videt filium, et credit ei qui misit me, habet vitam aeternam, hic vero dicit qui credit in eum: ut det intelligere eamdem divinitatem patris et filii, cuius visio per essentiam est ultimus finis noster, et obiectum fidei. Quod vero dicit videt, non intelligitur de visione per essentiam, quam praecedit fides, sed de visione corporali christi, quae inducit ad fidem. Et ideo signanter dicit qui videt filium, et credit in eum; supra V, 24: qui credit in eum... Non iudicatur, sed transiet a morte in vitam; infra XX, 31: haec autem scripta sunt, ut credatis quoniam iesus christus est filius dei, ut credentes vitam habeatis in nomine eius.

Haec autem patris voluntas similiter implebitur, et ideo subdit, et ego resuscitabo eum in novissimo die: quia ita vult ut non solum in anima, sed etiam in corpore habeat vitam aeternam (Dan. XII, 2: de his qui in pulvere dormiunt evigilabunt alii in vitam aeternam, alii vero in opprobrium sempiternum) sicut et christus resurrexit; rom. C. VI, 9: christus resurgens ex mortuis, iam non moritur etc..




Thomas Aq. s Johannis 41